فاز» رقابت چالش برانگیز تلویزیون ویژه نوجوانان ایرانی روی آنتن شبکه 2 رفته است

    سارا صالحی    - دو هفته از آغاز پخش مستندمسابقه تلویزیونی ویژه نوجوانان از شبکه دو سیما می گذرد. رقابتی جذاب با عنوان «فاز» (کوتاه شده عبارت «فرزند ایران زمین» ) که در قالب 32 قسمت از سه شنبه تا پنج شنبه ساعت 19 و روزهای جمعه ساعت 19:30 از شبکه دو به نمایش درمی آید. تاکنون این گروه هدف، کمتر مورد توجه برنامه سازان تلویزیونی قرار گرفته اند و معمولاً میان دو رده سنی کودکان و جوانان مغفول واقع می شوند. گروه برنامه ساز «فاز» بر بارورسازی استعدادهای نوجوانان متمرکز هستند تا به بهانه رقابتی تلویزیونی، توانمندی های آن ها را با یک ایده اجتماعی بدون منفعت شخصی، به چالش کشیده و به سمت یافتن راه حلی عملی هدایت کنند. تاکنون از این مسابقه پرهیاهو و پرهیجان، مرحله انتخاب شرکت کنندگان و فاز یک به اتمام رسیده و باید دید رقبا در مراحل بعدی می توانند با عبور از تک روی و نقاط ضعف شان به یک هدف با تلاش گروهی برسند.
 
معجونی از شوی تلویزیونی و استارت آپ!
ایده اصلی «فاز» به گفته طراح و برنامه ساز آن، میلاد دخانچی الهام گرفته شده از مدل های استارت آپ است با این تفاوت ساختاری که قرار نیست به انتفاع مالی ایده پردازش بینجامد. ایده های کوچک اما عملی عالم المنفعه برگرفته از دل مسائل اجتماعی با بهره گیری از خلاقیت و انرژی نوجوانان شرکت کننده و با راهنمایی هیئت داوران و اساتید فن به بررسی و آزمون گذاشته می شود. «فاز» پیش از هرچیز بیننده را به یاد انواع شوهای استعدادیاب چند سال اخیر تلویزیون می اندازد که بیش از آن که به نتیجه خاصی منجر شود، نمایش های مفرح تلویزیونی هستند. اما ادعای متفاوت این مسابقه به اجرای ایده ها در آن برمی گردد که قرار است در انتها به برنده رقابت هفت گانه، سرمایه ای برای عملی کردن طرحش داده شود. با این همه، دادن فرصت کار تیمی، شناخت ظرفیت ها و کاستی های فردی در کنار هم، رقابتی رفاقتی، آشنایی افراد با اقتضائات اجتماعی و یافتن تهدیدها و تبدیل آن ها به فرصت های جدید، از جمله نقاط قوت «فاز» است.
تصویر همبستگی روی بوم
شرکت کنندگان در مستندمسابقه «فاز» طی هشت مرحله برای حل مسائل اجتماعی اطراف خود به رقابت می پردازند. مسابقه از مرحله صفر با معرفی و انتخاب نوجوان کلید خورده و در ادامه، 28 نوجوان منتخب دختر و پسر در گروه های مجزا با هم رقابت می کنند. در طول چهار فاز اول، گروه ها باید توانمندی های خود را در بخش های کار گروهی، خلاقیت و نوآوری، مسئله یابی و البته جلب نظر مردم به نمایش بگذارند. در فازهای پنجم و ششم نیز علاوه بر مخاطبان مسابقه، باید نظر هیئت داوران را جلب و امتیازات لازم را کسب کنند. در فاز نهایی هم یک گروه از دختران و یک گروه از پسران برگزیده مسابقه، نشان «فرزند ایران زمین» را به همراه جایزه صد میلیون تومانی آن در قالب حمایت برای اجرای طرح برگزیده دریافت می کنند. شش دختر و پسر راه یافته به فاز یک، با چالشی تیمی برای اجرای طرحی خلاقانه به روی بوم نقاشی روبه رو شدند. به شرکت کنندگان دو روز مهلت داده شد تا در مدت محدود پنج ساعت در هر روز، ایده های خودشان را به تصویری با مفهوم همبستگی تبدیل کنند. در این مرحله، آن چه که بیش از همه مدنظر هیئت داوران بود، کار گروهی و استفاده از ظرفیت های تک تک اعضای گروه در به ثمر رسیدن یک نتیجه مثبت بود. چیزی که با توجه به کم تجربگی بچه ها و تک روی ها، کمتر دیده شد اما درس خوب این مسابقه به همه مخاطبان جوانش، ارزش دادن به همه ایده ها و اهمیت خلاقیت، تقسیم کار، کار کردن با حداقل منابع، اتحاد و همکاری، انتخاب رئیس برای وحدت رویه، استفاده از همه توانمندی های فردی و شناختن و رفع نقاط ضعف برای هدفی واحد و تلاش کردن برای عملی شدن آن است. رقابتی علمی با چاشنی هنر در چارچوب یک مسابقه جذاب و مهیج تلویزیونی توسط هیئتی سه نفره با دیدگاه ها و تخصص های مختلف داوری شد تا هر کدام دیدگاه خودشان را درباره کیفیت اجرای مسابقه و رقابت کنندگان ارائه کنند. در این مرحله تنها یک تیم به همراه پنج نفر مجوز ورود به فاز دو را پیدا کردند. از تیم پسران، گروه آبی و از گروه دختران گروه بنفش با مجموع 20 نفر به مرحله بالاتر صعود کردند. با پخش دو هفته ای فاز می توان تیتراژ فانتزی و متفاوت آغاز مسابقه که متناسب با ذائقه نسل نو است، استفاده از داوران جوان برای درک روحیات بچه ها و گنجاندن هیجان و تعلیق در بخش های مختلف برنامه از جمله آیتم های جذاب میان برنامه با صدای لواسانی و بحرانی، موسیقی متن مسابقه، اجرای تدوین پرکشش به ویژه در زمان اعلام نظر هیئت داوران را مشاهده کرد.


گروه هدف کمتر دیده شده
با این قالب تا امروز هیچ برنامه ای برای نوجوانان تولید نشده است و تولید آن به دلیل اثرگذاری بر گروه هدفی کمتر دیده شده، حائز اهمیت است. «فاز» رقابت خوانندگی، بازیگری یا آشپزی نیست که صرفا به استعدادهای ذاتی شرکت کنندگانش متکی باشد بلکه بر ارائه یک ایده عام المنفعه برای پر کردن خلأهای اجتماعی استوار است. طرحی که پیش نیاز آن، داشتن سطح مشخصی از برخورداری های علمی، اجتماعی و مالی مسابقه دهندگان است؛ نوجوانانی از شهرهای مختلف ایران که مسلماً از عدالت آموزشی و امکانات برای پرورش و به منصه ظهور رساندن استعدادهای خود بهره مند نیستند. عاملی که کمتر به آن در این برنامه توجه شده و پایتخت نشینان با شهرستانی ها در یک سطح سنجش می شوند تا شاید همه ظرفیت ها دیده و به منصه ظهور برسند. از سوی دیگر، با این که به میدان طلبیدن نوجوانان و داخل حساب آوردن آن ها حرکتی مثبت محسوب می شود اما از قشری با متوسط سنی 12 تا 16 سال، حضور فعال اجتماعی و تبدیل یک ایده به حرفه توقعی زیاد و دور از ذهن به نظر می رسد.
تیم برنامه ساز متفاوت و حرفه ای
«فاز» به همت مرکز اوج کودک و نوجوان و تهیه کنندگی احسان کاوه ساخته شده و طراح و کارگردان آن نیز میلاد دخانچی است. سابقه خوب همکاری کاوه و دخانچی به دو برنامه «جیوگی» و «سختانه» برمی گردد که زمینه همکاری مجدد این دو را با هم در برنامه ای تازه فراهم کرد. دخانچی سال گذشته در قالب برنامه گفت وگومحور «جیوگی» شبکه دو نشان داد در پی ساختارشکنی است. او همزمان با «فاز» چند هفته ای ا ست در فرمت برنامه بی سابقه دیگری به نام «سختانه»، پنج شنبه شب ها روی آنتن شبکه سه است. وی با داشتن تخصص در رشته مطالعات فرهنگی و دغدغه مندی در حوزه های اجتماعی به سراغ سوژه ای نو در قالب مسابقه رفته و کار با نوجوانان را به تجربه کاری اش افزوده است. مژده لواسانی هم دیگر همکار «فاز» است که علاوه بر گویندگی متن، اجرای بخش استودیویی برنامه را برعهده دارد. با این حال از لواسانی در این کار شاهد خلاقیت تازه ای نیستیم و تنها لواسانی را پس از سال ها دوری اش از فضاهای نوجوانانه در برنامه ای با مخاطبان کم سن وسال تر می بینیم. لواسانی در سن 14 سالگی تجربه اجرای برنامه «کبوتر دات کام» ویژه نوجوانان را پشت سرگذاشت و از آن پس مخاطبان جدی و بزرگ سال تلویزیون را انتخاب کرد. محمد بحرانی هم به عنوان گوینده متن مسابقه پسران، با این مستندمسابقه همراه شده است. تماشاچی «فاز» چیزی بیش از نقش یک صداپیشه در قالب «جناب خان»، «ببعی» و «رادیوعکس» از بحرانی نمی بیند، با این تفاوت عمده که از بداهه گویی و طنازی کلامی وی هم خبری نیست. غافلگیری پایانی فاز یک هم صدای جوان پسند و جاندار رضا یزدانی بود که در مرحله اعلام نتایج این مرحله از مسابقه، به همراه تیتراژ پایانی روی آنتن شبکه دو رفت و به هیجان بخشی بیشتر برنامه کمک کرد.