روزنامه ایران
1396/10/21
خود ترامپ هم نمی‌داند با برجام چه کار کند
مطابق اعلام وزارت خارجه امریکا، دونالد ترامپ روز جمعه در مورد تمدید تعلیق تحریم‌های ایران تصمیم می‌گیرد؛ تصمیمی که با توجه به پیش‌بینی‌ناپذیری رفتار چهل و پنجمین رئیس جمهوری در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و مقام‌های مسئول دیگر کشورهای وارد در برجام و نیز نخبگان امریکایی تنها سعی دارند با اعلام هشدارها و تحذیرهای خود تا حدودی بر آن تأثیر بگذارند.به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، «دیوید گلدشتین» سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفته که قرار است ترامپ پیش از اعلام تصمیم خود با رکس تیلرسون وزیر خارجه و جیمز متیس وزیر دفاع در کاخ سفید دیدار و گفتوگو کند.
رسانه‌های بین‌المللی طی روزهای گذشته پیش‌بینی‌های متفاوتی را درباره تصمیم ترامپ مطرح کرده‌اند. از جمله نشریه امریکایی پولیتیکو که در گزارشی مدعی شده است ترامپ احتمالاً در حالی که پایبندی ایران به برجام را رد می‌کند، تعلیق تحریم‌های ایران را تمدید خواهد کرد.
همین وضعیت و در عین حال اعلام این موضع از سوی جمهوری اسلامی ایران که در صورت خروج امریکا از برجام همه گزینه‌های ممکن را روی میز دارد، سبب شد که سه کشور اروپایی عضو برجام و هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا با هدف برگزاری یک نشست برای اطمینان حاصل کردن از ادامه اجرای کامل برجام از وزیر امور خارجه کشورمان دعوت کنند. نشستی که امروز در بروکسل برگزار میشود و محمدجواد ظریف که روز گذشته در چارچوب رایزنی‌های مستمر وزرای امور خارجه روسیه و ایران بویژه درخصوص برجام به مسکو سفر کرده بود، در آن حضور دارد. این نشست بیش از هر چیز مؤید اهمیت موضوع برای اتحادیه اروپا است تا آنجا که بر تلاش‌های دیپلماتیک خود افزوده است و قصد دارد برای هر سناریوی احتمالی برای برجام آمادگی داشته باشد.
در چنین شرایطی اظهارات و تحرکات مقامات و شخصیت‌های اروپایی و امریکایی که سعی دارند در اظهارات خود این پیام را به ترامپ برسانند که خروج از برجام خالی از عواقب ناخوشایند برای امریکا و جامعه جهانی نخواهد بود، جالب توجه است.
از جمله ارنست مونیز، وزیر پیشین انرژی امریکا که خود در مذاکرات منتهی به برجام از مذاکره کنندگان فعال بود، در صفحه توئیتر خود نوشت: «اگر ما از توافق هسته‌ای با ایران خارج شویم، کاری که انجام می‌دهیم این است که یک هدیه به این کشور تقدیم می‌کنیم.»
کاترین ری، سخنگوی اتحادیه اروپا نیز روز سه‌شنبه با تأکید بر ضرورت حفظ برجام گفته بود: «ما نمی‌خواهیم گمانه‌زنی‌ها را در مورد سناریوی احتمالی از سوی امریکا آغاز کنیم. موضع ما در اتحادیه اروپا در مورد توافق هسته‌ای ایران بخوبی مشخص است. این توافق باید حفظ و نگهداری شود.»
برخی مقامات دیپلماتیک اروپایی که روز سه‌شنبه در «نشست اروپا و تحولات ژئوپلتیک منطقه خاورمیانه» شرکت کرده بودند به اعلام موضع کشورهای متبوع خود درباره برجام پرداختند. از جمله «نیکلاس‌هاپتون» سفیر انگلیس در ایران درخصوص احتمال خروج امریکا از برجام گفت: «انگلستان بشدت در حال رایزنی برای حفظ برجام است. لندن به طور کلی به برجام متعهد است زیرا برجام بهترین توافق و مبنایی بود که می‌توانست بین تمام طرف‌ها بخصوص با امریکا منعقد شود.»
به گزارش ایسنا، «مائورو کانچاتوری» سفیر ایتالیا در تهران نیز در این نشست گفت: «رم از ادامه برجام حمایت می‌کند و امریکا نمی‌تواند تغییر زیادی در برجام ایجاد کند چون این یک توافق بین‌المللی است.»
«دن اسمیت»، رئیس مؤسسه تحقیقات صلح بین‌الملل استکهلم نیز در این باره با اشاره به اعلام عدم پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ در 11 اکتبر 2016 و همراهی نکردن کنگره با این تصمیم ترامپ اظهار کرد: «ممکن است در شرایطی قرار بگیریم که ترامپ هر سه ماه یک بار برجام را رد کند اما کنگره مثل دفعه قبل اقدامی انجام ندهد.»
ظریف: ترامپ هم نمی‌داند می‌خواهد درباره برجام چه کار کند
در عین حال وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته در حاشیه سفرش به مسکو درباره پیش‌بینی‌اش از تصمیم ترامپ گفت «یکی از سیاست‌هایی که آقای ترامپ دنبال کرده، این است که قابل پیش‌بینی نباشد و ایشان در حدی این سیاست را به نهایت خود رسانده است که دیگر امریکا حتی برای هیچ یک از شرکایش نیز قابل اعتماد نیست.» وی در پاسخ به این سؤال که آیا این احتمال وجود دارد که با توجه به دعوت خانم موگرینی از شما برای سفر به بروکسل، آنها از تصمیم ترامپ در ارتباط با برجام آگاهی داشته باشند، با خنده گفت: «من بعید می‌دانم که خود آقای ترامپ هم اطلاع داشته باشد که می‌خواهد چه کند. حتماً اروپایی‌ها هم هنوز اطلاع ندارند که چه تصمیمی امریکایی‌ها خواهند گرفت.»
وزیر امور خارجه کشورمان عصر روز چهارشنبه به وقت محلی با همتای روسی خود درباره مسائل مورد علاقه به ویژه برجام دیدار کرد.
به گزارش ایسنا، ظریف در چارچوب رایزنی‌های مستمر وزیران امور خارجه روسیه و ایران درباره مسائل مختلف دوجانبه و منطقه‌ای، بویژه درخصوص برجام برای بیست و یکمین بار به مسکو سفر کرد.ظریف در دیدارش با لاوروف گفت: سفرهای دو رئیس جمهوری و دیدارهایی که با یکدیگر داشتیم وهمکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای به نفع صلح و ثبات منطقه و جهان است. روسیه همواره توانسته نقش مفیدی را در مبارزه با تروریسم در منطقه ما داشته باشد.
ظریف در ادامه با تشکر از حمایت‌های دولت فدراسیون روسیه از اجرای برجام و نقش سرگئی لاوروف در به نتیجه رسیدن برجام تصریح کرد: برجام از معدود دستاوردهای جامعه بین‌الملل در سال‌های گذشته است و همان‌طور که شما گفتید، آژانس بارها تعهد ایران به برجام را تأیید کرده است ولی متأسفانه یکی از اعضای برجام نه تنها تاکنون تعهدات خود را براساس برجام کامل اجرا نکرده بلکه سیاست‌های مخربی را در پیش گرفته است. از این رو ما و شما و سایر اعضای برجام نیاز داریم از نزدیک هماهنگی کنیم که این دستاورد با جدیت پیگیری شود.همچنین سرگئی لاوروف در این دیدار با تأکید براهمیت برجام گفت: این امر بسیار مهم است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اجرای تعهدات ایران را مورد تأیید قرار داده و روسیه کماکان بر نقش مهم این سازمان تأکید می‌کند.طرفین همچنین درخصوص مسائل مهم منطقه به تبادل نظر و رایزنی پرداختند.
تأثیرات نامطلوب خروج احتمالی امریکا از برجام
در کنار تأکیدهای متعدد بر ضرورت حفظ برجام برخی موضعگیری‌ها نیز نسبت به تأثیر نامطلوب تصمیم احتمالی ترامپ مبنی بر خروج امریکا از برجام بر سایر روندهای جاری در روابط بین‌الملل هشدار دادند. از جمله سناتور «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای امریکا با بیان اینکه «با دموکرات‌ها و متحدان اروپایی برای دستیابی به قانونی برای رسیدگی به توافق هسته‌ای به نقطه خوبی رسیده‌ایم»، هشدار داد: «خروج از برجام حل مسأله کره شمالی را سخت‌تر می‌کند.» کورکر ادامه داد: «من امیدوارم که بتوانیم وارد یک توافق الزام‌آور با کره شمالی شویم. اگر باور این گونه باشد که ما حتی در صورت نبود یک نقض آشکار از یک توافق نظامی خارج می‌شویم، مردم به سختی باور خواهند کرد که ما به یک توافق دیگر پایبند می‌مانیم.»
علاوه بر این روز گذشته اظهاراتی به نقل از مشاور محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین منتشر شد که نشان می‌داد تبعات بدعهدی امریکا در توافقات بین‌المللی محدود به مسأله کره شمالی نیست. نبیل شعث، مشاور سیاسی رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در گفت‌وگویی با شبکه المیادین درباره مذاکرات صلح فلسطین گفت: «ما وارد هیچ تعامل سیاسی نمی‌شویم مگر اینکه این تعامل همانند توافق هسته‌ای ایران در چارچوب بین‌المللی باشد.» وی افزود: «توافق هسته‌ای ایران ثابت کرد که زمان تک‌قطبی بودن جهان به پایان رسیده است و ما تلاش می‌کنیم که وارد تعامل با امریکا شویم که همانند توافق هسته‌ای چارچوب داشته باشد.» جملاتی که تالی آن، این است که در صورت بدعهدی امریکا در برجام ممکن است مذاکرات صلح فلسطین نیز در شرایطی بغرنج تر از حال قرار گیرد و به بن‌بست نهایی برسد.
سناریوهای احتمالی ایران در برابر تصمیم ترامپ
فارغ از تأثیرات نامطلوب اقدام امریکا علیه برجام، مقامات کشورمان بارها اعلام کرده‌اند برای هر نوع تصمیمی که از سوی طرف‌های برجام اتخاذ شود، سناریوهای متناسبی را روی میز دارند. مجید تخت روانچی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهوری کشورمان در همین زمینه در گفت‌وگویی با ایرنا با بیان اینکه «اکثریت قریب به اتفاق کشورهای دنیا خواهان تداوم اجرای برجام و پایبندی همه طرف‌ها به آن هستند»، گفت: «اگر قرار است برای ماندن در برجام کسی را راضی کنند باید ما را راضی کنند چون ایران به تعهدات خود پایبند بوده است. به کسی که به تعهداتش پایبند نبوده است، نباید جایزه بدهند.» تخت روانچی افزود: «تصمیم امریکا قابل پیش‌بینی نیست. با این حال ما برای بدترین حالت نیز آمادگی داریم نه تنها در حوزه سیاسی حتی در زمینه اقتصادی مدت‌هاست دولت اقدامات لازم را در حوزه‌های مختلف اقتصادی و همکاری های بین المللی انجام داده است.» وی یادآور شد: «اگر ترامپ و امریکا از برجام خارج شود عکس‌العمل ما بسرعت عملیاتی خواهد شد و امریکایی‌ها از سرعت عمل ما تعجب خواهند کرد.»
او با بیان اینکه «بارها گفته‌ایم اولین کشوری نخواهیم بود که از برجام خارج می‌شویم؛ با این حال تصمیم ما منوط به این است که از منافع برجام بهره‌مند شویم»، گفت: «اگر امریکا از برجام بیرون برود در صورتی که اروپایی‌ها پای تعهدشان بایستند و ضررهای ناشی از تحریم‌های مجدد ما را جبران کنند، در آن صورت ما وارد فضای جدیدی می‌شویم.» تخت روانچی افزود: «اینکه در داخل امریکا نهادهای مختلف چه می‌کنند، مجلس نمایندگان و سنا چه کار می‌کنند به ما ربطی ندارد آنها تعهداتی دارند که باید به آن عمل کنند.» دیپلمات عالیرتبه کشورمان گفت: «بالاخره جامعه بین‌المللی حرف خود درباره برجام را زده است و در جلسه بروکسل هم نشان داده خواهد شد که کشورها خواهان ادامه برجام هستند و باید تلاش کنند به دنیا نشان دهند برجام تفاهمی است که باید تداوم داشته باشد.با این حال اگر ترامپ طور دیگری تصمیم بگیرد، ما آماده هستیم تصمیمات مقتضی را بگیریم.»
ایران آمادگی افزایش سرعت غنی‌سازی را دارد
معاون سازمان انرژی اتمی کشورمان نیز روز گذشته از آمادگی ایران برای افزایش سرعت غنی‌سازی تا چند برابر دوره قبل از برجام خبر داد و گفت: «اخبار متناقضی درباره امضا شدن یا نشدن تمدید تعلیق تحریم‌ها از جانب رئیس جمهوری امریکا منتشر میشود که هر یک از این دو حالت تأثیرات متفاوتی دارد، اما اگر تمدید نشود نقض برجام است و جمهوری اسلامی ایران طبعاً اقدامات لازم را انجام خواهد داد.»
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، بهروز کمالوندی به تماس تلفنی علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی اشاره کرد و افزود در این تماس صالحی تأکید کرده است که ایران توافق پادمانی خود را اجرا می‌کند، اما اگر امریکایی‌ها تعهدات‌شان را انجام ندهند نباید انتظار داشته باشند که ایران به همکاری‌هایی که در دو سال اخیر پس از برجام با آژانس داشته است، ادامه بدهد.وی با بیان اینکه مدیرکل آژانس با اعضای این نهاد بویژه درخصوص توافق هسته‌ای با اعضای ۱+۵ در ارتباط است و پیام را به آنان انتقال خواهد داد، افزود: «به نظر می‌رسد این هشدار برای بازدارندگی از اقدام آقای ترامپ لازم بود، ضمن اینکه ما نمی‌خواستیم اگر در شرایط پس از نقض فاحش برجام ازجانب دولت امریکا اقدامی کنیم، آژانس غافلگیر شود.»
اکتبر سال جاری بود که ترامپ از تأیید پایبندی ایران به برجام خودداری کرد و بر اساس قانون کنگره در مورد برجام عملاً سرنوشت توافق هسته‌ای در دستان قانونگذاران امریکایی قرار گرفت. مجلس سنا 60 روز فرصت داشت تا در مورد بازگرداندن کامل تحریم‌های هسته‌ای لغو شده ایران تصمیم‌گیری کند، اما با پایان این فرصت قانونگذاران نتوانستند تا به یک تصمیم قطعی در این‌باره برسند.
پس از آن توپ برجام دوباره در زمین کاخ سفید قرار گرفت. رئیس جمهوری امریکا باید هر 3 ماه یک‌بار پایبندی ایران به برجام را تأیید کند از این رو ترامپ باید روز جمعه (12 اکتبر) یک‌بار دیگر در این مورد تصمیم‌گیری کند. با وجود برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر رد پایبندی ایران به برجام از سوی ترامپ و تمدید نکردن تعلیق تحریم‌ها، رسانه‌های امریکایی و اروپایی بر این نظرند که ترامپ احتمالاً یک بار دیگر تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید می‌کند.
برش
پایان یا ادامه برجام
امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل امریکا
طی چند روز آینده دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا باید درباره چند قانون تصمیم بگیرد که اغلب آنها مرتبط با بحث تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران و برجام هستند. بر اساس مصوبات کنگره او باید تصمیم بگیرد که آیا قصد دارد تعلیق تحریم‌های ایران را ادامه دهد یا خیر. این تعلیق‌ها از زمان دولت باراک اوباما آغاز شده و در یک ساله نخست دولت ترامپ نیز ادامه یافت. تصمیم‌گیری دیگر او درباره قانون بازبینی توافق هسته‌ای یعنی قانون موسوم به «اینرا» است که بر اساس آن تأیید میشود که آیا ایران به تعهدات برجامی خود پایبند بوده یا نبوده است. ترامپ این پایبندی را در ماه اکتبر انجام نداد و در صورت تکرار آن تصمیم اتفاق خاصی روی نخواهد داد. زیرا این قانون یک مصوبه داخلی امریکا است و اینکه رئیس جمهوری امریکا اعلام کند که ایران پایبند برجام بوده است یا نه، تغییری در موضوع ایجاد نمی کند. هر چند اصولاً صلاحیت این تأیید در حیطه مسئولیت رئیس جمهوری امریکا نیست و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درباره پایبندی ایران اظهار نظر رئیس جمهوری امریکا را خارج از موضوع می‌کند.
اما در حوزه تحریم‌ها باید گفت که اگر رئیس جمهوری امریکا تعلیق تحریم‌ها را تمدید نکند، به معنای بازگشت تحریم‌های هسته‌ای است که جمهوری اسلامی ایران صراحتاً عنوان کرده و در متن برجام هم این دیدگاه ایران آمده است که اگر تحریم‌های برداشته شده به طور جزئی یا کلی برگردانده شود ایران خودش را محق می‌داند که تعهدات برجام را اجرا نکند. این بدان معنا است که اگر تعلیق‌ها تمدید نشود ایران ممکن است از برجام خارج شود.
رخ دادن این سناریو دو احتمال را ایجاد می کند. نخستین احتمال این است که ایران نیز از برجام خارج شود و این توافق بین‌المللی پایان یابد و اتفاقات بعدی از جمله بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران رخ خواهد داد. اما احتمال دیگر این است که ایران و کشورهای دیگر طرف برجام اعلام کنند که به برجام پایبند می‌مانند. تا اینجای کار به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها مایل هستند حتی در صورت خروج امریکا برجام را حفظ کنند. اما واقعیت این است که بدون حضور امریکا و در صورت اعمال جریمه‌ها و تنبیه‌های تحریمی امریکا عملاً امکان ادامه حیات برجام ممکن نخواهد بود. زیرا تحریم یا جریمه شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی در اثر تحریم امریکا علیه ایران کار را بغرنج خواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
گفتوگو با احمد توکلی: نگه داشتن بازداشتی‌ها دوای درد نیست
انتظار دولت تکمیل لایحه بودجه است، نه تغییر آن
همه مسئولیم
ربیعی؛ مسئول کمیته ویژه رسیدگی به حادثه نفتکش ایرانی
دیگر صفحه‌ها
ورود ایران به خشک‌ترین سال در نیم قرن گذشته
فرصت‌هایی که با فیلتر می‌سوزند
جام باشگاه‌های کتابخوانی فرصتی برای تمرین گفتوگو
من برنمی‌گردم سوریان انگیزه ندارد
سناریوهای فرجام برجام
خروج ترامپ و راهکارهای اقتصاد ایران
اعزام ۱۰ تکاور نیروی دریایی به شانگهای
ارتش سوریه در آستانه فرودگاه نظامی ابوالظهور در استان ادلب
تبریز، اولین شهرِ گردشگر ایران در تحقق اقتصاد بدون نفت
خود ترامپ هم نمی‌داند با برجام چه کار کند
حسن بهشتی پور؛ سناریوهای فرجام برجام / امرالله امینی؛ خروج ترامپ و راهکارهای اقتصاد ایران
خروج امریکا از برجام بر اقتصاد ایران تأثیر جدی ندارد
