تکلیف شبکه‌های مجازی زودتر روشن شود‌؛

گروه فناوری- درشرایط سخت اقتصادی کشور که ایجاد اشتغال را برای دولت سخت می‌کند ادامه فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی موجب از دست رفتن فرصت‌های شغلی کنونی در فضای مجازی شده است. حدود یک هفته از فیلترینگ دو شبکه مجازی پرطرفدار اینستاگرام و تلگرام می‌گذرد و این در حالی‌ است که به گفته رییس انجمن صنفی کسب‌و‌کارهای اینترنتی «حدود نیم میلیون فرصت شغلی که وارد این شبکه‌های مجازی شده‌اند و همچنین چند شرکت دانش‌بنیان خدمات تخصصی در این زمینه، پس از فیلترینگ معلق شدند.»
کسب‌و‌کارها در فضای اینترنت از طریق گواهی‌هایی نظیر نماد اعتماد الکترونیکی که سازمان توسعه تجارت الکترونیکی آن را صادر می‌کند، اعتبار‌بخشی می‌شوند و این به معنی اهمیت انتقال فعالیت‌ها به فضای مجازی است. به نظر می‌رسد بخش بزرگی از مشاغل، بسیاری از کسب‌و‌کارهای نوپا یا مشاغل خانگی که توان استفاده از فضاهای حقیقی و ارائه محصول را ندارند، محصولات و خدمات خود را در شبکه‌های مجازی معرفی می‌کنند و به فروش می‌رسانند و عملا شبکه‌های مجازی به خواستگاه آنها تبدیل شده‌اند.
با وجود اینکه رمضانعلی صادق‌زاده، رییس سازمان توسعه تجارت الکترونیکی- می‌گوید «هنوز نظارتی بر فضای شبکه‌های مجازی بابت کسب‌و‌کار‌های موجود در آن صورت نگرفته است»، این بستر رایگان چیزی نبود که کاربران و صاحبان مشاغل نوپا از کنار آن به راحتی عبور کنند و امروز فقط در تلگرام بر اساس آماری که از سوی مرکز ملی فضای مجازی که تا پایان روز ۱۵ مهرماه امسال برآورد شده «تعداد کانال‌های فارسی در شبکه تلگرام به ۶۲۶ هزارو ۵۳۹ کانال رسیده و در مدت ۱۰ روز، بالغ بر ۱۰ هزار کانال به تعداد کانال‌های فارسی ایجادشده در تلگرام، افزوده شده است»؛ به طوری که در روز پنجم مهرماه امسال، تعداد کانال‌های ایجاد شده ۶۱۶ هزارو ۷۶ کانال اعلام شده بود.
عمده این کانال‌ها یا به رسانه‌های کسب‌و‌کارهای موجود بدل شدند یا ویترینی برای تبلیغات محصولات و خدمات یا خودشان با جذب مخاطب و دریافت تبلیغات جذب درآمد می‌کنند. اینها تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های کاربران در فضای مجازی است که حالا با فیلترینگ این شبکه‌ها فعلا از دست رفته‌اند.


مزایای شبکه‌های اجتماعی بیشتر از ایرادات‌شان است
مسعود خوانساری، رییس اتاق بازرگانی تهران‌ هم درباره موضوع مسدود‌سازی شبکه‌های مجازی گفته که «این شبکه‌ها از اشکالاتی هم برخوردار است اما مزایای آنها بیش از ایرادات‌شان است. ما در زمانی نیستیم که بتوانیم با شبکه‌های مجازی مقابله کنیم. زمانی نسبت به ماهواره خیلی سخت گرفته می‌شد اما بعد متوجه شدیم که این کار عملی نیست. بستن شبکه‌های اجتماعی هم راه‌حل درستی نیست و باید راهکاری برای آن بخش‌هایی که نکات منفی شبکه‌های مجازی است، پیدا کنیم. هر گونه تقابل با فضای مجازی مطمئنا به ضرر اقتصاد و اشتغال است.»
سولماز صادق‌نیا، رییس انجمن صنفی کسب‌و‌کارهای اینترنتی‌ نیز در این باره به ایسنا گفت که در حال حاضر تعداد قابل توجهی از مشاغل خانگی یا مشاغل کوچک، محصولات و خدمات خود را در شبکه‌های مجازی به خصوص تلگرام و اینستاگرام ارائه می‌کنند یا از طریق کسب تبلیغات کسب درآمد می‌کنند که حالا پس از اعمال فیلترینگ روی تلگرام و اینستاگرام این مشاغل و فرصت‌های شغلی همگی وضعیت مبهمی پیدا کردند.
وی اظهار کرد برای اینکه ابعاد بزرگ فعالیت در فضاهای مجازی به دست آید فقط کافی است به کانال‌های فارسی ایجاد شده در تلگرام نگاهی انداخت که بر اساس آخرین آمار که به پانزدهم مهرماه برمی‌گردد، ۶۲۶ هزار و ۵۳۹ کانال تلگرامی ثبت شده است.
به گفته این عضو اتحادیه کسب‌و‌کارهای اینترنتی، چندی پیش از سوی دولت طرح «شامد» جهت ثبت و ساماندهی فضای مجازی مطرح شد و کانال‌های دارای بیش از پنج هزار عضو موظف شدند در این سامانه خود را به ثبت برسانند. اتفاق جالبی که افتاد این بود که روز چهارشنبه یعنی دقیقا در زمان اعمال فیلترینگ روی شبکه‌های مجازی، پیامکی به همه اعضای شامد ارسال شد که از آنها خواسته شده بود برای دریافت کد خود به سامانه اینترنتی مربوطه مراجعه کنند.
صادقی‌نیا با بیان اینکه باید تکلیف شبکه‌های مجازی روشن شود، اظهار کرد که اجرای طرح ساماندهی فضای مجازی و ارسال پیامک به اعضای این طرح به معنی به رسمیت شناختن حقوق کسب‌و‌کارها در این فضاست که باعث می‌شود صاحبان مشاغل روی این ابزار جهت شروع یا توسعه کسب‌و‌کار خود حساب کنند و حالا با مسدودسازی یک‌دفعه‌ای شبکه‌های مجازی بسیاری از مشاغل خانگی که تعداد زیادی از آنها متعلق به زنان سرپرست خانوار نیز می‌شوند، به مشکلات اساسی برخوردند چون کسب‌و‌کاری را که جوانان و صاحبان مشاغل با هزار زحمت در چند سال اخیر توسعه دادند و چندین هزار مخاطب برای خود فراهم آورده‌اند یک‌شبه بر باد رفت و جایگزینی هم برای آن مشخص نشد.
کسب شبکه‌های مجازی فقط شامل کانال‌ها نمی‌شود
به گفته وی، کسب‌و‌کارهای موجود در شبکه‌های مجازی مانند تلگرام فقط شامل کانال‌ها نمی‌شود، بلکه اکنون چندین شرکت دانش‌بنیان اقدام به ارائه خدمات تخصصی و طراحی روبات‌های ویژه تلگرام کرده‌اند تا خدمات خاصی را در این فضا ارائه کنند و از آن به درآمد برسند؛ حالا می‌توان گفت کانال‌های تلگرامی و صفحه‌های اینستاگرام در کنار برخی شرکت‌های خدماتی دانش‌بنیان و نرم‌افزارها و روبات‌ها با فیلترینگ یک‌دفعه‌ای فضای مجازی همگی دچار مشکل شده‌اند و حدود نیم میلیون شغل و فرصت شغلی با این اقدام به خطر افتاده است.
البته در این میان رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت به ایسنا تاکید کرد که کانال‌های تلگرامی یا اینستاگرام ممکن است که از جانب وزارت ارشاد ثبت شده باشد یا در سامانه «شامد» ساماندهی شده باشند اما این مرکز نظارتی روی آنها ندارد و آنها را شامل نماد اعتماد تجارت الکترونیکی نمی‌داند.
به گفته وی، موضوع امکان پرداخت مستقیم از طریق درگاه‌های تلگرامی‌ هنوز به مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نرسیده است و هنوز چنین امکانی را فراهم نکرده‌ایم.
همچنین رییس مرکز رسانه‌های دیجیتال نیز گفت: تمامی کانال‌ها با هر موضوعی در حوزه فضای مجازی اگر قصد داشته باشند در پیام‌رسان‌های داخلی فعالیت کنند و بیش از پنج هزار عضو دارند، باید برای فعالیت قانونی کد شامد دریافت کنند.
سید‌مرتضی موسویان، رییس مرکز رسانه‌های دیجیتال در گفت‌و‌گو با ایلنا، درباره ضرر و زیان کسب‌و‌کارهای اینترنتی با فیلترینگ برخی از شبکه‌های اجتماعی گفت: براساس آمار مرکز رسانه‌های دیجیتال و بر اساس ۱۹ هزار کانال دارای کد «شامد» که در سامانه به ثبت رسیده است و می‌توان در آنها را بر اساس محتوا و عملکرد نظارت داشت، باید گفت که که از این تعداد کانال تلگرامی در حدود ۹ هزار کانال مرتبط با فروش کالا یا خدمات بوده‌اند که در یک هفته اخیر با مشکلاتی مواجه شده‌اند.
موسویان با اشاره به موج انتقاد فعالان کسب‌و‌کارهای مجازی کشور نسبت به عملکرد مجوز شامد برای کانال‌های تلگرامی گفت: شامد صرفا ربطی به تلگرام ندارد؛ شامد تمامی بسترها از جمله سایت‌ها و کانال‌ها در فضای مجازی و اپلیکیشن‌ها را شامل می‌شود. در حال حاضر 175 هزار اپلیکیشن، کد شامد دارند و یک مجوز ضروری برای فعالیت کسب‌و‌کارها در فضای مجازی است که باید برای فعالیت قانونی اخذ شود.
وی افزود: شامد عملکرد نظارت محتوایی را انجام می‌دهد و به کانال‌ها ارزش می‌بخشد؛ عملکرد شامد برای بستن و اقدام قضایی نبوده و نیست.
رییس مرکز رسانه‌های دیجیتال تاکید کرد: تمامی کانال‌ها با هر موضوعی در حوزه فضای مجازی از اطلاع‌رسانی تا کسب‌و‌کارها از جمله کانال‌های خبری، استارت‌آپ‌ها و فروشگاه‌‌ها و غیره اگر قصد داشته باشند در پیام‌رسان‌های داخلی فعالیت کنند و بیش از پنج هزار عضو دارند، باید برای فعالیت قانونی کد شامد دریافت کنند؛ این مساله یک ضرورت برای تمامی پیام‌رسان‌های بومی است تا کانال‌ها از نظر محتوا رصد شود و برای همین منظور با تمامی پیام‌رسان‌های بومی صحبت شده است.
موسویان با بیان اینکه پیام‌رسان‌های بومی از اهمیت بالایی برخوردار هستند، اظهار داشت: مرکز ملی رسانه‌های دیجیتال در حال بررسی وضعیت پیام‌رسان‌های بومی است. این مرکز از میان پیام‌رسان‌های داخلی موجود، انتخاب‌هایی را کرده است و بر‌اساس توافق‌های انجام شده قرار است تا از برخی پیام‌رسان‌های داخلی پشتیبانی و حمایت شوند.