بازخواست از امریکا در نشست شورای امنیت

رضا نصری
تحلیلگر مسائل بین‌الملل

وقتی ناآرامی‌ در برخی شهرهای ایران شروع شد، قابل پیش‌بینی بود که دولت ترامپ تلاش کند از آن برای منزوی‌سازی ایران در صحنه‌ بین‌المللی استفاده کند. اما تعجیل و سوءمحاسبه خانم نیکی هیلی (سفیر ایالات متحده در سازمان ملل) در تدارک هجمه دیپلماتیک به ایران در نهایت به زیان امریکا تمام شد. به بیان دیگر، درخواست او برای تشکیل جلسه اضطراری در شورای امنیت و واکنش کشورهای عضو این نهاد در طول جلسه نشان داد که دولت ترامپ هنوز به نقش برجام در آرایش جدید دیپلماتیک در صحنه بین‌المللی واقف نیست یا حداقل آن را بشدت دست‌کم می‌گیرد.


علاوه بر این، تلاش هیلی برای بلند کردن سنگ بزرگی مانند «شورای امنیت» علیه ایران یک بار دیگر نشان‌دهنده این واقعیت بود که دولت ترامپ نه تنها در به‌کارگیری اهرم‌های بین‌المللی در عرصه‌ دیپلماسی استعدادی ندارد و نه تنها ایران دیگر در برابر سوءاستفاده‌های واشنگتن از نهادهای بین‌المللی آسیب‌پذیر نیست، بلکه دولت ترامپ گمان می‌کند می‌تواند با شیوه‌های پوپولیستی و شعاری - نظیر آنچه در صحنه داخلی به‌کار می‌گیرد - در عرصه بین‌المللی نیز به نتایج مطلوب خود دست‌ یابد. به عبارتی، اقدام نابخردانه خانم هیلی در مواجهه با ایران نشان داد تا چه میزان دولت ترامپ از بدنه کارشناسی و تکنوکراتیک دستگاه سیاست خارجه امریکا و واقعیت‌های روی زمین منفک شده است.
در واقع، هرچند خانم هیلی به احتمال زیاد پیش‌بینی می‌کرد جلسه شورای امنیت در مورد ناآرامی‌های ایران به «صدور قطعنامه» علیه ایران منتهی نشود، اما احتمالاً گمان می‌کرد می‌تواند فضای جلسه را به سمت صدور یک بیانیه (Presidential statement) علیه ایران یا دست‌کم به جلسه‌ مؤاخذه و بازخواست ایران تبدیل کند. او گمان می‌کرد می‌تواند متعاقباً از اظهار محکومیت‌ها و مواضع تند کشورهای غربی علیه ایران برای فضاسازی و تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی امریکا استفاده کند. به زعم او، این فضاسازی می‌توانست قدرت مانور ترامپ را در موعد تصمیم‌گیری در مورد برجام افزایش دهد. به همین خاطر، تمام تلاش خود را به کار بست تا موضوع اعتراضات را به سیاست‌های منطقه‌ای ایران - از جمله حمایت ایران از دولت سوریه، ادعای ارسال موشک بالستیک به یمن، حمایت ایران از حوثی‌ها، حمایت ادعایی ایران از تروریسم و غیره - نسبت دهد تا دست‌کم کشورهای هم‌پیمان خود را حول محور یکی از این موضوعات با خود علیه ایران همراه سازد.
 اما جلسه اضطراری شورای امنیت به صورت کاملاً متفاوتی پیش رفت، به نحوی که دو موضوع مهم در آن مرکزیت یافت و برخلاف انتظار دولت ترامپ، توجه رسانه‌های امریکا را به خود جلب نمود: اول اینکه اغلب دولت‌های عضو به استفاده ابزاری و نامناسب ایالات متحده از سازوکار «شورای امنیت» به بهانه ناآرامی‌های اخیر ایران اعتراض کردند؛ و دوم اینکه اغلب کشورها، از جمله چهار عضو دائمی دیگر شورای امنیت، از برگزاری جلسه برای دفاع از برجام و ثبات در ایران استفاده کردند. به بیان دیگر، جلسه‌ای که بنا بود به جلسه مؤاخذه و فضاسازی علیه ایران تبدیل شود، در نهایت به فوروم دفاع از برجام و محکومیت امریکا به‌دلیل استفاده ابزاری از این نهاد بین‌المللی منتهی شد.

ادامه از صفحه اول
این واقعه از اینجا اهمیت مضاعف می‌یابد که پیش از برجام، ایالات متحده امریکا در استفاده ابزاری از نهاد‌های بین‌المللی، از جمله شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و به‌کارگیری آنها علیه ایران بشدت موفق عمل کرده بود به نحوی که این نهاد‌ها گاه حتی خارج از چارچوب اختیارات قانونی، منشور و اساسنامه خود علیه ایران قطعنامه صادر می‌کردند. فراموش نکنیم که ورود توجیه‌ناپذیر و غیرقانونی شورای امنیت به پرونده هسته‌ای باعث شد تا مسأله‌ای که قاعدتاً ماهیت «فنی» و «غیرسیاسی» داشت، یک روزه به یک موضوع «امنیت بین‌المللی» تبدیل شود و محدودیت‌های هسته‌ای به صورت «الزام‌آور» و تصاعدی به حوزه‌های اقتصادی، مالی و انرژی و سپس به حوزه نظامی و تسلیحاتی ایران تعمیم داده شود.
 امروز به نظر می‌رسد که جامعه جهانی، از جمله متحدین سنتی امریکا، با صدای بلند اعلام کردند که پس از برجام این شیوه دیگر خریدار ندارد!