روزنامه ابتکار
1396/10/14
روزنامه‌های تازه تاسیس باید چه سیاست‌هایی را برای تداوم انتشار خود در پیش بگیرند؟
مرثیه‌ای برای یک روزنامهفاطمه امین‌الرعایا
ششم آبان، کیوسک‌های روزنامه‌فروشی میزبان روزنامه جدیدی به نام «جامعه فردا» بودند، روزنامه‌ای که آمده بود تا باقی بماند. اما سه‌شنبه اعلام شد که دیگر این روزنامه منتشر نخواهد شد و دلایل مالی هم به عنوان علت تعطیلی روزنامه مطرح شد. سوال مهم این است که چرا عمر یک روزنامه با کادری حرفه‌ای تنها 2 ماه و هفت روز بود؟ آیا مسئولان یک رسانه نباید علاوه بر توجه به کاری فرهنگی، نگاهی اقتصادی به یک روزنامه داشته باشند و سود و زیان آن را به عنوان یک بنگاه اقتصادی ارزیابی کنند؟
دیروز داوود باقری، مدیر مسئول روزنامه «جامعه فردا» به ایسنا گفت: «با وجود اینکه در تمام مدتی که روزنامه منتشر می‌شد حقوق‌ها را کامل پرداخت کردیم، اما به دلیل مشکلات مالی دیگر نمی‌توانیم از عهده چاپ روزنامه بربیاییم. با وجود زیرساخت مناسب، تحریریه خوب و تلاش شورای سردبیری، به هر دلیلی این روزنامه در گیشه مورد استقبال قرار نگرفت و به فروش مناسب نرسید. این موضوع هم مزید بر علت مشکلات اقتصادی شد تا دیگر نتوانیم چاپ روزنامه را ادامه دهیم. متاسفانه در این مدت که روزنامه «جامعه فردا» منتشر می‌شد هیچ‌گونه حمایتی از ما صورت نگرفت و تمام هزینه‌های چاپ روزنامه بدون هیچ کمکی بر عهده خودمان بود. در نهایت مشکلات گرانی کاغذ و دیگر مسائل مالی باعث شد تا به تصمیم سردبیر از روز ۱۳ دی ماه انتشار روزنامه را متوقف کنیم». البته او اظهار امیدواری کرده که با رفع مشکلات مالی، این روزنامه بار دیگر امکان چاپ پیدا کند.
مدتی است که فروش روزنامه‌ها با افت بسیاری روبه‌رو شده است و آمار روزنامه‌های برگشتی از کیوسک‌های روزنامه‌فروشی آن را تایید می‌کند. روزنامه‌ها مخاطب چندانی ندارند و تیراژ روزنامه‌ها هر روز کمتر میشود، فضای مجازی هم به عنوان رقیبی جدی مطبوعات مکتوب را تهدید می‌کنند. در چنین شرایطی قرار است یک روزنامه تاسیس شود. کسانی که می‌خواهند اقدام به راه‌اندازی این روزنامه کنند، باید چه سیاست‌هایی را برای مدیریت تداوم نشر در پیش بگیرند؟
کارکرد حزبی بلای روزنامه‌داری
صدیقه ببران، استاد ارتباطات، معتقد است افرادی باید وارد این حوزه شوند که شناخت کافی از حوزه‌های مدیریت و اقتصاد رسانه داشته باشد. او به «ابتکار» می‌گوید: هر کسی نمی‌تواند به هر علتی وارد حوزه رسانه شود. متاسفانه چون ما حزب مشخص نداریم عده‌ای از دوستان به جهت کارکرد حزبی به دنبال تاسیس روزنامه هستند و چندان هم موفق نیستند. البته این افراد کارشان را ادامه می‌دهند چون حزب از آنها حمایت می‌کند ولی لزوما جوابگوی اقتصادی ندارند و اگر حزب حمایت خود را از این روزنامه‌ها قطع کند، به مشکل برمی‌خورد. رسانه های دولتی هم نه مدیریت بلدند و نه اقتصاد. به طور مثال همین الان خبرنگاران روزنامه ایران چندماه است که حقوق خود را دریافت نکرده‌اند؟ کسی که می‌خواهند به عرصه رسانه وارد شود باید بر مدیریت و اقتصاد رسانه مسلط باشد.
در کشور ما رسانه، صنعت نیست
این استاد ارتباطات با بیان این نکته که در کشور ما رسانه صنعت نیست، می‌افزاید: افرادی که وارد عرصه رسانه‌داری می‌شوند افراد حرفه‌ای نیستند و به اهل رسانه صدمه و خسارت غیرقابل جبران می‌زند چون تیمی از افراد حرفه‌ای جذب می‌شوند و بعد از مدتی آنها را به امان خدا رها می‌شوند. این اتفاق بدی است. فردی که روزنامه‌ای تاسیس می‌کند باید حساب کند که رسانه‌اش حداقل یک تا دو سال بازدهی اقتصادی نداشته باشد. او اگر به عنوان بخش خصوصی وارد این عرصه میشود باید این مورد را در نظر بگیرد. نکته دیگر اینکه این فرد باید بتواند به لطایف‌الحیلی حوزه‌های اقتصادی خود را قوی کند. از طرف دیگر ناخودآگاه رسانه‌ها در کشورهای در حال توسعه نیازمند حمایت‌های دولتی نیز هستند. بحث این نیست که دولت مستقیما حمایت مالی داشته باشد، به طور مثال دولت باید تسهیلاتی را در مورد آگهی‌های بازرگانی دولتی در نظر بگیرد و آنها را به تناسب بین همه توزیع کند. متاسفانه هر دولت با رویکرد سیاسی و جناحی خود حتی آگهی‌هایش را بین طیف جناح خودش توزیع می‌کند. شاید روزنامه‌ها هنوز هم به یارانه‌های دولتی نیاز داشته باشند.
او ادامه می‌دهد: این نگاه غلط است که شخصی به امید یارانه دولتی وارد عرصه رسانه شود. در این میان عده‌ای از روزنامه‌ها کاغذ دولتی دریافت می‌کنند و به قیمت غیردولتی می‌فروشد و از این راه حقوق کارمندان و روزنامه‌نگارانش را پرداخت می‌کند ولی این روزنامه‌نگاری نیست. مشخص است که افرادی که می‌خواهند وارد عرصه روزنامه‌داری ،خصوصا در بخش خصوصی شوند، حتما باید به قدر کفایت از حوزه مدیریت و اقتصاد آگاهی داشته باشند. ولی متاسفانه چون رسانه‌های دولتی، خصوصی و نیمه‌خصوصی‌های ما کارکرد اساسی ندارند، همگی متضرر هستند.
نبود برنامه استراتژیک و بودجه‌بندی صحیح از جمله دلایل شکست رسانه‌ها
یکی از دلایل تعطیلی روزنامه «جامعه فردا» عدم استقبال گیشه از این روزنامه بود، اما آیا در شرایط کنونی که فروش روزنامه‌های سابقه‌دار هم تعریفی ندارد، اتکا به فروش گیشه برای جبران بخشی از هزینه‌های روزنامه منطقی است؟ ببران می‌گوید: اقتصاد رسانه با تک‌فروشی و گیشه مهیا نمی‌شود. بخش مهم اقتصاد روزنامه جذب اسپانسر و آگهی‌های کلان است. یعنی نگاهی کلان و بلندمدت. کسی که وارد حوزه مدیریت رسانه میشود باید برنامه‌ریزی استراتژیک داشته باشد. باید برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت وجود داشته باشد و در این برنامه‌ها باید همه موارد حوزه مدیریتی دیده شود. مهم‌ترین وظیفه مدیریت برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی و کارگزینی درست است. کارگزینی درست یعنی به کار گرفتن نیروی حرفه‌ای هم در حوزه رسانه و بخش تحریریه و هم در بخش بازرگانی. متاسفانه بخش بازرگانی روزنامه‌های ما چندان قوی نیستند.
این استاد دانشگاه مهم‌ترین نکته در حوزه اقتصادی را بودجه‌بندی می‌داند و می‌گوید: چطور فردی بودجه‌بندی اقتصادی داشته که امروز دیگر مجبور به تعطیلی شده است و هم خودش و عده‌ای را از کار بیکار کرده است؟ اما اگر دلایل سیاسی پشت این تصمیمات است، بحثی جدا مطرح خواهد شد.
لزوم آموزش دانشگاهی در حوزه مدیریت و اقتصاد رسانه
چند وقتی است که نظریه «مرگ رسانه‌های مکتوب» مطرح شده و گفته میشود که دوران مطبوعات به سر آمده است. در چنین شرایطی آیا تاسیس یک روزنامه جدید منطقی است؟ ببران می‌گوید: همواره چنین اقدامی منطقی است به شرط آن که کاربلد باشیم. درست است که این روزها بحث اینترنت و رسانه‌های مجازی مطرح است. ما باید در این شرایط هم نگاه مدیریت همگرا داشته باشیم. ما باید تمام حوزه‌های رسانه‌ای را قوی کنیم و هم بخش رسانه‌های مجازی را تقویت کند. ما باید کاملا نگاه تجارت الکترونیک را لحاظ کنیم و از این طریق هم منتفع شویم. ما چندان به این حوزه‌ها وارد نیستیم و مطالعه چندانی در حوزه عملکرد دنیا در حوزه رسانه و اقتصاد آن نداریم. بخش دانشگاهی ما باید اهتمام بیشتری کنند تا افراد جدیدی را برای این عرصه‌ها آموزش دهند. البته دولت و وزارت ارشاد هم باید چنین نگاهی را در صنعت رسانه کشور جا بیندازند.
رسانه نو باید حرف نو داشته باشد
اکبر نصراللهی، استاد ارتباطات، درباره راهکارهای روزنامه‌های تازه تاسیس برای بقای خود به «ابتکار» می‌گوید: متاسفانه رسانه‌ها در کشور ما بدون نیازسنجی و ارزیابی دقیق از فضای رقابتی، خلاءهای رسانه‌ای موجود، نیاز مخاطبان و اقتصاد رسانه راه‌اندازی می‌شوند و بعد از مدتی با مشکلات جدی مواجه و تعطیل می‌شوند و حضور موثری در فضای رسانه ندارند. هر رسانه برای مطرح شدن باید بداند که چه مزیتی نسبت به رسانه‌های موجود دارد یعنی بررسی کند که این روزنامه تازه تاسیس قرار است چه محتوایی ارائه کند که دیگر رسانه‌ها فاقد آن هستند. اگر قرار باشد همان کالا، خبرها، سوژه‌ها عرضه شود، دلیلی برای راه‌اندازی رسانه جدید نیست چون باقی روزنامه‌ها و رسانه‌ها همان کارها را انجام می‌دهند. باید رسانه تازه بداند چه مزیت نسبی‌ای نسبت به دیگران دارد، چه از لحاظ محتوا، چه سرعت و نحوه انتشار و چه جذابیت چه برتری خاصی دارد. اگر قرار باشد روزنامه به عنوان یک کالا دقیقا مشابه روزنامه‌های موجود منتشر شود، ضرورتی برای وجود یک بنگاه اقتصادی دیگر نخواهد بود. مشکل این است که رسانه‌ها برای پرسش‌های مطرح شده پاسخ دقیقی ندارند و فقط می‌خواهند در عرصه حضور داشته باشند.
او ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد بنگاه اقتصادی تازه‌ای فعالیت کند بدون آنکه ویژگی تازه‌ای داشته باشد، مردم از بنگاه‌های اقتصادی قبلی استفاده خواهند کرد و این بنگاه جدید هم بازار کار دیگران را با مشکل روبه‌رو می‌کند و هم خودش گرفتار دردسر میشود و مجبور به تعطیل کردن میشود.
اندیشیدن به اقتصاد رسانه قبل از تاسیس
این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید مشخص شود رسانه جدید برای چه نوع مخاطبی راه‌اندازی میشود، می‌گوید: باید از سن، جنس و نیاز مخاطب ارزیابی دقیق شود. در فضای کار رسانه فضای رقابتی وجود دارد، آرایش رسانه‌ای عوض شده است و این فضا باید درک شود. روزنامه تازه تاسیس باید سرمایه مادی و معنوی خود را هم در نظر بگیرد. رسانه می‌تواند پیش‌بینی کند که سرمایه ثابتش چی میزان است که اگر تا یک سال آگهی یا فروش نداشت به حیات خود ادامه دهد. قبل از اینکه رسانه تاسیس شود باید به فکر اقتصاد رسانه باشیم.
متاسفانه امروز تیمی حرفه‌ای از اصحاب رسانه به دلیل تعطیلی یک روزنامه، کارشان را از دست داده‌اند. ای کاش کسانی که مسئولیتی در مدیریت رسانه‌ها دارند قبل از هر چیز به این افراد هم بیندیشند و فعالیت خود را با نگاهی اندیشمندانه‌تر آغاز کنند. امیدواریم «روزنامه جامعه» فردا با برنامه‌ریزی بهتر و حل مشکلات با همان تیم قبلی دوباره به کار خود ادامه دهد و دیگر شاهد تعطیلی یک روزنامه نباشیم که این موضوع خسارت‌های جبران‌ناپذیری به حوزه مطبوعات وارد خواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
روحانی در تماس تلفنی رئیس جمهوری ترکیه:
به امنیت و ثبات ایران اطمینان کامل داریم
«ابتکار» سناریوهای مختلف پس از شکست سلفی ها در عراق و سوریه را بررسی می‌کند
داعش به دنبال سرزمین
فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از شکست آشوب ها خبر داد
انگشت اتهام به سوی رئیس جمهوری سابق
رضا دهکی
«امید» فقط یک کلمه نیست
نیازها و چالش های تغییر در قانون اساسی بررسی شد
بازنگری در قانون اساسی از حرف تا عمل
«ابتکار» تبعات گرمای هوای نیمه دوم سال بر اقتصاد کشور را بررسی می کند
انجماد بازارها در زمستان گرم
روزنامه‌های تازه تاسیس باید چه سیاست‌هایی را برای تداوم انتشار خود در پیش بگیرند؟
چگونه می توان آثار نارضایتی های اخیر مردم بر انتخابات آتی را کاهش داد؟
جای خالی درمان درد به جای مُسکن های موقتی
تبلیغات و بازاریابی صنایع و مشاغل سبز حلقه مفقوده محیط زیست ایران
چه کسی محصولات سبز را می‌شناسد؟
«ابتکار» از مخاطرات وجود 200 گود رها شده در تهران گزارش می‌دهد
چاله های بزرگ زیر پای پایتخت
انتقاد رئیس پیشین سیا از رویکرد ترامپ در قبال ایران
فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از شکست آشوب ها خبر داد
انگشت اتهام به سوی رئیس جمهوری سابق
