روزنامه بهار
1396/10/13
آینده از آن رسانه‌های مجازی است؟
رسانه‌ها در مقاطع مختلف تاریخ، وظیفه‌اي جز انتقال اخبار و در جریان قرار دادن مردم نداشتند و ندارند. رسانه هایی که در بزنگاه‌هاي اجتماعی، سیاسی یا فرهنگی ملزم به حضور، پوشش اخبار و یا تحلیل داده‌ها هستند و برترین امکان و نیاز جامعه هم دسترسی بدون واسطه به اخبار و وقایع است تا بتوانند شخصا به تحلیل از شرایط برسند. با این همه این حق اصلی اغلب تحت فیلتر مسئولان مختلف قرار مي‌گیرد تا اخبار بسته به شرایط و مواردی به دست مردم برسد. شاید این فیلترینگ در مواردی از شرایط اجتماعی برای کنترل هیجانات کاذب جمعی یا از حریم خارج نشدن فضای کلی جامعه موثر باشد اما در نگاه کلی و از منظر حق دسترسی به اطلاعات آزاد مسئله دارد و حق شهروندی مردم را نادیده مي‌گیرد و بیش از هر چیز موجب بروز بي‌اعتمادی مردمی مي‌شود.***
شبکه‌هاي اجتماعی تحت فیلترینگ
در طی روزهای اخیر، شبکه‌هاي اجتماعی دچار مختل شدند و فیلترینگ روی آنها اعمال شد. فیلتر شدن رسانه‌ها و شبکه‌هاي اجتماعی در طی دوره‌هاي مختلف در سال‌هاي اخیر صورت گرفته بود و مردم ایران از این تجربه بي‌نصیب نبودند. در نتیجه وقتی در دور اول دولت تدبیر و امید، در مقاطعی از مسائل اجتماعی اعلام شد که شبکه‌هاي اجتماعی فیلتر نمی شوند و واقعا بر این قول به مردم ایستادند، نه تنها اتفاق عجیبی در سطح کشور نیافتاد که این رویکرد و عملکرد دولت جدید نسبت به دولت پیشین، موجب جلب اعتماد مردمی شد. اعتمادی که در نتیجه دسترسی به امکانات جمعی بود و نه لزوما دسترسی آزاد به اطلاعات. مردم توانستند نظرشان را مطرح کنند و با دوستان شان به اشتراک بگذارند و از وقایع و شرایط موجود در شهر و کشور مطلع شوند. اما در طی اعتراضات اخیر، وقتی شبکه‌هاي اجتماعی فیلتر شدند دوباره موجی از بي‌اعتمادی جامعه را در بر گرفت زیرا فیلتر شدن شبکه‌هاي اجتماعی اتفاق جدیدی نبود که مردم تجربه نکرده باشند و از سویی اعتراضات اخیر هم فراتر و عمقی تر از اعتراضات و وقایع پیشین نبود که پوشش خبری اهمیت ویژه داشته باشد اما از آنجا که مردم به این دولت و وعده هایش اعتماد کرده بودند و وعده عدم فیلتر شدن شبکه‌هاي اجتماعی بارها از سوی مسئولان مختلف داده شده بود، نقطه قابل توجه و مسئله آمیز این مقطع بود. به ویژه خبر قطع شدن کامل شبکه اجتماعی محبوب و فعالی چون تلگرام در ایران سبب نگرانی هایی جمعی شد. این در حالی بود که در پی فیلترینگ شبکه‌هاي اجتماعی، محمد جواد آذری‌جهرمی (وزیر ارتباطات) در صفحه شخصی خود در توییتر به خبرهایی که مبنی بر قطع دائمی تلگرام در رسانه‌ها منتشر شده، واکنش نشان داد.
او در توییتی نوشته است: شایعه‌هایی که درخصوص قطع دائمی شبکه‌های اجتماعی مطرح میشود، صحت ندارد و به نظر می‌رسد هدف آنها ایجاد نارضایتی‌های اجتماعی و بدبینی عمومی است.جای تعجب اینکه از سوی دیگر یک منبع آگاه در یک رسانه دیگر با اشاره به فیلترینگ ایجاد شده برای اینستاگرام و تلگرام و در پاسخ به این پرسش که فیلترینگ تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟، گفت: فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام به دلیل وجود نداشتن نمونه مشابه داخلی، موقتی است و انتظار می‌رود تا محدودیت‌های ایجاد شده برای اینستاگرام تا چند هفته آینده از بین برود و اینستاگرام در وضعیت نرمال قرار بگیرد. البته فیلترینگ هوشمند برای این شبکه اجتماعی به صورت جدی دنبال و درنظر گرفته میشود.
وی درباره تلگرام اظهار داشت: مسئولان مجموعه تلگرام با مقامات ایرانی همکاری نکرده‌اند و مشکل در عبور از خطر قرمز ایران توسط یک پیام‌رسان بیگانه با تعداد زیاد کاربر ایرانی است. انتظار بر این است که پیام‌رسان تلگرام با وجود نمونه‌های داخلی مناسب و امن حتی نمونه‌های خارجی، به صورت دائمی فیلتر و از دسترس خارج شود. توصیه می‌کنیم مردم از شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند سروش استفاده کنند.
دو خبر متفاوت در طی یک روز به جای اینکه موجب ایجاد آرامش و وفاق در بین مردم شود، در نهایت ثمره‌اي جز نگرانی و باقی ماندن شرایط نامطلوب کنونی نخواهد داشت.
کوچ رسانه‌ها در پی فن آوری و فیلترینگ
در طی سال‌هاي اخیر شبکه اجتماعی تلگرام حرف اول و آخر را مي‌زد و مي‌زند. بعد از کوچ دسته جمعی مردم از شبکه‌هاي مختلف اجتماعی به این پیام رسان لحظه ای، عملا تلگرام لقب پرطرفدارترین شبکه ارتباط مردم ایران و سریعترین رشد در جهان را از آن خود کرد. این در حالی بود که این رسانه در کنار دیگر رسانه‌هاي اجتماعی به منبعی اساسی برای انتقال اخبار و پوشش کسب و کار مردم قرار گرفت. شبکه‌هاي اجتماعی رفته رفته جای رسانه‌هاي کاغدی و حتی الکترونیک خبرگزاری‌ها را هم گرفتند و به رسانه هایی جدی تر و در دسترس تر برای انتقال اخبار و خبر گرفتن شدند. ضمنا بسیاری از مشاغل جدید به مدد و با تکیه به این فن آوری‌ها شکل گرفتند که در طی مدتی کوتاه هم رشد قابل توجهی را پشت سر گذاشتند.
زمانی را به یاد آورید که شاید یکی از قوی‌ترین رسانه‌ها روزنامه‌ها بودند. کم کم جای روزنامه‌ها انواع دیگر رسانه مثل رادیو، تلویزیون و حتی اینترنت ظاهر شدند که توانستند از محبوبیت رسانه‌هاي قدیمی بکاهند. تا اینکه گوشی‌هاي تلفن همراه با قابلیت اتصال به شبکه اینترنتی در هر کجا و با سرعت خوب در بین افراد مختلف جامعه فراگیر شد. حالا دیگر حتی سازمان‌هاي بزرگ روزنامه‌هاي کشور هم برای خود در این شبکه‌ها صفحه و کانال دارند که تعداد مخاطبان آنها بسیار بیشتر از روزنامه‌هاي کاغذی است.
این یک مثال ساده و کاملاً قابل مشاهده از مقایسه بین شبکه‌هاي اجتماعی و رسانه‌هاي قدیمی مثل روزنامه بود. آن چیزی که هر کسی مي‌تواند ببیند و درک کند. اما تلگرام به دلیل دارا بودن تمامی ویژگی هایی که دیگر شبکه‌هاي اجتماعی موبایل داشتند، به یک ابررسانه تبدیل شده است. هر کسی مي‌تواند روی آن کانال خود را راه اندازی کند و اقدام به جمع آوری مخاطب برای محتوای خود کند.
حتی مي‌توان تلگرام را قابل رقابت با تلویزیون هم دانست. البته هنوز برای رسیدن به پای تلویزیون خیلی جا دارد؛ تا زمانی که کیفیت و سرعت اینترنت به مراتب بهتر از الان شود. اما با تلگرام حتی صاحب کانال مي‌تواند فیلم و ویدئو و فایل‌هاي مختلف دیگری را ارسال کند تا مخاطبین آن به راحتی بتوانند آن را دریافت کرده و روی گوشی یا دستگاه خود بازش کنند.
در ضمن، محتوایی که کانال‌هاي تلگرام به مخاطبین تحویل مي‌دهند، به صورت تحمیلی نیست. به این معنا که مخاطبان تلگرام معمولاً خود تعیین مي‌کنند که چه محتوایی از چه کانال هایی دریافت کنند. به همین دلیل هیچ اجباری نیست که همه یک نوع محتوا را دریافت کنند. همین باعث شده گروه هایی با علاقه مندی‌هاي خاص به وجود بیایند که باعث گردد حتی بتوان از این جامع بیشتر کسب درآمد کرد. چیزی که شاید در رسانه‌هاي گروهیِ دیگر به دلیل موضوعیت کلی آنها به این شکل مصداق ندارد.
در حالی که مي‌رفت شبکه‌هاي اجتماعی جایگاهی ویژه در میان کسبه و مردم پیدا کنند و در حالی که این مدیاها در میان جامعه به وزنه‌اي معتبر و قطعی تبدیل مي‌شدند، فیلترینگ اخیر اعتبار و موقعیت آنها را مورد شک و ضربه قرار داد. این اتفاق سبب نگرانی مشاغل مختلفی شد که منوط به این شبکه‌ها بودند و صرف نظر از ایجاد بي‌اعتماد جمعی، بسیاری از مشاغل متکی به این رسانه‌ها از فیلترینگ اخیر متضرر شدند. در اینجاست که یک سوال اساسی که مدت‌ها است کارشناسان را به خود مشغول کرده است، مطرح مي‌شود اینکه رسانه‌هاي کاغدی و خبرگزاری اعتبار و ارزش خود را از دست مي‌دهند؟ آیا اثر آنها کمرنگ شده است؟ اگر قرار باشد برخی از شبکه‌هاي اجتماعی فعال در این سال‌ها کاملا از رده خارج و فیلتر شوند، این سوال جواب دیگری پیدا مي‌کند و شاید رسانه‌ها باید همچنان مصمم به حضور در کنار دیگر مدیاهای جدید به کار خود ادامه دهند اما به فکر بروزرسانی خود نیز باشند زیرا ظاهرا قدرت شبکه‌هاي اجتماعی به رسمیت رسانه‌هاي رسمی و مرسوم نمی شود و در چالشی همیشگی است.
