بنزین ۲ نرخی و رانت‌اقتصادی

اختلاف قیمت سوخت در ایران با فوب خلیج فارس هزینه زیادی را بر دوش دولت‌گذاشته است. ازسوی دیگر دولت ایران علاوه بر پرداخت چنین یارانه‌های کمرشکنی به ۷۵‌میلیون ایرانی یارانه می‌پردازد. اخیرا با ارئه لایحه بودجه برخی از افزایش قیمت حامل‌های انررژی سخن به میان آورند ‌که البته منطقی‌ترین سناریو هم‌حرکت به سوی واقعی کردن قیمت انرژی است. در شرایط فعلی شاید افزایش یک‌جانبه قیمت حامل‌های انرژی منطقی نباشد. اما حرکت به این سمت در آینده اجتناب ناپذیر است. هرچند دولت و مجالس را حال ورود به بررسی افزایش یا عدم قیمت بنزین هستند، اما برخی سناریو‌ها از دونرخی شدن نرخ سوخت گزارش می‌دهند. سناریو‌های نا‌مطلوبی که فسادآفرین خواهد بود. علم ‌اقتصاد مخالف شدید هرگونه دونرخی شدن است، زیرا این اقدام باعث ایجاد رانت و فساد اقتصادی می‌شود. درچنین شرایطی افرادی که به نرخ پایین‌تر دسترسی دارند، می‌توانند از رانت برخوردار شوند. دونرخی شدن بنزین زمینه ‌را برای ایجاد رانت اقتصادی فراهم می‌کند، زیرا تنها دلالان و افرادی که دسترسی به بنزین ارزان دارند، منفعت خواهند برد. البته دونرخی سازی حامل‌های انرژی تنها برای سوخت نامطلوب نیست، بلکه ارز نیز نباید دونرخی باشد زیرا رانت زیادی را در اقتصاد به وجود می‌آورد. در جهان توسعه یافته یک نرخ ارز وجود دارد. دونرخی شدن، جیره‌بندی شدن و کوپنی شدن، تنها در دوران جنگ قابل توجی است. نباید اقتصاد را به سوی ناکارآمد دولتی، طرح‌های کمونیستی و جیره‌بندی سوق داد. در چهار سال گذشته نرخ بنزین بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی ‌کاهش یافته است. اگر متوسط تورم چهار سال گذشته ۴۰‌درصد باشد، در این چهار سال به‌رغم اینکه حقوق و بسیاری از ارقام مصرفی بالا رفته، اما قیمت سوخت افزایش نیافته، و به عبارت بهتر کاهش یافته است. از جمله دلایل نابرابری‌های اخیر وجود تبعیض، فساد و نابرابری و رانت اقتصادی است. در ایران افرادی یک‌شبه با توسل به این مولفه‌ها به‌ثروت و قدرت رسیدند. طبقه‌ای که درگذشته از متوسط اقتصادی جامعه پایین‌تر بودند و اکنون به خانه و ویلا‌های شیک دست یافته و اتومبیل‌میلیاردی سوار می‌شودند. باید جلو رانت اقتصادی را گرفت و اقتصاد ایران در شرایط فعلی بیش از هرچیزی به شفافیت نیازمند است. اقتصاد ما از بی‌انضباتی رنج می‌برد. برخی از نهاد‌ها با وجود اینکه اقدامی انجام نمی‌دهند میلیارد‌ها تومان بودجه دریافت می‌کنند. بنابراین باید در چنین شرایطی به فکر حل مشکلات اقتصادی جامعه بود. باید از کامروایی طبقه خاصی جلوگیری کرد. مردم به وضوح بی‌عدالتی‌ها را مشاهده کرده‌اند. باید اعتراضات مردم را پاس داشت و به درمان تبعیض‌های ناروایی که در جامعه درحال گسترش است، پرداخت.
* اقتصاددان