شهرداری منطقه 12، سازمان میراث فرهنگی و دانشگاه تهران مثلث تخریب بنای ثبت ملی؛

محمد تاج‌الدین- حال و روز تهران آشفته است. آلودگی هوا، ترافیک، شلختگی ساخت‌و‌ساز، آسیب‌های اجتماعی، معضلات فرهنگی و چندین و چند مشکل ریز و درشت دیگر. پایتخت ایران اوضاع بسامانی ندارد و انگار هم قرار نیست تغییری کند.
مدیریت 12 ساله قالیباف بر کلانشهر تهران حاصلش افزایش جمعیت بود و ساخت‌و‌ساز آسمانخراش‌های بی‌قواره. مشخص است با سر برآوردن هر برج و بارویی در این شهر افسرده، باغ و خانه‌ای قدیمی تخریب می‌شود. دیگر خبری از معماری‌های خواستنی خانه‌های آجری تهران نیست. همه جایشان را دادند به بناهای بی‌هویتی که بی‌اعتنا به فرهنگ و تاریخ تهران مثل قارچ در زمین سبز شده‌اند.
اما دیگر قربانی ساخت‌و‌سازهای بی‌قاعده تهران که البته در پناه مدیریت ضعیف شهری شکل گرفته، بناهای تاریخی است. خاطرات پایتخت که از زمان قاجار به یادگار مانده بود یک به یک از بین رفت و خاطره‌اش از ذهن شهر پاک شد. چند وقت پیش بود که خانه سپهبد امیر‌احمدی از یاران رضا‌شاه زیر سایه بی‌توجهی سازمان میراث فرهنگی و تعلل شهرداری تهران از بین رفت. قبل‌تر از آن خانه ملک توران و قبلش چندین و چند باغ و بنای تاریخی دیگر. تنها عکس‌العمل سازمان میراث فرهنگی به عنوان اولین متولی بناهای تاریخی هم ابراز تاسف است و قول شکایت.
اما آخرین قربانی تعلل و ضعف مدیریت فرهنگی در شهر تهران باغ نگارستان است؛ باغی به یادگار مانده از دوران سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار و با معماری به سبک و سیاق باغ‌های آشنای ایرانی. باغی که در سال 1377 با شماره 2082 به ثبت ملی رسیده است و جزیی از خاطره جمعی شهروندان تهرانی است. حالا خبر رسیده در فضای این بنای تاریخی و در حریم درجه یک آن (‌حیاط مجموعه) ساختمانی برای افتتاح کافی‌شاپ سر برآورده؛ ساختمانی که هیچ‌کس ساخت‌و‌سازش را گردن نمی‌گیرد.


اما این‌بار تنها و تنها مقصر ماجرا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیست. آن‌طور که مشخص است مالکیت باغ بر عهده دانشگاه تهران است و معاونت فرهنگی آن. از طرف دیگر شهرداری نیز به عنوان تنها مرجع صادر‌کننده مجوز ساخت‌و‌ساز در وظیفه خود تعلل داشته است.
شهرداری منطقه 12: به ما مربوط نیست
اصلاح‌طلبان برای تغییر چهره مدیریت شهر تهران در انتخابات گذشته پا پیش گذاشتند و توانستند تمام کرسی‌های شورای شهر تهران را به دست آورند. آنها شعار تغییر دادند و شهروندان هم به حرف‌شان امید بستند. اما با گذشت چند ماه از مدیریت آنها بر کلانشهر تهران اوضاع تفاوت چندانی با قبل نداشته است. آخرین شاهدش کتک زدن دستفروشی در خیابان‌های تهران توسط عوامل شهرداری بود.
در ماجرای باغ نگارستان نیز جواب‌ها مانند گذشته است. محمد‌باقر فرهند مسوول روابط عمومی شهرداری منطقه 12 می‌گوید ساخت‌و‌ساز در حریم درجه یک باغ ثبتی نگارستان به ما مربوط نیست. او با اشاره به تذکرهای پیاپی مجموعه‌اش به مالکان باغ (دانشگاه تهران) از تعلل میراث فرهنگی در پیگیری موضوع خبر می‌دهد.
وقتی از او در مورد لزوم صدور مجوز ساخت‌و‌ساز توسط شهرداری می‌پرسیم جواب می‌دهد ما نمی‌توانیم جلوی ساخت‌و‌ساز نهادهای حاکمیتی را بگیریم. او برای اثبات حرفش از ساختمان‌های جدید مجلس در میدان بهارستان سخن می‌گوید و عدم توانایی برای مقابله با آنها.
فرهند یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را تنها مرجع برخورد با ساخت‌و‌ساز در حریم باغ نگارستان می‌داند و معتقد است شهرداری منطقه 12 وظیفه‌اش را به نحو احسن انجام داده است. او از شکایتی خبر می‌دهد که در تاریخی نامعلوم به ثبت رسیده و مخالفت شهرداری با ساخت‌و‌ساز در باغ نگارستان.
معاونت فرهنگی دانشگاه تهران: باغ نگارستان مسوول دارد
مالکیت باغ‌موزه نگارستان بر عهده معاونت فرهنگی دانشگاه تهران است. مشخص نیست چرا بنایی ثبت شده در فهرست آثار ملی بین دستگاه‌های حاکمیتی دست به دست می‌شود سر‌آخر کسی پاسخگو نیست. مسوول دفتر معاونت فرهنگی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه از موضوع ساخت‌و‌ساز در حریم باغ نگارستان اطلاعاتی ندارد وظیفه را بر عهده رییس مجموعه می‌داند.
اما سوال اینجاست چرا نهادی که مسوولیت نگهداری از بنایی تاریخی را بر عهده دارد از ریز ماجراهایش بی‌خبر است. صلاحیت معاونت فرهنگی دانشگاه تهران برای مالکیت این بنا توسط چه کسی تایید شده است؟
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری: شکایت می‌کنیم!
تنها فعالیت موثر اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری تهران شکایت از تخریب‌کنندگان بناهای تاریخی است. هر بار رجبعلی خسرو‌آبادی با اشاره به آنکه سازمانش با دست‌درازی به آثار تاریخی مخالف است از لزوم پیگیری ماجرا می‌گوید.
او این‌بار نیز با اشاره به مخالفت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با ساخت‌و‌ساز در حریم درجه یک باغ ثبتی نگارستان می‌گوید: «سازه‌ای که به‌عنوان رستوران وسط باغ نگارستان ایجاد شده مغایر با حریم و ضوابط میراث‌فرهنگی است و باید اصلاح شود. این مکان در گذشته به‌ صورت یک سازه سبک و موقتی به‌ عنوان رستوران مورد استفاده قرار می‌گرفت.»
خسروآبادی با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی مخالفت خود را چند ماه پیش برای احداث سازه‌ آجری این رستوران اعلام کرد، افزود: «در بازدید معاون میراث‌فرهنگی استان تهران در سه ماه قبل نیز تذکرات لازم برای تغییر سازه و توقف عملیات عمرانی و تهیه نقشه جدید داده و توافق شد تا طرح و نقشه جدیدی تهیه شود، حتی قرار بود طرح جدید متناسب با فضای باغ و مطابق با اصول معماری و ضوابط میراث‌فرهنگی باشد‌ اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد و فضای ایجادشده و سازه آجری مغایر با اصول و ضوابط میراث فرهنگی است. شهرداری در این زمینه با میراث فرهنگی هم‌عقیده است، بنابراین از طریق حقوقی شکایت خود را از ساخت این سازه اعلام کردیم.»
در پرونده‌های قبلی نیز اداره کل میراث فرهنگی استان تهران ادعا داشت متخلفان باید بنای تخریب‌شده را عین به عین بسازند! اما تا به حال این اتفاق رخ نداده است. به نظر می‌رسد باغ نگارستان نیز در سایه بی‌توجهی مسوولان میراث فرهنگی و گردشگری، مدیران شهرداری منطقه 12 و معاونت فرهنگی دانشگاه تهران سرنوشت مشابهی را تجربه می‌کند.