فرصتی که برای ایران فراهم شد

امیر ساعدی‌داریان*- با وجود تمام هشدارها از سوی متحدان آمریکا، دونالد ترامپ در اقدامی بحث‌برانگیز قدس را به عنوان پایتخت اسراییل به رسمیت شناخت تا روند انتقال سفارت واشنگتن از تل‌آویو به این شهر آغاز شود. تصمیم ترامپ 50 سال پس از الحاق قدس شرقی، کرانه‌باختری، غزه، شبه‌جزیره سینای مصر و بلندی‌های جولان سوریه به اسراییل، 70 سال پس از قطعنامه سازمان ملل در مورد تفکیک فلسطین‌ و 100 سال پس از اعلامیه بالفور اتخاذ شد.آنچه در سال 2016 باعث جذابیت دونالد ترامپ برای رای‌دهندگان شد، تفاوت‌هایش بود؛ او یک سیاستمدار معمولی نبود. هیلاری کلینتون نماد ثبات، کفایت و تجربه بود‌ مثل همیشه. ترامپ بی‌تجربه بود اما متفاوت. غالب رای‌دهندگان در ایالات کلیدی تصمیم گرفتند به سوی ناشناخته‌ها پرواز کنند، آنها به دنبال تغییر بودند و آنچه آمریکا به دست آورد یک آغازکننده آشوب بود.ترامپ که به نظر می‌رسد از بحران تسلیحات هسته‌ای که با کره‌شمالی به راه انداخته، رضایت کافی ندارد، هفته گذشته دست به اقدامی زد که حتی خود اسراییل هم تا این اندازه‌اش را پیش‌بینی نکرده بود. با این حال او تصمیم نهایی خود را گرفت، مشاورانش را نادیده انگاشت، سیاست درازمدت آمریکا را وارونه کرد، فلسطینیان را به صف دشمنان خود اضافه کرد، تمام تلاش‌های خود را برای احیای فرآیند صلح به باد داد، جهان اسلام را تحریک کرد و پذیرای محکوم کردن‌ها از سوی جامعه بین‌الملل‌ شد. 14 کشور از 15 کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل، همگی ‌جز آمریکا، این تصمیم را تقبیح کردند‌ چراکه این اقدام ایده بی‌طرفی واشنگتن در مناقشه فلسطین- اسراییل را در میان اندک افرادی که چنین تصوری در ذهن داشتند هم از بین برد.یکی از پیامدهای ناخواسته این اقدام ترامپ این است که تصمیمش بار دیگر مساله فلسطین را در صدر مباحث خاورمیانه قرار داد. در واقع از سال 2001‌ جنگ‌های افغانستان، لیبی، عراق‌ و یمن، انقلاب‌های بهار عربی، موج درگیری‌های فرقه‌ای‌ و خیزش داعش در عراق و سوریه توجهات منطقه‌ای و جهانی را به خود معطوف کرده و تمرکزها را از کشمکش در مورد عدالت در فلسطین دور کرده بود.علاوه بر این‌ بی‌تردید تصمیم ترامپ در به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسراییل بر انزوای ایالات متحده در سطح جهان خواهد افزود. با توجه به اینکه دولت آمریکا ادعای فلسطین در مورد قدس شرقی را رد می‌کند و این مساله نقض قوانین بین‌الملل که قدس را متعلق به اراضی اشغالی فلسطین می‌داند، است، واشنگتن بیش از هر زمانی نشان داده که راه‌حل دو کشور برای حل و فصل این مناقشه را رها کرده است. آنچه انزوای ایالات متحده در این زمینه را بیش از پیش آشکار می‌کند، این است که هیچ کشور دیگری مشروعیت الحاق قدس شرقی به اسراییل را که حال مورد تایید ترامپ قرار گرفته به رسمیت نشناخته است. با توجه به حمایت گسترده جامعه بین‌الملل‌ از راه‌حل دو کشور برای حل بحران فلسطین- اسراییل، آمریکا حال به تنهایی در کنار اسراییل، این طرح را رد می‌کند. با وجود آنکه واشنگتن پیش از این شاهد هیچ مخالفتی برای ایفای نقش میانجی صلح میان اسراییل و فلسطین نبود، حال کاملا روشن است که واشنگتن دیگر قادر به ایفای این نقش نیست.یکی از مهم‌ترین ذی‌نفع‌های این تصمیم ترامپ، ایران است. این اقدام ترامپ به ایران فرصت می‌دهد جایگاه خود را در میان کشورهای عربی که اخیرا به واسطه اقدامات خصمانه عربستان سعودی تا اندازه‌ای دچار اختلال شده بود بازیابی کند. در واقع‌ به رسمیت شناختن قدس کار آمریکا برای مقابله با ایران در منطقه از طریق اتحادی که شامل کشورهای حوزه خلیج‌فارس، اردن و به‌طور ضمنی اسراییل می‌شد را سخت خواهد کرد چراکه این اتحاد در حال حاضر به‌واسطه مساله قدس شکاف برداشته است. تهران در این فرصت می‌تواند روی اقدام نسبتا محتاطانه عربستان در محکوم کردن تصمیم ترامپ سرمایه‌گذاری کند و بر این مساله که متحدان آمریکا در شورای همکاری خلیج‌فارس، به خصوص عربستان نسبت به مساله قدس و فلسطین بی‌تفاوت هستند، تاکید کند.
* عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
Amir_saedi_d@yahoo.com