روزنامه مردم سالاری
1396/09/14
تحولات درانتظار امت عربی
زمانی که به قول رابرت فیسک همزمان با ادعای مبارزه بافساد شاهد خرید یک قایق تفریحی به ارزش 500 میلیون دلار توسط محمد بن سلمان در فرانسه هستیم! حتما چند جای کار معیوب است. البته موضوع مبارزه با فساد در خاورمیانه اتفاق جدیدی نیست. شاید بتوان به اقدامات مشابه آخرین پادشاه ایران محمدرضا پهلوی بین سالهای 1976 تا 1978 اشاره کرد. اقداماتی نا متوازن و روبنایی که نتایج آن در نهایت دامان کل حکومت شاه تا فروپاشی کامل را گرفت.این اعتقاد و باور تاریخی که خاورمیانه سرزمین پدیدههای نادر و به قول عربها «ساحره» است باور چندان بی ربطی نیست. در هر گوشه خاورمیانه و آفریقای عربی، از رباط و کازبلانکا گرفته تا قاهره و دمشق و بغداد،نا خودآگاه، خواسته و ناخواسته اتفاق و پدیدهای جذاب و نه الزاما خوشایند را میتوان یافت و سرگرم آن شد. زمانی بغداد حسن البکر، روزگاری ناصر و قذافی زیادهگو و حراف، زمانی حافظ اسد دمشقی و روزگاری ملک فیصل و شاه فهد. اینک نیز ملک سلمان و فرزندش محمد که همه را مشغول خود کردهاند.
در خاورمیانه سرگرمیهای شرورانه کم نیست. مضحک است، اما خاورمیانه برای من بیشباهت به داستانهای ایندیانا جونز نیست. با این تفاوت که اگر بخشی از داستانهای ایندیانا جونز را باور داشته باشیم ،اما نمیتوانیم همه قصههای خاورمیانه عربی را قبول کنیم.مثلا داستان «صندوقچه گمشده» تا حدی قابل قبول به نظر میرسد. اما داستان گروگانگیری نخستوزیر یک کشور عرب در یک کشور دیگر عرب را نمیتوان باور کرد!. یا با اندکی تسامح سناریو «جمجههای بلورین» را میتوان باورکرد، اما سناریو مبارزه پرنس محمد بن سلمان با فساد و تباهی را نمیتوان قبول کرد. باید قبول کنیم رهبران عربستان بیش از صداقتی که در مبارزه با فساد از خود بروز میدهند، این شعور و درک ما وجامعه بینالمللی است که توسط آنها به بازی و سخره گرفته میشود. میخواهم باور کنم شاه سلمان و وارث او محمد و دوقلوی سیاسیاش عادل جبیر واقعا کمر به اصلاح سیستم فاسد کشوری بستهاند که در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، دیر یا زود ما را با چالش بیثباتی روبرو خواهد کرد. اما زمانی که به قول رابرت فیسک در ایندیپندنت شاهد خرید یک قایق تفریحی به ارزش 500 میلیون دلار در فرانسه توسط محمد بن سلمان و یا خرید ملکی به ارزش 28 میلیون دلار در بریتانیا توسط پادشاه هستیم!حتما چند جای کار معیوب است.ایرادی ندارد!اگر تحولات مثبت عربستان را باور داریم، چرا تخیلات ایندیانا جونز را قبول نکنیم!؟
موضوع مبارزه با فساد به لحاظ سابقه و تاریخ مشابه آن در خاورمیانه، اتفاق جدیدی تلقی نمیشود. در خوانش تاریخی مواردی از این قبیل، شاید بتوان به اقدامات آخرین پادشاه ایران محمدرضا پهلوی بین سالهای 1976 تا 1978 اشاره کرد. اقداماتی نامتوازن و روبنایی که نتایج آن در نهایت دامان کل حکومت شاه تا فروپاشی کامل را گرفت. بیشتر به این دلیل که اولا، مبارزه شاه با پدیده فساد فاقد اصالت و ارزشهای اخلاقی مدرن و دموکراتیک در این حوزه بود. ثانیا، شاه مقابله با فساد را فارغ از عمق آن، صرفا در روبنا دنبال کرد. ثالثا، او قصد مقابله باپدیده فساد جدای از تاثیر آن بر ساختار قدرت و حاکمیت را داشت.همان زمان بسیاری از تحلیلگران امور ایران معتقد بودند که اقدامات شاه به این دلیل که نه عمیق است، نه فراگیر و نه حتی نافی شرایط ذاتی تولید و رشد فساد، نتیجهای جز فروپاشی شرایط متصلب و شکننده رژیم به دنبال نخواهد داشت. بسیاری از اسناد سفارت آمریکا در تهران که بعدها انتشار یافت نیز به وضوح چنین دیدگاهی را تایید و نشان میدهند رژیم شاه در یک تناقض 3 وجهی آشکار میان مقابله با فساد اقتصادی ، ساختار سست و شکننده قدرت سیاسی و بقای رژیم سلطنتی، عملا به سوی یک فروپاشی تمام عیاردر حال حرکت است. تنها عنصر مهم، «مجهول زمانی» هر گونه تعیین وقت فروپاشی را با مشکل روبرو کرده بود.
آیا عربستان در وضعیت مشابهی قرار دارد، شاید! البته برخی تحلیلگران منطقه مانند حسین صادقی آخرین سفیر ایران در عربستان که دیپلمات بسیار کارکشتهای است معتقدند مقایسه ایران و عربستان در گزینههای همگن تاریخی و استانداردهای بقا، درست نیست. او معتقد است «دلیلی برای این مقایسه و نتایج مشابه وجود ندارد». ممکن است دیدگاههایی از این دست تا حدی منعکسکننده واقعیات پیش رو باشند. اما تحولات سیاسی معطوف به ذات اجتماع، الزاما ابزاری مکانیکی با کارکردی تضمین شده نیستند که از مکانیزم درونی آنها نتیجه ییدلخواه و مورد انتظار عاید شود. بارزترین نمونه، تحولات بهار عربی ست که طی 7 سال گذشته کرانههای عربی را درهم نوردید. هرچند نتایج قابل انتظار و دمکراتیکی از آن به بدنه جامعه عرب تزریق نشد، اما به وضوح نشان داد فرآیند هر گونه تغییر در ساختار جامعه عربی، صرف نظر از منشا آن (مردم یا حاکمیت) بالقوه میتواند به یک فروپاشی تمام عیار تبدیل شود.
در این میان سعودیها البته میتوانند به اصلاحات ظاهری و پرهزینهشان ادامه دهند، اما عواقب قطعی این اقدامات در کنار هزینههای نظامیو امنیتی که برای خود ایجاد کردهاند، ساختار کل جامعه عربی را متحول خواهد کرد. باید منتظر آن روز بود. از این عبارت الزاما نمیتوان برداشتی مسالمتجویانه و مثبت داشت.شاید دور جدیدی از بیثباتی و خشونت ذاتی و درونی در انتظار منطقه و امت عربی باشد، نمیدانم! کافی است مدتی صبر کرد و یا برای مدتی آتش اختلافات بیرونی جامعه عرب مانند سوریه، عراق، یمن و لبنان خاموش شود آنگاه قضاوت راحتتر خواهد بود.
منبع: خبر آنلاین
سایر اخبار این روزنامه
حضور در تجارت الکترونیک؛ چرا و چگونه؟
اصول سیاست
شکایت ایران به آمریکا درباره قتل جوان ایرانی
تحولات درانتظار امت عربی
به تریبونهای صهیونیستی اجازه دادیم به اسلام هراسی دامن بزنند
حفظ همزمان برجام و ادامه تحریمها شدنی نیست
اکران «عصبانی نیستم» رسمی شد
آیت الله هاشمی امروز احمدینژاد را پیشبینی کرده بود
پایان دیکتاتور دوگانه یمن
نرمـش مقامات در موضـوع حصـر
شـاهکار «سـهراب» در آمریـکا
هیچ نیروی نظامی خارجی در دریای خزر مستقر نخواهد شد