روزنامه ابتکار
1396/09/14
علیرضا صدقی خاورمیانه بعد از علی عبدالله صالح
گویی طلسم آشوب در خاورمیانه را پایانی نیست. آتش گداخته اختلاف‌ها و نبردهای ریز و درشت این منطقه خطرساز از کشوری به کشوری و از گوشه‌ای به گوشه‌ای دیگر در حرکت است.در همین یک دهه گذشته کشورهایی مثل افغانستان، پاکستان، هندوستان، عراق، سوریه، مصر، لیبی، تونس و حالا یمن درگیر نبردهایی خونبار، فرساینده و اسف‌انگیز بوده‌اند. مسئله فلسطین را می‌توان فارغ از این نبردها نگریست. تا چند روز دیگر رویارویی فلسطینی‌ها و صهیونیست‌ها در این منطقه به هفتاد سالگی می‌رسد. انگار شنیدن اخبار جنگ از فلسطین برای همه مردم منطقه امری عادی شده است.
مرور تاریخچه این جنگ‌ها ـ به جز منازعه دائمی فلسطینی‌ها و صهیونیست‌ها ـ نشان می‌دهد که عناصر درگیر در میدان نبرد هرگز متوجه عمق و ژرفای دلایل بروز این جنگ‌ها نشده‌اند. این طور به نظر می‌رسد که به واسطه وجود ریشه‌های تعارض‌های قومی، نژادی، مذهبی و دینی موجود در این کشورها باعث شده تا دیگرانی از بیرون و خارج منطقه در تنور این اختلافات بدمند و شرایط را برای ساکنان مظلوم خاورمیانه سخت‌تر از گذشته کنند.
بیش از چندین دهه است کودکانی که در خاورمیانه به دنیا می‌آیند، با جنگ، تباهی، کشتار بی‌رحمانه و نسل‌کشی رخ به رخ می‌شوند. شاید آن‌ها تصور می‌کنند این سرنوشتی محتوم و لابد و لاجرم است. سرنوشتی که راهی برای رهایی از آن ندارند و باید این منطقه را با همه مشکلات و مسائل ریز و درشتش تحمل کنند.
اما در چند روز گذشته، شرایط به مراتب وخیم‌تر هم شده است. چرخش ناگهانی علی عبدالله صالح به سمت رژیم آل‌سعود و فاصله‌گذاری روشن او از حوثی‌ها و انصارالله، بسیاری از معادلات تحلیل‌گران سیاسی منطقه را به هم ریخت. چرخشی که آرایش نیروهای حاضر در یمن را با متغیری جدید و تازه روبرو کرد. تحلیل‌گران هنوز سرگرم بررسی دلایل این تصمیم و کنش سیاسی صالح بودند که روز گذشته با خبر حمله موشکی به منزل او و مرگش در اثر این حمله روبرو شدند. موضوعی که معادلات را به غایت پیچیده‌تر و مسئله رفع آن را به مراتب سخت‌تر کرد.
آتش آشوبی که حالا با ابعادی وسیع دامان‌گیر یمن شده، نه‌تنها مختص به مردم این کشور، بلکه قاطبه «شیعیان منطقه» را نشانه گرفته است. مطالعه تطبیقی جریان‌های خشونت‌طلب مسلمان نشان می‌دهد که همواره گروه‌هایی از اهل سنت این ظرفیت را داشته‌اند که به سمت و سوی بنیادگرایی و رادیکالیزم اسلامی گرایش پیدا کنند و شیعیان هرگز در چنین مقامی برنیامده‌اند. حتی برخی عملیات‌های حزب‌الله لبنان را هم نمی‌توان به معنای دقیق کلمه، کنش تروریستی و بنیادگرایانه دانست. ماهیت واکنشی این عملیات‌ها، تعداد محدود و اهداف مشخص نظامی آن‌ها، امکان اطلاق بنیادگرایی به این دست عملیات‌ها را سلب می‌کند.
اما منازعه فعلی در کشور یمن و تلاش بی‌وقفه به منظور درگیر کردن انصارالله و حوثی‌ها در این نبردها، سناریویی تازه برای خاورمیانه را روایت می‌کند. موضع‌گیری و کشته شدن علی عبدالله صالح، شیعیان را بیش از گذشته درگیر موضوعی تازه در یمن کرده است. حالا این شیعیان یمن هستند که با حمله به منزل صالح در خط اول اتهام «تندروی»، «رادیکالیزم» و «بنیادگرایی» قرار می‌گیرند. اتهامی که برای شیعیان بسیار تازگی دارد و هرگز با این مسئله روبرو نبوده‌اند.
این اتهام می‌تواند زمینه‌های فراوانی را برای حمله همه‌جانبه به شیعیان منطقه، ایجاد کند. بی‌گمان این مسئله آزمونی سخت برای سیاست‌ورزان شیعه منطقه خاورمیانه محسوب میشود. حالا این شیعیان منطقه هستند که باید سعی کنند خود را از اتهام بنیادگرایی و رادیکالیزم برهانند. تردیدی نیست که بازیگران سیاسی شیعه خاورمیانه آشنایی چندانی با این میدان در این موقعیت ندارند. آن‌ها اساسا هرگز با چنین اتهامی روبرو نبوده‌اند که حالا بخواهند در این زمین به خوبی بازی کنند. افزون بر این مسئله، موقعیت خاص یمن و اجماع برخی کشورها بر مبارزه جدی با زیدی‌های ساکن در این کشور، بر این پیچیدگی‌ها می‌افزاید. به طور طبیعی در چنین شرایطی به راحتی نمی‌توان فرماندهان حاضر در منطقه را به خویشتن‌داری و صبر و تامل فراخواند. شاید لازم باشد تا برخی اندیشمندان و گروه‌های مرجع به کمک سیاستمداران بیایند و موضوع را علاوه بر حوزه‌های سیاسی و نظامی در بستری علمی و دینی به تحلیل بنشینند.
به هر روی، موقعیت ویژه و خطرناک یمن بعد از مرگ علی عبدالله صالح، زمینه را برای بحرانی فراگیر در خاورمیانه با محوریت مخالفت جدی با شیعیان پدید آورده است. موقعیتی که تهدیدی بزرگ برای همه شیعیان محسوب میشود. تجمیع کلیه نیروها و ظرفیت‌های شیعی موجود در منطقه، توجه اصولی به دیپلماسی، خروج از فاز تصمیم‌های هیجانی و اتکا به گفت‌وگوهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای رهایی از این دام است.
سایر اخبار این روزنامه
لاریجانی در کنفرانس بین المللی مبارزه با مواد مخدر:
«ابتکار» از نوسان محبوبیت رئیس جمهوری میان مردم گزارش می‌دهد
یاس‌ها و امیدها به روحانی
در گفت‌وگوی «ابتکار» با مردم «فرهنگ پیاده‌روی» در معابر شهری بررسی شد
پیادهراه های سرگردانی
علیرضا صدقی
خاورمیانه بعد از علی عبدالله صالح
مدیر ستاد احیای دریاچه ارومیه استقراض از خارج را آخرین راهکار تامین بودجه بیان کرد
«ابتکار» وضعیت ادبیات دینی امروز را بررسی کرد
شعر آئینی در عصر رکود
«ابتکار» وضعیت تغییر سیاست‌های چین را بررسی کرد
درخشش آفتاب واردات در چین
سبحانی در همایش شوراهای اسلامی شهر و روستای شهرستان مبارکه عنوان کرد:
فولاد مبارکه، نقطه عطف تحقق سند چشم‌انداز توسعه صنعت فولاد کشور
ظریف در حاشیه اجلاس وزرای خارجه کشورهای ساحلی دریای خزر تصریح کرد
درهای بسته خزر به روی نیروهای خارجی
وزارت کشور یمن با انتشار بیانیه‌ای خبر کشته شدن علی عبدالله صالح را تایید کرد
پایان تراژیک علی عبدالله صالح
شهردار تهران:
کمیته مشترک برای بدهی‌های دولت تشکیل شده است
پرونده‌های جریان انحراف شش سال قبل در دادسرای تهران مفتوح شد
