یونامی و بحران کردستان عراق

موضوع برگزاری رفراندوم استقلال اقلیم کردستان عراق ازدولت مرکزی این کشورمدت هاست که موضوع تحلیل محافل سیاسی منطقه ای وبین المللی شده است ورسانه هانیز باعنایت به حساسیت داخلی وبین المللی این حرکت بدان می پردازند.اماآنچه دراین میان حساسیت موضوع را برای جمهوری اسلامی ایران، به عنوان بازیگر مهم صحنه عراق،دوچندان می کندنه فقط آثارخارجی استقلال برامنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است،بلکه تحولات داخلی این کشور است که می تواند بر جایگاه واثرگذاری کشورمان درمیان اقوام و طوایف و گروه‌های مختلف عراقی تاثیرگذار باشد.توضیح آنکه کرکوک به عنوان منطقه اختلافی میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان،منطقه ای با منابع انرژی غنی بعدازبصره درجنوب عراق، متشکل از اقوام وگروه های قومی ومذهبی متعددی است که قراراست تاتعیین تکلیف الحاق آن به دولت مرکزی یا اقلیم کردستان به صورت مشترک اداره شود. جمهوری اسلامی ایران به دلیل همسایگی و نیز ارتباطات تاریخی ودرراستای سیاست اصولی خود درعراق که همانا حفظ ثبات وامنیت درکشوری است که قریب به 1500 کیلومتر مرز مشترک با آن دارد،باهمه گروه‌های عراقی ازهرقوم ومذهبی ارتباط نزدیک داشته وهمواره به عنوان میانجی درخواسته های اغلب ناسازگارآنان بایکدیگر عمل كرده است. منافع ایران می طلبدکه در درگیری میان اقوام مختلف عراقی، له یا علیه گروه خاصی عمل نکندودربهترین حالت از تعارض آنان به هر نحو ممکن و با توسل به ابزارهای موجود جلوگیری کند.ازجمله ابزارهای موجوددرکاهش تشنجات در کرکوک ودیگر مناطق اختلافی میان اقلیم کردستان عراق ودولت مرکزی که می تواندموثر واقع شود،هیات مساعدت سازمان ملل متحد برای عراق (یونامی) است که جمهوری اسلامی ایران می تواند باتسهیل عملکرد این نهاد سیاسی بین المللی درمناطق مورد مناقشه درعراق از تشدید تشنجات میان مردم منطقه و نیز اقلیم و دولت مرکزی کاسته وخودنیزازدرگیر شدن درمطالبات گاه متعارض طرف های درگیر اجتناب كند. هیات مساعدت سازمان ملل متحد برای عراق (یونامی)یک نمایندگی سیاسی است که درسال 2003 توسط قطعنامه 1500شورای امنیت سازمان ملل متحدوبنابه درخواست دولت وقت عراق تاسیس شد و تاکنون براساس قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل که هرساله صادرمی شودبه فعالیت خوددرعراق ادامه داده است.دراین رابطه طی قطعنامه 2367 مورخ 14 جولای 2017 شورای امنیت،ماموریت یونامی تا31جولای 2018 در عراق تمدید شده است.همچنین ريیس یونامی نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد درامور عراق نیز می باشد. نقش این نمایندگی درسال 2007 وباصدورقطعنامه 1770شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو وسیعی توسعه یافت.بر اساس این قطعنامه، ماموریت های یونامی«درصورتی که شرایط اجازه دهد»و«بنا به درخواست دولت عراق» درسه حوزه اصلی الف- مشاوره ومساعدت به دولت عراق درگفت وگوهای سیاسی و آشتی ملی، برگزاری انتخابات و رفراندوم،وتوسعه روندهای موردپذیرش دولت عراق به منظور حل و فصل مرزهای داخلی مورد اختلاف، ب- ارتقا، حمایت وارائه تسهیلات به مهاجران،بی خانمان‌ها، تامین کمک های بشردوستانه و...با هماهنگی دولت عراق، وسرانجام ج- ارتقاي حمایت از حقوق بشر و اصلاحات قضايی و قانونی به منظور تقویت حاکمیت قانون در عراق تعریف شده است. در واقع نقش سیاسی یونامی در عراق در سال 2004 و در پی تصویب قطعنامه 1546 شورای امنیت شد که این نقش طی قطعنامه 1770 مورخ 2007 توسعه شگرفی یافت.درراستای اجرای اشتغالات سیاسی مذکور، دفتر امور سیاسی یونامی تاسیس شد که به منظور ایفای مسئولیت های خود ارتباطات تنگاتنگی را با رهبران همه طوایف و اقوام عراقی (شیعه، سنی و کرد) برقرار کرده است.این دفتردرسه شهر بغداد،اربیل وکرکوک مستقر بوده و در 9استان دیگر عراق نیر دارای افسران رابط با مقامات محلی است.دراین میان یکی ازمهم ترین وظایف این دفتر «حمایت از تلاش‌های درجریان به منظورحل وفصل اختلافات راجع به مرزهای داخلی است».بر اساس قطعنامه 1770 مورخ 2007هم اکنون یونامی موضوع اختلافات مرزی داخلی را در اولویت های کاری خود قرارداده است.دراین رابطه درتلاش به منظورتقویت روندگفت‌وگوی جامع تر راجع به مرزهای داخلی مورد اختلاف،یک مکانیزم دايمی مشورتی باحضور نمایندگان جریان های سیاسی اصلی عراق و تحت نظارت یونامی در 27 مارس 2011تشکیل یافته است.این مکانیزم موافقت كرده است که بایونامی در مواجهه باموضوعات مهم و برجسته،به طورخاص کرکوک،نینوا،مکانیزم امنیتی مشترک و سرشماری ملی همکاری ومشارکت كند.تاکنون نشست های متعددی به منظور گفت‌وگو پیرامون موضوعات مربوط به کرکوک، به ویژه درخصوص انتخابات استانی،موضوعات مربوط به تسهیم قدرت، وآینده سازوکارامنیتی مشترک برگزار شده است.درکرکوک یک تیم سیاسی متشکل از کارمندان محلی وبین المللی دفتر سیاسی یونامی در حال فعالیت نزدیک با همه ذی‌نفعان،باهدف مساعدت به آنان درتقلیل اختلافات خود به منظور حصول یک توافق سیاسی راجع به اجرای تسهیم قدرت وانتخابات استانی هستند. فعالیت این دفتر در خلال حوادث اخیر در عراق و استقرار مجددنیروهای دولت اتحادیه درکرکوک ونیز مناطق اختلافی در نینوا افزایش یافته است. گذشته ازاهداف پیداوپنهان تاسیس این دفتروبه طورکلی ماموریت یونامی درعراق،درصورتی که این نهاد بتواند با حفظ بی طرفی و رعایت اصول احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی عراق وباهماهنگی بادولت مرکزی این کشور نسبت به تخفیف تنش ها و ارتقاي گفت‌وگوهای ملی ومحلی مشارکت كند، می تواند به مثابه اهرم مناسبی در برقراری ثبات و آشتی ملی در عراق باشد.باعنایت به سیاست کلان جمهوری اسلامی ایران در عراق مبنی بر ارتباط با همه گروه‌ها و اقوام عراقی وازآنجاکه کرکوک به عنوان یک عراق کوچک شامل همه اقوام ومذاهب عراقی ازکرد،ترکمن شیعه وسنی وعرب شیعه وسنی بوده ودرگیری میان این اقوام، جمهوری اسلامی رادرگرفتاری شدیدموضع گیری علیه یکی وحمایت ازدیگری قرارخواهد دادکه تامین کننده اهداف سیاست خارجی کشورمان درعراق نمی باشد،ازاین روجمهوری اسلامی ایران می توانددرراستای ثبات و امنیت عراق،شراکت خود راباهیات مساعدت سازمان ملل متحد برای عراق ادامه،گسترش وتقویت كند.دراین خصوص تاکنون روابط بسیارنزدیکی میان این نمایندگی(یونامی)با مقامات کشورمان برقرار بوده وعلاوه برتماس هاوملاقات های دوجانبه میان دفتر یونامی درعراق با سفارت کشورمان دربغداد،آقای یان کوبیچ،نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل درامورعراق وريیس یونامی بارها به ایران سفر كرده وبامقامات تراز اول کشورمان ازجمله وزیرمحترم امورخارجه ومسئولان مربوطه درشورای عالی امنیت ملی ملاقات های سازنده ای داشته است.همچنین یونامی دارای دفترهماهنگی در تهران نیزهست.