روزنامه خراسان

رمزگشایی از عقب ماندگی نفتی در خزر

 باوجود بهره برداری های گسترده چهار همسایه شمالی ما در دریای خزر از منابع نفت و گاز بزرگ ترین دریاچه جهان ، مسئولان نفتی کشورمان با ارائه دلایلی همچون عمیق بودن بخش متعلق به ایران و سختی کار و فناوری پیچیده از بهره برداری سرباز می زنند اما دکتر سید مهدی حسینی که چهار سال مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت و معاونت بین الملل وزارت نفت را در کارنامه دارد و از ابتدای فعالیت دولت یازدهم، ریاست کمیته بازنگری قراردادهای نفتی و تدوین الگوی جدید موسوم به آی پی سی را بر عهده داشته، معتقد است چنین کاری شدنی است و ما هم می توانیم با مشارکت شرکت های بزرگ نفتی و پذیرش ریسک از سوی آنان چنین بهره برداری داشته باشیم. دکتر حسینی می‌گوید: با وجود ریسک های میدان، عدم شناختی که ما داریم و هزینه های کلان و بسیار زیادی که دارد، دانش فنی و ابزار و پولی که ما نداریم، منطق به ما حکم می کند که با گذاشتن مشوق هایی ، شرکت های نفتی را تشویق کنیم تا این ریسک ها را بپذیرند و با هزینه خودشان کارهای اکتشافی را با مشارکت ما انجام دهند.... مدیراسبق اکتشاف شرکت ملی نفت، اعتقاد دارد که بهره برداری از میدان های نفتی دریای خزر به دلیل عمق این میدان ها درسمت ایران نیازمند دانش فنی و فناوری خاصی است که ما درمواردی بلد نیستیم وباید با کنار گذاشتن هرگونه غروری به دنبال کسب این دانش یا ورود فناوری جدید به کشورمان باشیم. افزایش هزینه های ناشی از حفاری درنقاط عمیق متعلق به ایران و بالابودن ریسک کار درانعقاد قراردادهای بهره برداری از این میدان های نفتی از دیگر عللی است که دکتر حسینی برای کم بودن کامیابی دربهره برداری از خزر بیان می کند اما همچنان اعتقاد دارد که ما می توانیم با صرفه اقتصادی از منابع نفتی خزر بهره برداری کنیم. دکتر حسینی بر این هم تاکید می کند که نباید منتظر تعیین رژیم حقوقی دریای خزر بود چرا که بیست وچند سال از فروپاشی شوروی گذشته و ما هنوز نتوانسته ایم مرزهای آبی مان را درخزر تعیین کنیم وشاید تعیین رژیم حقوقی 20 سال دیگر هم طول بکشد واضافه می کند:"ما برای خزر درمدل آی پی سی مان پیش بینی کرده بودیم که باید نوعی قرارداد ویژه باشد..."جزئیات بیشتر را درگفت وگوی تفصیلی با این استاد کهنه کار حوزه مسائل نفت وانرژی می خوانید:   به چه دلیل باوجود این که برخی از کشورهای دیگر حاشیه دریای خزر قرارداد بسته اند و دارند کار استخراج نفت را انجام می دهند، ما مدتی است که نتوانسته ایم بهره برداری داشته باشیم با این که منابعی هم وجود دارد؟ - ما از دومنظر باید با این مسئله برخورد کنیم؛ یک بخش به موضوعات زمین شناسی و مسائل فنی خاص درحوزه خزر برمی گردد و دیگری نوع فناوری خاصی است که خزر نیاز دارد وباید ببینیم که چقدر از این فناوری ها را دراختیار داریم.بعد ببینیم چه کارهایی ما کرده ایم و چه کارهایی دیگران می کنند. به لحاظ زمین شناسی دریای خزر مثل دو کاسه است که کنارهم ایستاده اند، یک کاسه خیلی عمیق تاعمق حدود 800تا هزارمتر که درسمت ایران است و دیگری کاسه کم عمق تر که درسمت شمال خزر قراردارد.دیواره ای بین این دوکاسه قراردارد که درحقیقت ادامه کوه هایی است که از مناطق غرب خزر یعنی از جمهوری آذربایجان وارد دریا می شود وزیرآب قراردارد و از سمت ترکمنستان بیرون می آید و بیشتر مخازن نفتی شناخته شده روی این دیواره هستند که شانس پیدا کردن میدان های نفتی دراین جا بیشتر از دیگر مناطق است.به همین دلیل بیشترین اکتشافات جمهوری آذربایجان درمیدان هایی مثل آذری، گنشتی و... و دیگر میدان هایی که بهره برداری می کند روی این دیواره داخل خزر قرارگرفته است یعنی همان کوهی که زیرآب قراردارد؛ دربخش کم عمق نیز روسیه درداغستان توانسته است کشفیاتی داشته باشد ولی نفت زیادی تولید نمی کند همچنین قزاقستان کشفیات بسیار خوبی درخزر داشته است وبهره برداری هم می کند وکنسرسیوم ها هم در حال کار هستند. حالا ما چه کار کرده ایم، بخش متعلق به ایران خیلی عمیق است و فناوری خاصی می طلبد که متفاوت است و ما این فناوری ها را تا همین چندوقت پیش نداشتیم ؛شما دکل حفاری نیاز دارید که بتواند در عمق آب 800 متر و بیشتر حفاری کند. بهترین دکلی که درخزرداشته ایم جکاب بوده است که تا حداکثر عمق 110 متر می تواند حفاری کند.این دکل نیمه شناور هم که ساخته بودیم طی سال های اخیر مقداری کار برای آن ها و خودمان انجام داده است. قبلا ما دربخش های کم عمق کارهای لرزه نگاری انجام داده ایم و حدود 40 ساختمان نفتی کشف کرده ایم؛ دراین ساختمان های نفتی ممکن است نفت باشد و ممکن است نباشد. ظاهرا بیان شده که وجود نفت دراین ساختمان های نفتی قطعی است؟ -نخیر، زمانی که من مدیراکتشاف شرکت ملی نفت بودم، روی این موضوع کار کردیم و یکی دو چاه درشرق و یکی دو چاه درجنوب غربی و غرب درمنطقه انزلی زدیم که متاسفانه هردو جا خشک بود.من چهار سال مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت بودم و آن موقعی که کار می کردیم این چاه ها جواب مناسبی به ما ندادند.مسئله زمین شناسی درخزر هم خیلی مهم است .نوع زمین شناسی خزر با مجموع زمین شناسی که ما در کشور داریم متفاوت است، به اصطلاح درمنطقه خزر می گوییم زمین شناسی با لایه های چینه ای، درحالی که دیگر میدان های نفتی کشور را گنبدی می گویند.  ما کار در مخازن گنبدی را بسیار خوب بلدیم ولی به لحاظ زمین شناسی لایه های چینه ای را اصلا بلد نیستیم یعنی حتی اگر چیزی هم کشف می‌کردیم، دانش بهره برداری آن را نداریم.کسانی هم که می گویند ما داریم من تعجب می کنم.نکته دیگر آن است که به تازگی دکل متعلق به کشورمان درخزر یک میدان را کشف و حتی بهره برداری از آن را نیز شروع کرد ولی نفت به دست آمده ، نفت پارافینی بود که میزان پارافین درآن بالاست و بهره برداری از آن فناوری خاصی دارد که ما آن را بلد نیستیم.هنگام برداشت از مخازن نفت پارافینی ، پارافین تمام لوله های مسیر را می‌گیرد وتولید را متوقف می کند که همین اتفاق درآن میدان متعلق به ایران افتاد وتولید را متوقف کرد بنابراین ما این فناوری را نیز بلد نیستیم.این ها ابعاد فنی و زمین شناسی مسئله است که هنوز نتوانسته ایم درآب های عمیق کار کنیم و در زمینه حفاری کمتر کار کرده ایم. همین جا بفرمایید که برای این میدان پارافینی چاره کار چیست؟ - ازاین میدان ها درتمام دنیا بهره برداری می شود و چاره آن است که فناوری آن را ما یاد بگیریم.اما غرور ما گاهی اجازه نمی دهد.خیلی خوب است که آدم خودش را دست کم نگیرد ولی وقتی که زیادی هم بگیرد زمین می خورد. الان ما خودمان را زیادی درحوزه نفت دانشمند می دانیم درحالی که این گونه نیست،  درهمه جای دنیا از نفت پارافینی بهره برداری می شود و فناوری خاص خود را دارد که ما باید آن را بیاوریم و از آن استفاده کنیم. در زمینه قراردادی چطور، آیا خوب عمل کرده ایم؟ -کار در دریای خزر به همین دلایلی که گفتم یعنی عمق زیاد آن دارای ریسک و هزینه هایی بسیار بالاتر از خلیج فارس یا دیگرمیدان های نفتی کشور است .به عنوان مثال درگران ترین حالت اجاره یک دکل حفاری برای یک روز درخلیج فارس حدود 150 هزاردلار است درحالی که دکلی که درخزر بتواند حفاری وکار بکند،یک میلیون دلار وبیشترهزینه یک روز اجاره آن است.یعنی فاصله آن چند برابر است و اگر یک شرکت نفتی مثل شرکت ملی نفت ایران یا یک شرکت بین المللی مانند شل ، توتال و ... بخواهند کار کنند، این هزینه ها را در ریسک ها و محاسباتشان درنظر می گیرند.همچنین شانس دستیابی به نفت درجاهایی که هزینه 150 هزاردلاری دارد، بیشتر هم هست و درخزر ریسک بیشتر است.بنابراین ما برای این که بتوانیم درخزر کار کنیم، باید بپذیریم که هزینه های بیشتری بپردازیم و از دانش و فناوری دیگران که بلدند و ابزارآلاتشان استفاده کنیم تا بتوانیم موفق شویم و درخزر کار کنیم. کشورهایی که درخزر موفق هستند،  یکی آذربایجان است که روی دیواره کار می کند و عمق آب کم است ودیگری قزاقستان است که عمق آب کم است اما این کشور فقط برای میدان کاشگان که یک میدان خشکی- دریایی است، حدود 130 میلیارد دلار قرارداد با یک کنسرسیوم اروپایی-ژاپنی-آمریکایی بسته است که بتواند حدود یک میلیون وصدهزار بشکه ازهمین میدان با هزینه ای هنگفت تولید کند ، بنابراین درخزر با یک میدان دارای عملیات سنگین مواجهیم که کارکشف آن گران و پرریسک است و فناوری خاصی دارد که بلد نیستیم و اگر کشف کنیم درمیدان های پارافینی بهره برداری را بلد نیستیم.همچنین به لحاظ میزان سرمایه گذاری از طاقت مالی ما بیرون است. با توجه به مشکلاتی که فرمودید آیا ارزشش را دارد که وارد این کار بشویم وبه لحاظ اقتصادی برای کشورمان صرفه دارد؟ -بالاخره همسایه های ما در حال انجام این کار هستند، صنعت نفت ما دارای ریسک است و کسانی دراین ریسک ها وارد می شوند که ریسک پذیر هستند و درریسک پول می سازند.به همین دلیل هیچ دولت صاحب نفتی نمی‌رود از جیب خودش چنین میدان هایی را استخراج کند و به گردن کسانی می اندازد که از ریسک پول می‌سازند، دولت‌ها بلد نیستند از ریسک پول بسازند اما شرکت های نفتی این فناوری را بلدند و درا ین کار بزرگ شده اند وبا قبول ریسک برای خودشان درآمد ایجاد می کنند، ما باید منافع آن ها را بپذیریم درحالی که منافع ما درتولیدی که می کنیم چندبرابر آن‌ها خواهد بود؛ اگر این فکر را بپذیریم من معتقدم که خواهیم توانست درخزر کارهای اکتشافی مفصلی را با لرزه نگاری سه بعدی شروع کنیم.یعنی به عبارت دیگر ما 10 شاهی هم خرج نمی کنیم، آن ها می‌آیند و ریسکش را قبول می کنند، پولش را خرج و اکتشاف می‌کنند و به ما می‌گویند، کشف کردیم یا نکردیم،اگر کشف نکردند، می روند و ما هم 10 شاهی به آن ها نمی دهیم، اگر کشف کردند، پس از تولید باید منافع آن ها را نیز درنظر بگیریم وماهم چندین برابر آن ها منتفع می شویم.عقل ومنطق می گوید این کار را باید انجام داد واین روش شناخته شده بین المللی را باید اجرا کرد.ما مثل آذربایجان ، روسیه ، قزاقستان و ترکمنستان که دارند درخزر کار می کنند، فکر نمی کنیم، به همین دلیل عقب افتاده ایم. آیا بحث رژیم حقوقی دریای خزر تاثیری بر مسئله دارد؟ -بعد از گذشت بیست وچندسال از فروپاشی شوروی، هنوز نتوانسته ایم رژیم حقوقی خزر را نهایی کنیم تا خط مرزی ما دردریا تعیین شود،اگر این خط های مرزی تعیین شود ممکن است درعمل معلوم شود که خیلی از میدان هایی که الان دیگر همسایگان دارند تولید می کنند، درآب های ماست کما این که یک بار قرار بود آذربایجان از یک میدان بهره برداری کند وبا شرکت های شل و بی پی صحبت کرده بودند که برایشان کارکنند و ما حساب کردیم که ممکن است درآب های ما باشد و جلوی کار را گرفتیم وخوشبختانه متوقف شد. علت توقف کار این بود که میدان مذکور درآب های ما بود؟ - باقطعیت معلوم نبود ولی چون به آب های سرزمینی ما نزدیک بود ما گفتیم نباید این کار را بکنند و آن ها هم نکردند، شرکت های نفتی هم حاضر نیستند درجاهایی که موضوع اختلاف بین کشورهاست، وارد شوند. بنابراین باوجود ریسک های میدان و عدم شناختی که ماداریم و هزینه های کلان و بسیار زیادی که دارد، دانش فنی و ابزار و پولی که ما نداریم ، منطق به ما حکم می کند که با گذاشتن مشوق‌هایی ، شرکت های نفتی را تشویق کنیم این ریسک ها را بپذیرند و با هزینه خودشان کارهای اکتشافی را با مشارکت ما انجام بدهند.آن جا دکل حفاری تعدادش زیاد نیست که مثل آب های آزاد بخواهند کار کنند، الان ما دکل داریم و یکی دوتا هم آذربایجان و روسیه دارند. بنابراین ابزار فراهم نیست و ریسک های زیادی را باید قبول وپول بسیاری خرج کنند و ما هم بگذاریم روی دوش آن ها ، این کار شدنی است کما این که آذربایجان ودیگرکشورها نیز دارند این کارها را می کنند. درسمت ما چون آب عمیق و ریسک بیشتر است، سخت تر است یعنی تامین وتضمین قرارداد ما سخت تر است، اگر این واقعیت ها را بپذیریم و شروع کنیم به پوشش اکتشافی خزر با مشارکت شرکت های نفتی ریسک پذیر،طبیعتا ما بردیم. گفته می شود برخی از منابع نفتی یا بیشتر آن ها درجاهایی است که نزدیک به آب های کشورهای دیگر است و درقسمت عمیق تر که سرزمین خود ماست، منابع کمتری وجود دارد، تایید می فرمایید؟ -بله، همان طوری که گفتم بستر خزر شبیه دوکاسه است که دیواره ای بین آن ها قراردارد وبیشتر منابع روی همین دیواره است. پس این جا این بحث پیش می آید که شاید بهتر است اول درباره رژیم حقوقی به نتیجه برسیم و بعد قدم دراین وادی بگذاریم.. -نه ، موازی پیش برویم و هیچ چیزی را به نوبت انجام ندهیم چون ممکن است رژیم حقوقی 20 سال دیگر هم طول بکشد. آن ها دارند میدان های نفتی شان را توسعه می دهند و ما ایستاده ایم عقب ، مگر نگفتند که دریا مشاع است، خب ما هم مشاع کارمی کنیم،ما حاضریم به هرکسی که دلمان بخواهد بدهیم و باید اول روی آب های کم عمق تر وبعد آب های عمیق تر متمرکز شویم اما ریسک آن ها را به دوش کسانی که حاضرند بپذیرند و پول خرج کنند، بگذاریم.ازجیبمان نباید خرج کنیم.بنده توصیه ام این نیست که ازجیبمان خرج کنیم کما این که نداریم تا خرج بکنیم. این هم باید درالگوی قراردادی خاص خودش دیده شود؟ -ما برای خزر درمدل آی پی سی مان پیش بینی کرده بودیم که باید نوعی قرارداد ویژه باشد ، مدل ما خیلی شناور بود، مدلی بود که به میدان های بسیار آسان و بسیار سخت می‌خورد ، این هنری بود که ما مدعی هستیم درمدل آی پی سی به کار برده ایم که بتواند همه جا کاربرد داشته باشد.  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) راه حل کنترل نوسانات ارزی (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
شکنجه و اعدام؛ واکنش شاه به سرمقاله دکتر فاطمی تکاپوی اروپا برای تقویت همکاری اقتصادی با ایران روحانی: دولت آمریکا مهارت خاصی در جیب بری عربستان دارد رمزگشایی از عقب ماندگی نفتی در خزر سعودی کدام قطعه پازل را تکمیل می کند؟ پالس ها و کنایه های وزیر خارجه خطاب به عربستان مشهد؛ شهری غنی از ظرفیت های هنری توصیه وزیر علوم به دانشجویان: خیلی الکی عاشق نشوید آمادگی مشهدی ها برای اسکان 60 هزار زائر سهمیه با سفته بازی! هزینه عمل «رونیکا» تامین شد قتل در ساختمان 118 وام هایی که در صندوق فرهنگیان تلفنی و سفارشی پرداخت شد 3 سکانس از سناریوی بن سلمان پایان خلافت داعش در سوریه