قربانی جنگ نیابتی

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - کشورهای عربستان، بحرین، امارات و کویت به دلیل آنچه که شرایط نامناسب لبنان می‌خوانند، از اتباع خود خواستند خاک این کشور را فورا ترک کنند. این اقدام کشورهای عربی خلیج‌فارس بعد از آن صورت می‌گیرد که سعد حریری، نخست‌وزیر مستعفی لبنان شنبه هفته گذشته عربستان استعفای خود را اعلام کرد.
بدون تردید این تحرکات جدید نتیجه تحولاتی است که در روزهای اخیر به ضرر عربستان رقم خورده است. در یک رویکرد واقع‌بینانه، علت اصلی این تحرک جدید، نقشی است که حزب‌الله لبنان در بی‌اثر‌سازی اقدامات راهبردی عربستان در منطقه غرب آسیا داشته است. آنگونه که از مواضع عادل الجبیر، وزیر خارجه و همچنین ثامر السبهان، وزیر مشاور عربستان پیداست، حزب‌الله با حمایت‌های ایران و سایر جریان‌های مقاومت، لبنان را به پایگاهی برای انجام حملات علیه عربستان تبدیل کرده و در عملیات تروریستی علیه عربستان حضور داشته است. معنی و مفهوم این کنش آن است که حزب‌الله لبنان از طرف ایران، علیه عربستان وارد جنگ شده است. لذا باید راهی برای پایان دادن به نفوذ و همچنین راهی برای فشار بر فعالیت‌های این نیروی شبه‌نظامی پیدا کرد. حال با اعلام مواضع و تحرکی که از طرف مقامات سعودی صورت گرفته و همچنین با وضعیتی که در این منطقه مشاهده می‌شود، اعلان و بروز جنگ از سوی عربستان علیه لبنان منتفی نیست.
بدیهی است طراح و عامل اصلی این تحرکات جدید، عربستان و شخص تراز اول این روزهای ریاض یعنی محمدبن سلمان است که تلاش دارد با دمیدن بر آتش جنگ خط‌مشی بی‌ثبات‌کننده‌ای را درخصوص تحولات منطقه ایجاد کند. همچون تحرکات پیشین، این اقدام عربستان در زمره آنگونه تلاش‌ها و تحرکاتی است که برای بی‌ثبات‌سازی منطقه انجام می‌شود. این تحرکات نشان می‌دهد که عربستان نمی‌خواهد در چارچوب راهبرد دولت ترامپ برای منزوی کردن نقش منطقه‌ای ایران عقب‌نشینی کند.
به‌نظر می‌رسد عربستان در این تحرک جدید تلاش دارد از طریق ایجاد بحران و جنگ در لبنان ضمن مقابله با حزب‌الله و بی‌اثر‌سازی اقدامات آن، نفوذ و قدرت منطقه‌ای ایران را در شرایط بی‌ثبات و گسیخته منطقه تضعیف کند.


اما واقعیت آن است که اعلان جنگ علیه لبنان متضمن هیچ فایده راهبردی برای عربستان و محمد بن سلمان در رقابت با حزب‌الله و ایران نیست چراکه حزب‌الله مستظهر به حمایت ایران است و حمایت راهبردی ایران از حزب‌الله در کنار هم‌افزایی راهبردی شیعیان حوثی در یمن و سایر جریان‌های مقاومت نوعی عمق استراتژیک را علیه ائتلاف سلفی- غربی در منطقه ایجاد می‌کند. از طرف دیگر عربستان این روز‌ها درگیر بحران جانشینی است، ضمن آنکه عربستان درگیر بحران بزرگ‌تری در حلقه پیرامونی خود یعنی روابط با دوحه است. آنگونه که پیداست، تزاید تنش در روابط دوحه- ریاض باعث شکاف گسترده در شورای همکاری خلیج‌فارس شده است. این مسایل در کنار انزوای شدید منطقه‌ای عربستان و همچنین تحرکات و اقدامات ایران در رقابت‌های راهبردی زمینه را به گونه‌ای رقم می‌زند که عربستان در کارزار لبنان پیشاپیش بازنده نبرد راهبردی جدید باشد.
* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل