گروه صنعت، معدن و تجارت: به نظر مي‌رسد عملکرد تيم اقتصادي دولت دوازدهم در حوزه تجارت در آستانه روزهاي خوبي قرار دارد. از شرق و غرب گزارش‌هاي مثبتي درباره نحوه عملکرد اقتصاد ايران در حوزه بازرگاني منتشر مي‌شود. هرچند طي ماه‌هاي ابتدايي سال‌جاري گروهي نسبت به تراز منفي تجارت گلايه مي‌کردند، اما بررسي گزارش‌هاي مربوط به اين حوزه نشان مي‌دهد که اتفاقات مثبتي در حال نشان دادن خود هستند. همين چند روز پيش از اين بود که داده‌هاي منتشر شده از سوي مرکز آمار اروپا نشان داد که سبقت گرفتن رشد صادرات از رشد واردات کالايي در تبادلات تجاري بين ايران و اتحاديه اروپا، موجب شد تا از تراز منفي تجاري کالايي ايران کاسته شود و از منفي ۲ ميليارد يورو به منفي ۱۶۰ ميليون يورو، بهبود يابد.

از طرف ديگر در حالي که گزارش‌ها حاکي از رشد و بهبود وضعيت تجارت ايران با کشورهاي اروپايي است، روز گذشته خبري منتشر شد که براساس آن صادرات کالاهاي هندي به افغانستان از طريق ايران آغاز شده است. براساس اين گزارش هند روز يکشنبه هفته جاري اولين محموله گندم را از راه چابهار به افغانستان صادر کرد که اين امر نشان دهنده موفقيت اين کشور براي تجارت با افغانستان بوده و ضمن آن به نقش کليدي ايران در روند اين تجارت تاکيد دارد. به اين ترتيب به نظر مي‌رسد که ايران هم تجارت با کشورهاي اروپايي و به اصطلاح غربي موفق عمل کرده و هم توانسته در بازارهايي که در مرز شرقي خود قرار دارد به ايفاي نقش بپردازد.

آمارهاي مرکز آمار اروپا نشان مي‌دهد که تجارت ايران با منطقه يورو بهبود يافته و به حدود ۲ برابر رسيده است. با بررسي بيشتر اين آمارها در مي‌يابيم که رشد تجارت با اتحاديه اروپا، از رشد صادرات کالاهاي ايراني به ۲۸ کشور اروپايي نشات گرفته است. فعالان اقتصادي کشور به منظور بهره‌برداري از شرايط ايجاد شده پس از برجام، به دنبال کشف بازارهاي جديد در سراسر دنيا هستند و اروپا نيز يکي از مهم‌ترين بازارهاي هدف صادرکنندگان ايراني است. 

البته به گفته برخي از فعالان اقتصادي، برقراري ارتباط با کشورهاي اروپايي به‌دليل مشکلات بانکي، چندان آسان نيست و همين امر نفوذ تجاري را به بازارهاي اروپا با مشکل روبه‌رو کرده است. اما با اين وجود، براساس داده‌هاي مرکز آمار اروپا، صادرات سوخت و مواد نفتي و مواد شيميايي در هشت ماه منتهي به آگوست سال ۲۰۱۷ افزايش يافته و همين امر نيز موجب بهبود وضعيت تجارت ايران با اتحاديه اروپا شده است. هرچند تراز تجاري ايران با اتحاديه اروپا همچنان منفي است؛ اما آمارها حاکي از کاهش فاصله صادرات از واردات است.

براساس داده‌هاي مرکز آمار اروپا که از سوي معاونت بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران منتشر شده، حجم تجارت بين ايران و ۲۸ کشور اروپايي عضو اتحاديه اروپا در پايان هشت ماه ۲۰۱۷ حدود ۱۳ ميليارد يورو بوده که در مقايسه با مدت مشابه ۲۰۱۶ حدود ۲ برابر شده است. عامل اصلي در افزايش حجم تجارت بين ايران و اتحاديه اروپا، رشد صادرات کالايي ايران به اين منطقه اقتصادي است. صادرات کالايي ايران به کشورهاي اتحاديه اروپا طي هشت ماه منتهي به آگوست ۲۰۱۷ حدود ۶ و نيم ميليارد يورو بوده که نسبت به‌مدت زمان مشابه سال گذشته تقريبا ۲ و نيم برابر شده است. رشد واردات بيش از ۶ و نيم ميليارد يورويي ايران از اين منطقه در هشت ماه منتهي به آگوست ۲۰۱۷ نيز حدود ۳۷ و نيم درصد بوده است. سبقت گرفتن رشد صادرات کالايي از رشد واردات کالايي در تبادلات تجاري بين ايران و اتحاديه اروپا موجب شد تا حدود ۲ ميليارد يورو از تراز منفي تجاري ايران کاسته شده و از حدود منفي ۲ ميليارد يورو به منفي ۱۶۰ ميليون يورو بهبود يابد. ميزان واردات در مدت زمان مشابه سال گذشته حدود ۵ ميليارد يورو بوده و ميزان صادرات حدود ۲ ميليارد و ۶۰۰ ميليون يورو رقم خورده که در نتيجه با تراز حدود منفي ۲ ميليارد يورو مواجه بوديم. با وجود افزايش قابل‌توجه صادرات کالايي ايران، ترکيب صادراتي به اتحاديه اروپا تقريبا مشابه وضعيت عمومي‌ترکيب صادرات کالايي کشور است. به اين معني که بخش عمده صادرات کالايي ايران به اتحاديه اروپا (بيش از ۸۸ درصد از آن) مربوط به صادرات سوخت و مواد نفتي است که بيش از ۲ و نيم ميليارد يورو را تشکيل مي‌دهد و سهم ساير اقلام صادراتي ناچيز است. صادرات اقلام نفتي ايران به اتحاديه اروپا در هشت ماه منتهي به آگوست ۲۰۱۷، بيش از ۳ برابر رشد داشته است.

در حالي که گزارش‌هاي منتشر شده از سوي مرکز آمار اتحاديه اروپا به خوبي نشان دهنده موفقيت ايران در بهبود تجارت با کشورهاي منطقه يورو است، گزارش‌هاي ديگري نيز هستند که نشان دهنده موفقيت ايران در ايفاي نقش مفيد در منطقه هستند. براساس يکي از آخرين اين گزارش‌ها هند روز يکشنبه موفق به ارسال اولين محموله گندم به افغانستان از طريق بندر چابهار شده، با اين حساب ايران توانسته نقش مفيد و تاثيرگذاري در ترانزيت ميان اين دو کشور ايفا کند. در حقيقت ارسال محموله گندم هند به افغانستان از طريق بندر چابهار، چند روز پس از سفر رکس تيلرسون وزير امور خارجه‌امريکا به شبه قاره هند صورت مي‌گيرد. محموله گندم هند که روز يکشنبه از بندر کاندلا در ايالت گجرات به بندر چابهار فرستاده شد، قرار است از طريق جاده به افغانستان تحويل داده شود که اين امر پاکستان را از تصوير تجارت ميان هند و افغانستان خارج مي‌کند. نارندا مودي، نخست وزير هند در حساب توييتري خود نيز ارسال اولين محموله گندم هند از بندر کاندلا در گجرات را به ايران و افغانستان تبريک گفت. سوشما سواراج، وزير امور خارجه هند نيز در پيامي‌که به موفقيت هند در دور زدن پاکستان براي تجارت با افغانستان تعبير شد گفت: من معتقدم اين نقطه آغاز سفر ما براي تحقق طيف گسترده‌اي از ارتباطات فرهنگي، تجاري، سنتي، فناوري و خدمات مردمي‌است. ارسال محموله گندم هند به افغانستان درحالي صورت مي‌گيرد که دهلي نو و کابل در ماه ژوئن سال گذشته يک کريدور تجاري هوايي نيز افتتاح کردند. گرچه اولين محموله گندم هند به افغانستان پس از ورود به بندر چابهار از طريق جاده به افغانستان منتقل خواهد شد اما با ساخت خط آهن چابهار- زاهدان، که توسط شرکت هندي ايرکن (IRCON) با سرمايه‌گذاري بيش از يک ميليارد دلار در حال تکميل است، تجارت ميان سه کشور سرعت بيشتري خواهد گرفت. هند قصد دارد با توسعه بندر چابهار از طريق بنادر غربي خود به بازار کشورهاي افغانستان و آسياي ميانه دسترسي پيدا کند. توافقنامه چابهار يکي از نمودهاي عيني فصل جديد روابط ايران و هند بر محور توسعه است. اين توافق ميان دهلي، کابل و تهران منعقد شد با اهدافي چون فعال‌سازي کريدور شمال- جنوب و رونق يافتن برنامه‌هاي حمل و نقل ميان سه کشور از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.