روزنامه جهان صنعت

سفر سرباز هخامنشی، از ایران تا آمریکا؛

گروه فرهنگ- نقش برجسته سرباز هخامنشی که سال‌ها پیش در حراج کریستی لندن به فروش رسیده بود بار دیگر در نیویورک و نمایشگاه «هنر کهن» در معرض فروش قرار گرفت. اتفاقی که اگرچه با شکایت مسوولان ایرانی و حکم توقیف دادستانی آمریکا موقتا جلوی آن گرفته شد‌ اما به گفته اسفندیار رحیم‌مشایی، رییس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هیچ راه قانونی برای بازگرداندن سرباز هخامنشی به ایران وجود ندارد. با این حال مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی می‌گوید اقدامات لازم برای استرداد این سرباز به ایران درحال پیگیری است و مدارک موجود را برای دفتر لاهه ارسال کرده‌اند. این درحالی است که در اتفاقی مشابه مسوولان میراث فرهنگی در بازگشت این سرباز ناکام ماندند.
کمپانی «هنر کهن، روبرت ویس» که از سال ۱۹۸۶ در عرصه فروش آثار هنری کهن در نیویورک فعال است، نمایشگاهی از ۲۸ اکتبر تا اول نوامبر (۶ تا ۹ آبان) در این شهر برگزار می‌کند. پوستر این نمایشگاه طرح نقش‌برجسته سرباز هخامنشی است که توسط ایران از فهرست خارج شده و دیگر در بخش معرفی آثار نمایشگاه و در قسمت «کلاسیک» روی سایت این کمپانی وجود ندارد.
ابراهیم شقاقی، مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در این زمینه به ایسنا گفته است: «براساس آنچه توسط معاونت میراث فرهنگی به ما اطلاع داده شد، قرار بود این اثر در یک حراجی به فروش برسد، تنها کاری که توانستیم از زمان اطلاع پیدا کردن از آن انجام دهیم، به فوریت با دفتر مرکز خدمات بین‌الملل ریاست‌جمهوری تماس گرفته، وارد مذاکرات شدیم و با دفتر لاهه (مرکز خدمات حقوقی بین‌المللی) نیز این قضیه را پیگیری کردیم که کمک‌های زیادی به ما شد، در ادامه از طریق ایمیل مدارک موجود درباره این اثر را فرستادیم.»
او با اشاره به فرصت کم و در عین حال اختلاف ساعت و روز کار ایران و نیویورک، بیان می‌کند: با این وجود توانستیم از سوی دادستانی آمریکا حکم توقیف این اثر تاریخی متعلق به ایران که قبل از انقلاب از ایران خارج شده بود، را بگیریم.


نمایش نقش‌برجسته سرباز هخامنشی باید با مجوز ایران انجام می‌شد
او درباره روند استرداد این کتیبه سرباز هخامنشی توضیح می‌دهد: «باید مدارک تعلق اثر به ایران را بفرستیم و درخواست استرداد کنیم. هرچند این روند معمولا طولانی است و به سرعت انجام نمی‌شود؛ اما به هر حال حکم توقف را گرفته‌ایم، چون نمایش این اثر در آن حراجی یا نمایشگاه باید با مجوز ایران انجام می‌شد.»
او درباره اصالت این اثر هم می‌گوید: «صحبت در این زمینه باید توسط کارشناسان خبره بررسی شود. از سوی دیگر کسی که قصد دارد چنین اثری را در یک نمایشگاه یا حراجی بگذارد، مدعی است که آن اصل است؛ رسم است که معمولا در حراجی‌ها یا نمایشگاه‌های بین‌المللی اثر تقلبی قرار نمی‌دهند‌ اما چون کارشناسان ما آن را لمس و هنوز بررسی نکرده‌اند، براساس آن چیزی که آمریکایی‌ها می‌گویند کتیبه هخامنشی اصل است، ما نیز اعلام کرده‌ایم که متعلق به ایران است.»
سرباز هخامنشی باید به ایران مسترد شود
شقاقی با تاکید بر اینکه فروشنده اثر مشخص است و سال‌های قبل از انقلاب به خارج از کشور منتقل شده و حتی فروش آن غیرقانونی بوده و ایران آن را به فروش نرسانده، بیان می‌کند: بنابراین با توجه به تعلق این اثر به ایران و براساس کنوانسیون‌های بین‌المللی، باید به ما مسترد شود.
به اعتقاد مدیرکل دفتر حقوقی سازمان میراث فرهنگی، بررسی اصالت اثر در مراحل بعدی انجام می‌شود که باید کارشناسان روی آن نظر دهند و حقوقدانان مدارک خروج غیرقانونی را به دادگاه ارائه کنند و وکیل ایران روند را پیگیری و ادامه دهد تا استرداد کامل انجام شود.
داستان سفر سرباز هخامنشی
اما این اولین بار نیست که سرباز هخامنشی ایران به حراج گذاشته می‌شود. پیش از این و در دولت محمود احمدی‌نژاد سرباز هخامنشی آبان 1386 در حراجی «کریستی» لندن در معرض فروش قرار گرفت. با وجود این که پیش‌بینی می‌شد به علت محدودیت‌های به وجود آمده کسی نقش برجسته سر سرباز هخامنشی را در حراجی کریستی خریداری نکند یک مرد ناشناس روز پنجشنبه این شیء تاریخی را به قیمت ۵۸۰ هزار و ۵۰۰ پوند معادل یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلار خرید. مالک فرانسوی این شیء تاریخی قبل از حراجی پیشنهاد ۵۰۰ هزار پوندی دولت ایران را نپذیرفت تا سر سرباز هخامنشی در دستان خریدار ناشناس قرار گیرد. سازمان میراث فرهنگی در پی انتشار اولین خبر حاکی از حراج این اثر، برای توقف فروش آن شکایت کرد ولی دادگاهی در لندن در بهمن‌ماه 1385‌، این شکایت را به علت اینکه نقش سنگتراشی شده پیشتر یک بار در حراجی نیویورک معامله شده بود، وارد ندانست.
روایت مشایی از تلاش‌ها برای بازگرداندن سر سرباز هخامنشی به ایران
اردیبهشت‌ماه سال 92، اسفندیار رحیم‌مشایی از رییس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره جریان بازگرداندن سر سرباز هخامنشی گفته بود: «من در دوران ریاست سازمان میراث فرهنگی مطلع شدم سر این سرباز هخامنشی در یک حراجی به حراج گذاشته خواهد شد که شخصا پیگیر استرداد آن به کشور شدم. ما حاضر بودیم اشیا‌ تاریخی کشور را با پرداخت چندین برابر هزینه‌های پیگیری حقوقی به کشور بازگردانیم‌ اما این اشیا‌ را از حراجی‌ها با وجود نصف شدن هزینه‌ها نسبت به پیگیری قانونی در سطح بین‌الملل، خریداری نکنیم.»
او با اشاره به پیگیری شخصی خود جهت یافتن آدرس افرادی که سر سرباز هخامنشی را در اختیار داشتند، ادامه داد: «پس از پیگیری‌ها متوجه شدیم سر این سرباز در اختیار یک خانم میانسال فرانسوی بود که قصد فروش این شیء گرانبها را در حراجی لندن داشت.»
مشایی با بیان اینکه ما به لحاظ قانونی و حقوقی راهی برای بازگرداندن سر این سرباز نداشتیم توضیح داده بود: «استثنائا در این مورد مجبور شدیم این شیء را خریداری کنیم‌ چراکه نخست در لندن نگهداری می‌شد و طبق قانون انگلستان، دادگاه لندن به علت اینکه این شیء در اختیار افراد فرانسوی بود، امکان بازگرداندن آن با طی مراحل قانونی ممکن نبود.»
او با بیان اینکه تنها راه برای استرداد سر سرباز هخامنشی پیگیری از طریق قانون فرانسه بود، گفت: «با کمک حقوق‌دانان کشور متوجه شدیم طبق قانون فرانسه اگر یک شیء 30 سال در مالکیت فردی باشد و در آن 30 سال ادعایی از طرف مالک اصلی مطرح نشود آن فرد به لحاظ قانونی و حقوقی مالک آن می‌شود. در نهایت متوجه شدیم از لحاظ حقوقی هیچ راهی برای بازگرداندن سر سرباز هخامنشی وجود ندارد و به ناچار شخصا برای بازگرداندن سر سرباز هخامنشی عازم پاریس شدم و به یاد دارم زن میانسال فرانسوی که سر سرباز هخامنشی را از طرف همسرش به ارث برده بود، دارای دو پسر بود که آنها به هیچ عنوان اجازه مذاکره مستقیم با مادرشان را نمی‌دادند و خودشان با ما صحبت می‌کردند.»
مشایی با اشاره به دیدارهایی که با فرزندان صاحب این شیء داشت، توضیح داد: «در این دیدارها ما همواره به فرزندان این زن تاکید می‌کردیم که به عنوان خریدار شیء تاریخی مربوط به کشورمان با شما وارد مذاکره نمی‌شویم بلکه به پاس قدردانی از زحمات شما که بیش از 30 سال از یک اثر باستانی ایران به خوبی نگه‌داری نموده‌اید به شما پول خواهیم داد.»
او با اشاره به اینکه این دو جوان به هیچ عنوان اجازه صحبت با مادرشان را نمی‌دادند، گفت: «آنها می‌دانستند می‌توانستیم مادر آنها را با مبالغ کمتر نیز راضی کنیم‌ اما در نهایت ما به آنها تا 500 هزار پوند پیشنهاد دادیم.»
مشایی با بیان اینکه تشخیص روانشناختی من این بود که در مقابل بیشتر کردن مبلغ پیشنهادی خودمان کوتاه نیاییم، گفت: «آنها این پیشنهاد را قبول نکرده و پیشنهاد 900 هزار پوندی را مطرح کردند و حاضر به قبول این مبلغ نشدیم چراکه می‌دانستیم به محض قبول این مبلغ، آنها دوباره خواستار پول بیشتر از ما خواهند بود که در نهایت صحبت‌های ما با آنان به نتیجه نرسید.»
مشاور رییس‌جمهور با اشاره به عدم عقب‌نشینی از موضع بازگرداندن سر سرباز هخامنشی ادامه داد: «ما به روش‌های دیپلماتیک «پارتیزانی-فرهنگی» متوسل شدیم و در روز حراج به کمک سفارت و دوستان خود در فرانسه فضایی فرهنگی و تبلیغی درست کردیم که این شیء متعلق به ایران است و در همین راستا بیانیه‌هایی منتشر کردیم.»
مشایی با بیان اینکه فضای ایجاد شده برای محیطی مانند آن حراجی بسیار سنگین بود، گفت: «ما در آنجا جو‌سازی کردیم که حراج آثار باستانی ایران درست و منطقی نیست و این پایمال کردن حقوق یک ملت است و ایرانیان نیز نسبت به حراج سر این سرباز هخامنشی بسیار حساس هستند.»
او با موثر توصیف کردن فضای ایجاد شده گفته بود: «به لطف خدا و دعای مردم در زمان حراج و پس از مقدمات اولیه، حراجی با پایه‌ مبلغ 500 هزار پوندی شروع به کار کرد که این دقیقا همان مبلغ پیشنهادی ما به مالک فرانسوی بود. بسیار جالب بود که کسی این مبلغ پیشنهادی حراجی را قبول نکرد، اما پس از پایان حراجی بدون مشخص شدن نام خریدار اعلام کردند که سر این سرباز به مبلغ یک میلیون پوند فروخته شده است. طرح ما قبل از حراجی اثر‌گذار بود و کسی نتوانست آشکارا اعلام کند خریدار سر سرباز هخامنشی بوده است.»
او در ادامه به این نتیجه رسیده بود که سرباز هخامنشی به فروش نرسیده است: «این بدان معنی است که اساسا یا این شیء فروخته نشده و به مالکان فرانسوی بازگردانده شده است یا اینکه اگر فروخته شده، خریدار آن یک فرد معمولی نبوده و افرادی که از جریان خروج آثار باستانی پشتیبانی می‌کنند، آن را خریداری کرده‌اند و کاملا یک کار سیاسی انجام داده‌اند. امیدواریم روزی که متوجه می‌شویم سر این سرباز هخامنشی در کجا قرار دارد مقدمات بازگرداندن آن به کشور را فراهم کنیم.» البته پس از سخنان مشایی مشخص شد استدلال او اشتباه بوده و این اثر به فروش رفته است.
کمپانی «هنر کهن، روبرت ویس» که از سال ۱۹۸۶ در عرصه فروش آثار هنری کهن در نیویورک فعال است، نمایشگاهی از ۲۸ اکتبر تا اول نوامبر (۶ تا ۹ آبان) در این شهر برگزار می‌کند که سرباز هخامنشی ایران هم یکی از آثار این نمایشگاه بود.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سیل سیستان ۱۰۰ سال آب سیستان بود! (جوان)ریاض و واشنگتن در یک ‌قدمی معامله بزرگ (اعتماد)بی ‌قانون! (شهروند) اعترافات تکان دهنده همسرکُش ها ! (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
ایران تشدید بازرسی ها را نمی پذیرد ماجرای سپنتا نیکنام قابل مناظره نیست آسیب‌شناسی عملکرد نظام مهندسی ساختمان کشور؛ کره‌شمالی هسته‌ای را نمی‌پذیریم سفر سرباز هخامنشی، از ایران تا آمریکا؛ ممنوعیت ارائه خدمت به دانشجویان اصفهان در صدر فهرست شهرهای گردشگری جهان از نگاه دیلی‌تلگراف بررسی خشونت‌ پنهان علیه زنان در مناطق محروم؛ عین خیار! تولد محمود و کوروش و بیل! پیش‌شرط توسعه اقتصاد ایران سیاست‌های پولی زیر تیغ جراحی بازگشت نفت 60 دلاری پس از 15 ماه به بازار؛ نگاه ویژه دولت به بورس اقتصاد شهری حلقه مفقوده کارآفرینی در ایران؛ نیکنام زرتشتی و پرسش‌های بی‌پاسخ حرکت معکوس صادرات کشور حرکت معکوس صادرات کشور نیکنام زرتشتی و پرسش‌های بی‌پاسخ نیکنام زرتشتی و پرسش‌های بی‌پاسخ نیکنام زرتشتی و پرسش‌های بی‌پاسخ