روزنامه خراسان

نفس های آخر تالاب ها در ایران


مهین ساعدی- چند سالی می‌شود که چپ و راست، از هر طرف می‎شنویم که تالابی در نقطه‌ای از کشور خشک شده یا نفس‌های آخرش را می‎کشد؛ در حالی که عمر بیشتر تالاب‌ها در کشورمان به چندهزار سال می‌رسد و در تمام این سال‌ها کمتر پیش آمده تالابی خشک شود و تنوع زیستی‌اش نابود شود. از آن طرف هم علاوه بر تغییرات آب و هوایی و گرم شدن هوا، گرد و غبارهای محلی را می‎بینیم که جدای از مشکل ریزگرد کشورهای همسایه، حالا در بیشتر شهرها، نفس‎مان را بریده است؛ نمونه‌اش را می‎توان در افزایش شاخص‌های آلودگی‎ هوا و توفان‌های گرد و غبار که گاه و بی‎گاه مهمان شهرهایمان می‌شود، ببینیم. با این شرایط می‌شود حدس زد که خشک شدن تالاب‌ها، به عنوان محیطی غنی از تنوع گیاهی و جانوری، چطور می‌تواند چرخه طبیعت را برهم زده و آسیب‌های جبران ناپذیری به ما بزند. در پرونده امروز به شما خواهیم گفت تالاب چیست و درباره اهمیت وجود تالاب‌های کشور توضیح خواهیم داد. همچنین علاوه بر یادآوری پیامدهای خشک شدن‌ تالاب‎ها، به شما می‌گوییم چطور بر اثر بی‌مبالاتی‎های کوچک و سبک زندگی نادرست ما و عملکرد نامناسب مسئولان، این سرمایه‎های برگشت ناپذیر را از دست می دهیم!
                
 


 
 
درباره اهمیت تالاب‎ها و آثار خشک‎شدنشان

هر هکتار تالاب ۲۰۰ برابر یک زمین کشاورزی ارزش اقتصادی دارد
عمر بعضی تالاب‌های کشورمان که این‎روزها یکی پس از دیگری به‎سرعت در حال خشک‎شدن هستند، به بیش از چند هزار سال می‎رسد؛ تالاب‎هایی که به جای کمک به بهبود وضعیت هوا، حالا تبدیل به کانون‌های تولید ریزگرد و ایجاد گرد و غبار شده‌اند. مرگ تالاب‌های ایران، نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده‎است، هم اکنون به‎خاطر ریزگردهای عراق، هوای کشورمان در بیشتر روزهای سال آلوده است حالا تصور کنید با خشک شدن تالاب‎ها و رودخانه‎های کشور و ایجاد گرد و غبار داخلی، چه بر سر آب‌وهوای کشورمان خواهد آمد. مشکل تالاب‌ها محدود به یک استان و شهر نیست و در جای‌جای کشورمان، از تالاب‌های لرستان و همدان در غرب گرفته تا تالاب‌های تهران و مرکزی، تالاب‌های شمال کشور، تالاب «هامون» و «هورالعظیم»، هرکدام مشکلات مشابهی دارند که استمرار بی‌توجهی به آن‎ها موجب خسارات زیادی شده است. گفته می‎شود، هر هکتار تالاب، ۲۰۰ برابر یک زمین کشاورزی ارزش اقتصادی دارد. تالاب‌ها یکی از جاذبه‏های دیدنی و زیبای ایران هستند که همه ساله گروه‌های زیادی از مردم را به سوی خود جذب می‎‌کنند، حالت تعدیل‌کننده آب‌وهوا را دارند، زمانی که تالاب‌ها خشک‌شوند سطح آب‌های زیرزمینی یا پایین می‌آید یا خشک می‌شود. همچنین می‌توانند شغل‌های پایدار و درآمدزایی در حوزه گردشگری ایجاد کنند و موجب جذب توریست‌های داخلی و خارجی شوند. وجود تالاب‌ها در هر منطقه موجب ایجاد تنوع زیستی می‌شود درواقع می‌توان گفت تالاب‌ها نقش حیاتی برای حفظ تنوع جانوری به خصوص پوشش گیاهی دارند و از فرسایش خاک منطقه جلوگیری می کنند.
به نظر فعالان محیط‌زیست خشک شدن هر تالاب منجر به مرگ اقتصادی آن منطقه می‎شود. صدها تالاب در سراسر ایران وجود دارد؛ برخی از آن‌ها مثل «گاو خونی»، «پریشان»، «شادگان»، «انزلی»، «ارومیه»، «هامون» و «هورالعظیم» به‎دلیل اهمیت مهاجر پذیری‎شان -که آن‎ها را به محلی مناسب برای زادآوری پرندگان مهاجر تبدیل کرده‎است- به عنوان تالاب‌های بین‎المللی در «کنوانسیون رامسر» به ثبت رسیده‎اند. داستان خشک شدن یا در معرض خشکی قرار گرفتن تالاب‌‎ها، با «گاوخونی»، «جازموریان»، «پریشان» و «ارومیه» شروع شد و با «بختگان»، «هامون»، «هور‌العظیم»، «میقان»، «میانکاله»، «قوری گل»، «انزلی»، «صابری»، «هیرمند»، «یادگارلو» و «لپو»ی مازندران به اوج رسید اما همچنان هر چند روز یک بار خبر خشکی یا در معرض خشک شدن یکی دیگر از تالاب های کشورمان را می‌شنویم.
 
ایران، بنیان‎گذار اولین کنوانسیون حفاظت از تالاب‎ها در جهان
تالاب‌ها، محیط‌هایی هستند که مشخصات شان چیزی میان خشکی و آب است. ممکن است همواره دارای آب باشند یا این‎که گاه خشک و گاه آبدار باشند. برخی تالاب‌های نزدیک دریا هم هستند که با جزر و مد تغییر وضعیت می‌دهند. مشخصه اصلی تالاب‌ها ماندگاری نسبی آب در آن‌هاست؛ آب تالاب‌ها، ممکن است شور یا شیرین  باشد. البته به نظر می‌رسد مشکل نابودی تالاب‎ها، تنها مختص ایران نیست بلکه کشورهای زیادی درگیر این موضوع هستند. نماینده مقیم سازمان ملل متحد در ایران اعتقاد دارد که در یک قرن گذشته دو سوم تالاب‎های دنیا از بین رفته‌اند و اکنون فقط 33 درصد از کل تالاب‌های 100 سال گذشته باقی مانده است. ایران، بنیان‎گذار اولین و مهم‌ترین کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها در جهان یعنی «کنوانسیون رامسر» بوده است؛ معاهده‌‎ای بین‌المللی که در ۱۹۷۱ امضا شده‌است و به منظور حفظ و نگهداری تالاب‌هاست؛ در این کنوانسیون، فهرستی از تالاب‌های مهم جهان تهیه شده که به «فهرست رامسر» شهرت دارد. بیش از ٢٨٠ تالاب در ایران شناخته شده که از این تعداد ٩٤ تالاب جزو تالاب‎های مهم کشور است و ٢٤ تالاب در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‎است. همچنین بریتانیا با ۱۶۴ تالاب از لحاظ تعداد و کانادا با ۱۳۰ هزار کیلومتر مربع تالاب، از لحاظ وسعت رکورددار هستند. مقر دائمی کنوانسیون در «گلند» سوئیس اس‍ت. وضعیت آلودگی تالاب‌ها در ایران همواره مورد نقد بسیاری از دوستداران محیط زیست است. با این‎همه و با‎وجود پیشتازی ایران در زمینه محافظت از تالاب‎ها، فعالیت‎هایی مثل سوء مدیریت پسماندها و فاضلاب‌ها در محیط تالابی، قطعه قطعه کردن تالاب، خشک کردن تالاب‌ها و ایجاد زمین کشاورزی، آتش زدن حوضچه‌های نفتی در تالاب و تخلیه پسماندهای نفتی در محدوده تالابی و ارائه نکردن برنامه‌های احیایی، باعث درمعرض خشکی قرارگرفتن تالاب‎های کشورمان می‎شود.
 
گفت‎وگو با مدیر طرح حفاظت از تالاب‎های ایران درباره ریزگردها

دنیا نگران تالاب های ایران!
تالاب‌ها به عنوان نمونه بارز اکوسیستم آبی ایران، در اثر بهره‌برداری نامعقول، تغییرکاربری‌های نادرست، شکار و صید غیرقانونی، خشکسالی، اجرای طرح‌های عمرانی اشتباه، واردکردن گونه‌های گیاهی و جانوری غیربومی، احداث بزرگراه‌ها، توسعه مزارع و تکثیر و پرورش آبزیان خشک و درحال از بین رفتن هستند. تالاب‎ها نقش مهمی در چرخه تولید آب دارند و با کنترل سیلاب‌های منطقه از فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند اما با این وجود در معرض خطر جدی هستند ضمن این‌که به دلیل خشکی تالاب‌ها، رطوبت هوا از بین می‌رود؛ رطوبت هوا عامل مهم و موثری در جلوگیری از ورود ریزگردها به کشور است. با خشک شدن بیش از دو میلیون هکتار از تالاب‌ها، ایران خود به کانون ریزگردها تبدیل شده‎است. حالا بحث خشکسالی را هم به این مسائل اضافه کنید تا عمق و حساسیت ماجرا را درک کنید. «ابوالفضل آبشت»، مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، درباره خشکی تالاب‎ها و افزایش ریزگردها در چند سال اخیر می‌گوید: «افزایش ریزگردها و توفان‌های گرد و غبار، رابطه مستقیمی با خشکی تالاب‌های کشور در هر منطقه‌ای دارد؛ تالاب‌ها معمولا در انتهای مسیر آب‌های سطحی رودخانه هستند، باران و فرسایش خاک که اتفاق می‌افتد رسوبات را با خودشان حمل می‌کنند و زمانی که تالابی خشک می‌شود بسته به قدرت باد، توفان‌های گرد و غبار حاصل از رسوبات بلند می‌شود و در کسری از ثانیه آسمان را تیره می‌کند». وی با بیان این‎که به علت اقدامات توسعه‌ای و مصرفی، بیشتر از حد توان آبخیزها استفاده می‌کنیم، تصریح می‌کند: «مصرف معمول با هدف توسعه کشاورزی، اقتصادی و معیشتی حداکثر 40 درصد از حوزه آبخیز است اما هم اکنون در اکثر تالاب‌ها مصرفی بیشتر از این مقدار داریم که خروجی آن، خشک شدن تالاب‌ها یکی پس از دیگری است. علاوه بر این به علت این‏که حقابه تالاب‌ها رعایت نمی‌شود، آبی به تالاب نمی‌رسد و باعث خشکی آن‌ها می‌شود».
وسعت دریاچه ارومیه، 7 برابر کشور بحرین!
«آبشت» در خصوص خشک شدن دریاچه ارومیه می‌گوید: «وسعت تالاب ارومیه در زمان سلامت‌اش، بیش از پنج هزار کیلومتر مربع بوده‏است، یعنی هفت برابر کشور بحرین! و در ردیف بیست و پنجم دریاچه‌های بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار داشت و از نظر موقعیت دارای اهمیت جهانی است. دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه بزرگ آب شور دنیاست و تقریبا 20 سال است که دچار مشکل شده و تراز آبی آن از 67/1274 متر، در آخرین ترازبندی مهر ماه امسال به 25/1270 متر رسیده‎است یعنی حدود چهار متر و 42 سانتی‌متر، افت تراز آب داشته است ولی خوشبختانه در چند سال اخیر با شکل گرفتن «ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه»، اقدامات خوبی انجام شده که می‌توان گفت روند نزولی آن کنترل شده و توانسته‌ایم تراز آب را در حالت ثابت نگه داریم». او با بیان این‌که 90 درصد این تالاب در 20 سال اخیر از بین رفته‎است و نمی‌توان به سرعت آن را به حالت اول برگرداند، اضافه می‎‌کند: «به همت پروژه بین‌المللی که به عهده ماست و بین سازمان ملل و محیط زیست کشور اجرایی شده، حدود 12 سال است که احیای تالاب ارومیه و بعد از آن شادگان و پریشان را به عهده گرفته‌ایم و توانسته ایم در سال 93 ضمن تلاش برای احیای این تالاب، الگوسازی مشارکت مردم برای احیای این تالاب را هم کلید بزنیم و با هزینه کشور ژاپن، آموزش کشاورزان 110روستای این منطقه را به عهده بگیریم؛ به طوری که هم اکنون وارد هر روستایی شوید به شما خواهند گفت که احیای تالاب و مصرف آب، جدای از وظایف دولت به عهده مردم هم است چراکه آن‎ها اولین کسانی هستند که در معرض آسیب‌های خشک شدن تالاب‌ها قرار می‌گیرند».
به نوعی آب کشور را رایگان به دیگر کشورها صادر می‌کنیم!
مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با تاکید بر این‎که اقلیم کشور ما گرم و خشک است و اصلا برای کاشت صیفی‌جات مناسب نیست، می‌افزاید: «میزان بارندگی در کشور ما یک‎سوم بارندگی دنیاست؛ 90 درصد آب مصرفی تالاب‌ها و آب‌های زیر زمینی صرف بخش کشاورزی می‌شود، 7 درصد آن صرف صنعت و 3 درصد هم برای مصارف شهری استفاده می‌شود. ما با آموزش و همکاری بیش از 10 هزار کشاورز در آذربایجان شرقی و غربی و بیان نکات بسیار ساده‌ای مثل کوتاه بستن «کَرت»‌های مزارع (تقسیم‎بندی‎های زمین کشاورزی به‎طور مساوی)، شخم‌زدن‌های کم‌عمق (کشاورزی حفاظتی)، ایجاد معیشت بهتر و استفاده نکردن از سموم، توانستیم به کاهش مصرف 40 درصدی آب و نهاده‌های شیمیایی در این مناطق برسیم». آبشت اضافه می‌کند: «متاسفانه با شرایط اقلیمی و کمبود آب کشور، ما بیشتر محصولاتمان در حوزه صیفی‌جات و میوه‎های آبدار مثل هندوانه است در حالی‎که، برای هر کیلو از این محصولات مقدار زیادی آب استفاده می‌شود و فروش آن هم در حدی نیست که حتی هزینه آب مصرفی بازگردد. درواقع می‎توان گفت ما با دست خودمان آب را از کشورمان به صورت رایگان خارج و به دیگر کشورها صادر می‌کنیم!» وی با بیان این‌که وظیفه ما کسب تجربیات موفق دیگر کشورها، بومی‌سازی و اجرا کردن آن‌هاست، ادامه می‌دهد: «35 درصد تالاب‌ها تحت 24 عنوان از تالاب‌های کشورمان به دلیل اهمیت ویژه جهانی، در «کنوانسیون رامسر» ثبت شده‌اند؛ این کنوانسیون که بر پایه پیمانی بین‌المللی است بر حفاظت و بهره‌برداری معقول از تالاب‌ها به خصوص با هدف فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تأکید می‌کند و به کمک می‎پردازد».
 
گفت‎وگو با رئیس حفاظت محیط‎زیست سرخس  

خشکی تالاب ها و توقف فعالیت های معیشتی
خشک شدن تالاب‌ها مشکل بزرگ کشور است که همه شهرها را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. تالاب «بزنگان» که یک اثر طبیعی - ملی با قابلیت‌های منحصر به فرد است، مدتی است در معرض خشک شدن قرار گرفته و با کاهش عمق روبه‌رو است. «موسی غلام‌زاده»، رئیس محیط‌زیست سرخس درباره مشکلات خشکی این تالاب و دیگر تالاب‌های کشور می‌گوید: «تالاب‌ها، اکوسیستم ارزشمند هر کشوری به حساب می‌آیند که خشک شدن یا در معرض خشکی قرار گرفتن هر کدام از آن‌ها تبعاتی خواهد داشت از جمله خسارت‌های جبران‎ناپذیر بر فعالیت‌های کشاورزی و اقتصادی مردم ساکن در منطقه مثل ماهی گیری، گردشگری و قایقرانی؛ علاوه بر این خشک شدن تالاب‌ها به توفان گرد و غبار منتهی می‌شود و ضمن افزایش انواع بیماری‌ها، هزینه‌های بهداشتی مردم را بالا می‌برد». وی با بیان این‎که بروز مشکلات زیست‎محیطی مثل شور یا شیرین شدن آب و مرگ‎ومیر انواع گونه‌های گیاهی و جانوری به نابودی تنوع زیستی منجر می‌شود، اضافه می‎کند: «دخالت‌های نادرست زیست‎محیطی، حیات تالاب‎ها را به خطر می‌اندازد که محصول آن هم خشک شدن تالاب‎ها و در نهایت افزایش گرد و غبار است و می‌تواند مردم منطقه به خصوص کودکان و سالمندان را به انواع بیماری‌ها دچار کند». غلام‌زاده به پیامدهای خشکی و در معرض خشکی قرار گرفتن تالاب‌ها اشاره می‎کند و ادامه می‎دهد: «کویرزایی و افزایش بیابان‌ها مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پیامد خشکی تالاب‌ها به شمار می‌رود، از طرفی خشکی تالاب‌ها باعث نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه می‌شود در حالی‌که وارد کردن هر گونه‌ گیاهی و جانوری غیر بومی در حریم تالاب‌ها هم ممنوع است و می‌تواند صدمات زیادی به منطقه وارد کند».

 

احیای تالاب‌ها با مدیریت پسماند
رئیس محیط زیست سرخس درباره احیای تالاب‌ها می‌گوید: «حفاظت و احیای تالاب‌ها وقتی اتفاق می‌افتد که دستگاه‌های اجرایی توانمند شده‎باشند و اعتبارات لازم برای مطالعه و کارهای اجرایی اختصاص داده شود؛ همچنین رسوباتی که به دلیل فرسایش خاک با از بین رفتن پوشش گیاهی و جنگل‌ها در اثر بارندگی‌های سیل‌آسا به سمت تالاب هدایت و باعث کوتاه شدن عمر تالاب‌ها می‌شوند، هم مدیریت شوند. ضمن این‌که افزایش آگاهی مردم و مشارکت جوامع محلی در حفظ و مدیریت تالاب‌ها هم نقش مهمی در احیای آن‌ها دارد». وی با بیان این‎که باید پسماندهای خانگی و کشاورزی و به خصوص صنعتی را مدیریت و از ورود آن‌ها به تالاب‌ها جلوگیری کرد، اضافه می‌کند: «علاوه بر تالاب‌ها، پسماند حوزه تالاب‌ها هم باید مدیریت شود. همچنین طبق قانون حفاظت از تالاب‌ها هرگونه بهره‌برداری که باعث تخریب و ایجاد آلودگی‌های غیرقابل جبران تالاب‌ها شود، ممنوع است و باید رعایت شود. به علاوه وزارت نیرو در کنار محیط زیست به تعیین حقابه پرداخته و آن را مشخص کند».
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اسراييل‌ضربه راهبردي خورده است (اعتماد) از دستگیری شیطان هزار چهره تا سرقت با پابند الکترونیکی (جوان) اخبار ویژه (کيهان) عیارسنجی طرح مالیات بر عایدی سرمایه (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
شکاف ارزی در دولت قهرمان های کوچک ِبزرگ فروشندگان با قیمت منطقی گوشی ها را سریع تر بفروشند اخطار نهایی رئیس سازمان مالیاتی به بانک ها دغل بازی ترامپ برای فرار از جنگ ویتنام آن سوی فرش قرمز سلمان برای العبادی سقوط تولید ملی از پلکان جرایم بانکی نفس های آخر تالاب ها در ایران روحانی: اگر قرار باشد روزی به تهدیدات جواب دهیم؛ بلدیم متادون گران تر از مواد مخدر؟ داربی های آبانی؛ پُر گل و پُر مدعا استیو جابز و بیل گیتس و مدیریت فرزندان در فضای مجازی دزدان در تله دختر 13 ساله