روزنامه همدلی
1396/08/02
روایت تجدد آمرانه با رنگ و بوی تئاتر ملل در نمایش طپانچه خانوم برقراری نظم به زور طپانچه
هادی عیارنمایش تحسین شده «طپانچه خانوم» به کارگردانی شهاب حسین پور و نمایش نامه امیر یاراحمدی این روزها در تئاتر پالیز به روی صحنه می‌رود. این نمایش پیش‌تر از این، در جشنواره تئاتر فجر به روی صحنه رفت که در آن دوره با استقبال بسیار خوب تماشاگران و نیز منتقدان تئاتر روبه‌رو شد. پس از جشنواره نیز این نمایش یک‌بار به روی صحنه رفت و اکنون شاهد دومین اجرای آن در پالیز هستیم؛ با این تفاوت که این‌بار برخی تغییرات در بازیگران آن رخ داده است.
تاکنون درباره «طپانچه خانوم» نقدهای بسیاری نوشته شده که در بیشتر آن‌ها، این نمایش نمره بسیار بالایی را کسب کرده است. در برخی نقدها نیز شیوه‌های تئاتری مختلفی همچون گروتسک و یا کابوکی به این تئاتر انتساب داده شده است. با در نظر گرفتن این نکته که این موارد به درستی مطرح شده، دیگر لزومی ندارد که در این نوشتار به این موضوع پرداخت و بیشتر قصد نویسنده پرداختن به دیگر ویژگی‌های این نمایش است.
طپانچه خانوم را در بعد متن می‌توان یکی از موفق‌ترین نمایش‌نامه‌های چند سال اخیر، ایران دانست و یاراحمدی در این متن توانسته است در قالبی نمادین یک برهه از تاریخ ایران را به‌عنوان نمونه انتخاب کند و با بهره‌گیری از آن، به بخشی از فرهنگ جامعه ایرانی نقب‌هایی بزند. این برش، مربوط به دوره‌ای است که در آن، جامعه ایرانی در حال گذار از دوره شبه‌فئودال به جامعه‌ای شبه مدرن است. اما آنچه متاسفانه موجب شد این حرکت، به ثمراتی که مدنظر بود، نرسد وارداتی بودن نوع مدرنیته ایرانی است. به‌جرات می‌توان گفت این مسئله، در میان بسیاری مسائل دیگر، یکی از مهم‌ترین رویدادهای صدسال اخیر ایران است که تبعات آن تا همین امروز در جامعه ایرانی ادامه دارد.
طپانچه خانوم نیز به‌درستی، اشاره‌ای به اجبار گسترش نظم اجتماعی به زور طپانچه و سرخوردگی مدرنیته آمرانه دارد. حکایت نمایش نیز حول اخترالسلطنه، بانوی فئودالی است که به واسطه تبار خود و روابط فامیلی با شاه کشور، قدرتی محلی در منطقه‌ای از ایران برقرار کرده و با طلاق ملکه از شاه به دلیل نازایی، این اقتدار شکسته میشود. اگرچه اخترالسلطنه معتقد است که هدف او برقراری نظم مدرن در جامعه محلی خود است، اما مردم اطراف او نشان می‌دهند که با برداشته شدن رابطه سببی او با شاه کشور، علاقه‌ای به این نظم ندارند.
در کنار متن بسیار درخشان یاراحمدی، کارگردانی شهاب حسین‌پور نیز در هر دو اجرای متفاوت آن نشان داده که به‌خوبی توانسته از پس اجرای کار بربیاید. یکی از این نشانه‌ها را می‌توان در طراحی صحنه نمایش دید. اجرای نخست این نمایش، تفاوت‌های کوچک اما مهمی با اجرای دوم دارد. در اجرای نخست، نقش اخترالسلطنه را فریبا متخصص، به شکل کم عیب و نقصی به روی صحنه برد و در اجرای دوم، اگرچه جای خالی او محسوس بود اما مارال فرجاد نیز به‌خوبی توانسته بود از پس این نقش دشوار بربیاید. نکته دیگر اما درخصوص بک‌گراند صحنه بود. در اجرای نخست، بک‌گراند صحنه علوفه‌هایی بود که بخشی از اجرا در اطراف آن اتفاق می‌افتاد که نشان از جامعه روستایی و محیط سنتی بود، در اجرای اخیر اما این علوفه‌ها جای خود را به بشکه‌های نفت داده بود که این نکته در نظر مخاطبی که هردوی این اجراها را دیده است، می‌تواند نشانگر اشاره بسیار خوبی به فضای کلی نمایش باشد.
در این نمایش، «اخترالسلطنه» را «مارال فرجاد»، «قمری» را «گیلدا حمیدی»، «هوشنگ» را «محمد نادری»، «مَدی خان» را «جواد حیدری‌پور» و «سرهنگ» را «آرش فلاحت‌پیشه» بازی می‌کنند که هرکدام به‌خوبی توانسته‌اند از پس جزئیات این نقش‌ها بربیایند و نکته مهم‌تر این‌که هیچ‌کدام از بافتار کلی نقش‌ها که متن برعهده آن‌ها گذاشته، بیرون نمی‌زنند و این به یک‌پارچگی اثر کمک بسیاری کرده است.
نکته دیگر نیز مربوط به موضوعی است که در ابتدای یادداشت به آن اشاره شد و آن این‌که تاکنون در نقدهای متفاوت، نشانه‌های نوع‌های تئاتر ملل، همچون کابوکی و گروتسک در این اثر دیده شده و جالب این است که همه این اشاره‌ها به‌درستی وجود دارد، بدون این‌که به کلیت اثر آسیبی زده باشد. اشاره‌ای به این نوع تئاترها به ذات خود باعث قوی شدن اثری نخواهند شد؛ چنانچه پیش از این نمایش‌های دیگری روی صحنه رفته که بسیار تلاش کرده شانه به تئاتر گروتسک و یا کابوکی بزنند اما به دلیل ضعف متن و یا ناتوانی در اجرا، با شکست مواجه شده است. در طپانچه خانوم اما ما با متنی کاملاً ایرانی با دغدغه‌ای معاصر، همراه با طراحی صحنه، چهره‌پردازی و المان‌هایی از تئاتر کابوکی و نیز موقعیت‌هایی گروتسک‌وار مواجه هستیم؛ بدون این‌که یکی از این‌ها اصطلاحاً «تو ذوق مخاطب بخورد» و این موضوع نشان از توانایی بالای کارگردان در اجرا و نیز انتخاب متن مناسب برای چنین اجرایی دارد.
این نشانه‌ها همگی در کنار هم سبب شده تا طپانچه خانوم، چنانکه تاریخچه اجرای آن نشان می‌دهد، به‌خوبی هم با اهل فن تئاتر و هم با عامه مردم ارتباط خوبی برقرار کند. این نکته نشان می‌دهد که اثر، هنگامی که اجزای مختلف خود، از متن تا صحنه و از بازیگر تا اجرا را به‌خوبی انتخاب کند، می‌تواند هم اقبال عام و هم اقبال خاص را به‌دست بیاورد. چنانچه طپانچه خانوم به این هدف دست یافته است. این نمایش در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به‌عنوان نمایش برگزیده انتخاب شد و توانست تندیس بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر زن را به ارمغان آورد. در اجراهای آن نیز استقبال عموم نشان داد که لزوماً تئاتر مورد پسند خواص، مغایرتی با استقبال عامه از یک تئاتر
ندارد.
سایر اخبار این روزنامه
پرداخت سود نقدی به زودی؛ سهام عدالت در ایستگاه پایانی
رئیس قوه قضاییه: قوه قضائیه به سراغ هر متهمی می‌رود، متهم به برخورد سیاسی میشود
روحانی: در مذاکره در برابر قدرت‌ها همیشه به صددرصد نمی‌رسیم
روایتی دردناک از اوضاع منتقدان حکومت در بحرین وضعیت زندانیان وخیم است
شماری از مردم ارومیه در اعتراض به تعرض سرایدار مدرسه به دختر دانش‌آموز تجمع کردند
حدود پنج هزار تهرانی به علت آلودگی هوا جان باخته‌اند
آموزش همدلی به بچه‌های باعاطفه نگاهی به آموزش مهارت‌های زندگی دردانمارک
روایت تجدد آمرانه با رنگ و بوی تئاتر ملل در نمایش طپانچه خانوم برقراری نظم به زور طپانچه
محمود صادقی: هادی خامنه‌ای ریاست شورای هماهنگی را پذیرفته است
رئیس‌جمهور فرانسه می‌گوید با آمریکا بر سر حفظ برجام توافق کرده‌ایم آیا خطر لغو برجام رفع شده است؟
محمود صادقی: هادی خامنه‌ای ریاست شورای هماهنگی را پذیرفته است
روایتی دردناک از اوضاع منتقدان حکومت در بحرین وضعیت زندانیان وخیم است
در جلسه‌ای با حضور کارشناسان صنعت آب، برنامه رضا اردکانیان بررسی شد لزوم نگاه متوازن به مسئله آب
