روزنامه جهان صنعت

کالبدشکافی بحران تجارت خارجی در همایش روز ملی صادرات؛

«جهان‌صنعت»- وضعیت صادرات غیرنفتی کشور آنچنان وخیم شده که حتی رییس‌جمهور در مراسم روز ملی صادرات که دیروز برگزار شد، در جمع فعالان اقتصادی حضور پیدا نکرد و اسحاق جهانگیری را به‌عنوان نماینده خود راهی این مراسم کرد‌‌. این در حالی است که در رقابت‌های انتخاباتی، حسن روحانی از تراز تجاری مثبت و افزایش صادرات به‌عنوان برگ برنده خود یاد می‌کرد اما در حال حاضر ورق برگشته و آمارها از کاهش قابل توجه صادرات غیرنفتی حکایت دارد‌‌. بر این اساس بیست و یکمین سالروز ملی صادرات هم طبق روال سال‌های گذشته با وعده و وعیدهای همیشگی برگزار شد اگرچه این‌بار محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز به جمع گلایه‌کنندگان صادراتی پیوست و خود او نیز که در بدنه دولت دوازدهم مشغول فعالیت است، به بیان نقطه‌ضعف‌ها و وضعیت نابسامان صادرات و تجارت خارجی اشاره کرد‌‌.
البته طبق روال سال‌های گذشته، معمولا تجار و فعالان اقتصادی که در حضور مقامات دولتی در این روز به ایراد سخن می‌پردازند، تا آنجایی که می‌توانند سعی می‌کنند درد و دل‌های خود را به گوش دولت برسانند اما این بار محمد شریعتمداری نیز با بیان اینکه راه‌های رفته را دوباره برگشتیم، وضعیت صادرات را نامناسب ارزیابی کرد و با بیان اینکه کیک اقتصادی کشور ما کوچک مانده، گفت: محصولات نفتی در صدر لیست صادرات غیرنفتی قرار گرفته است‌‌. ‌وی با صدای بلند اعلام کرد که ظرفیت صادرات ایران 180 میلیارد دلار است اما فقدان باور و عزم ملی نسبت به اینکه صادرات غیرنفتی تنها راه شکوفایی اقتصادی کشور است مشکل اصلی توسعه صادرات به‌شمار می‌رود درحالی‌که اگر عزم ملی برای صادرات وجود داشت، افرادی که برای حضور در مراسم روز ملی صادرات، دعوت شده بودند، حضور می‌یافتند‌.
در این میان با توجه به اینکه چند سالی می‌شود خبری از پرداخت مشوق‌های صادراتی در عمل نیست و تنها در برخی حوزه‌ها وعده‌هایی در این باره داده می‌شود، وزیر صنعت، معدن و تجارت مطرح کرد که دیوار مشوق‌های صادراتی ریخته است‌‌. همچنین مونسان معاون رییس‌جمهور نیز اظهار کرد که فقدان مشوق‌های صادراتی و مشکلات مرتبط با بازاریابی و تبلیغات نیز صادرات را تهدید می‌کند‌‌. نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران هم با بیان اینکه جایزه صادراتی به‌عنوان چاشنی برای دینامیت توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی عمل می‌کرد، از بی‌توجهی دولت به این بخش انتقاد کرد‌‌.
اما نکته مهم دیگری که در این مراسم در مورد آن صحبت شد، بخش خصوصی بود که طی سال‌های اخیر اگرچه دولتمردان از توجه به این بخش دم می‌زنند اما در واقعیت، آن‌طور که باید و شاید به این بخش بها داده نمی‌شود درحالی‌که به گفته رییس اتاق بازرگانی ایران، افزایش نرخ صادرات در گرو توجه ویژه به بخش‌‌خصوصی کشور است و باید در نظر داشته باشیم که بخش خصوصی به‌عنوان بازیگر اصلی این روند از سایر بخش‌ها اهمیت بیشتری دارد و نباید به‌عنوان یک عضو فرعی به آن نگاه کرد‌‌. همچنین در مورد شاخص‌های اقتصادی و وضعیت فعلی بازار نیز صحبت‌هایی به میان آمد که در نهایت معاون اول رییس‌جمهور با گوش سپردن به درد و دل فعالان اقتصادی، از آمار صادرات غیرنفتی دفاع کرد وگفت: ما سال‌های گذشته درباره صادرات 5/1 تا 2 میلیارد دلاری صحبت می‌کردیم بنابراین باید از کسانی که کشور را به این نقطه رسانده‌اند قدردانی و احترام آنها را حفظ کنیم‌‌. در این میان باید توجه داشت اینکه دو برابر نفت درآمد غیرنفتی داریم کار بسیار بزرگی است‌.


اسحاق جهانگیری همچنین در راستای توجه به بخش‌خصوصی، به نقل خاطره‌ای از دیدار با مقام معظم رهبری پرداخت و گفت: در آن دیدار مرحوم عسگراولادی گفتند که خارجی‌ها به این نگاه می‌کنند که ما با بخش خصوصی خودمان چگونه رفتار می‌کنیم و بعد از آن برای سرمایه‌گذاری در کشور اقدام می‌کنند‌. در این مراسم همچنین از مجموع ۶۸۰ شرکت ثبت‌نام‌کننده در بیش از ۷۰ گروه کالایی در کارگروه انتخاب صادرکنندگان نمونه ۹ شرکت ممتاز و ۵۱ شرکت به‌عنوان نمونه ملی انتخاب شدند که توسط مقامات از آنها تقدیر شد‌‌. اما در نهایت می‌توان گفت که در این مراسم مسوولان مختلف به پاسکاری مشکلات اقتصادی پرداختند و هر کدام دیگری را مسوول وضعیت نابسامان صادراتی فعلی دانستند‌‌. این در حالی است که انتظار می‌رود از این پس به‌طور جدی‌تری در زمینه توسعه صادرات غیرنفتی گام برداشته شود‌.
تغییر ساختار در وزارت خارجه
معاون اول رییس‌جمهور در مراسم روز ملی صادرات گفت: دیپلماسی اقتصادی از اصلی‌ترین سیاست‌های این دولت است، وزارت خارجه در حال تغییر ساختار خود است و می‌خواهد دیپلماسی اقتصادی را در مرکز سیاست خارجه قرار دهد‌.
اسحاق جهانگیری با بیان اینکه اهمیت صادرات و وصل شدن به بازارهای جهانی برای ملت ایران و مسوولان دولت و فعالان اقتصادی بیش از دیگران روشن است، اظهارداشت: اگر به‌طور جدی به مسایل اقتصادی و توسعه‌ای بپردازیم آن تولیدی می‌تواند به حیات خود ادامه دهد که در عرصه رقابت حضور داشته باشد‌. جهانگیری افزود: هم بازار داخلی بازاری نیست که هر کالایی را بشود تولید کرد و از آن مهمتر حضور در بازار بین‌المللی نیازمند رقابت جدی و افزایش بهره‌وری برای بالا بردن کیفیت است‌‌.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم اقتصاد را از اتکا به نفت کاهش بدهیم مطمئنا درآمدی که باید جایگزین شود درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی است، تصریح کرد:‌ اگر بخواهیم اقتصاد را در مقابل فشارهای بین‌المللی مقاوم کنیم باید به درآمدهای اقتصادی تنوع بخشیم‌.
برخی‌ها فقط نیمه خالی را می‌بینند
معاون اول رییس‌جمهور با انتقاد از سیاه‌نمایی‌هایی که درخصوص دستاوردهای دولت و نظام انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: من همیشه علاقه دارم نیمه پر لیوان را ببینم و با تکیه بر نیمه پر به پر کردن سایر قسمت لیوان فکر کنم‌.
وی با بیان اینکه برخی‌ها فقط نیمه خالی را می‌بینند و جز القای یاس و ناامیدی کاری نمی‌کنند، اظهار داشت: ما در اقتصاد مسیر طولانی را طی کرده‌ایم تا به اینجا رسیده‌ایم قطعا دستاوردها و اشکالاتی هم داریم. ‌مهم این است که آنها را بشناسیم و تمرکز خود را روی رفع آنها بگذاریم‌‌.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه امسال دو برابر درآمد نفت صادرات غیرنفتی داریم، افزود: در حال حاضر حدود 23 میلیون و 800 هزار نفر مشغول به کار هستند یعنی حدود 24 میلیون شغل ایجاد شده است، فقط بخشی از این اشتغال را دولت ایجاد کرده است و مابقی توسط شما صنعتگران و تولیدکنندگان انجام شده. درست است که سه میلیون هم بیکار داریم اما باید برای آنها ایجاد اشتغال کنیم تا فردی بیکار نماند‌.
سفارتخانه‌ها پایه اساسی برای صادرات باشند
جهانگیری دیپلماسی اقتصادی را یکی از مهم‌ترین سیاست‌های دولت دوازدهم عنوان و تصریح کرد: وزارت امور خارجه در حال تغییر ساختار خود است و می‌خواهد مرکز سیاست خارجه را دیپلماسی اقتصادی قرار دهد و معاونت اقتصادی موضوع اصلی این وزارتخانه شود‌‌.
وی تاکید کرد:‌ سفارتخانه‌ها باید پایه اساسی برای صادرات ما باشند و سفیر خوب کسی است که از صادرات کالاهای ایرانی حمایت کند‌.
وی با بیان اینکه با افتخار باید از بخش خصوصی حمایت شود، بخش خصوصی را محرک اقتصاد دانست و اظهار داشت: ثبات اقتصادی مهم‌ترین پیش‌نیاز فعالیت اقتصادی است‌‌. معاون اول رییس‌جمهور ادامه داد: تلاش دولت این است که فضا به‌گونه‌ای پیش رود که نرخ تورم از سود بانکی قابل پیش‌بینی باشد و تلاطم در اقتصاد به وجود نیاید‌‌.
جهانگیری پشتوانه ارز کشور را مناسب ارزیابی کرد و گفت: بین 45 تا 50 میلیارد دلار فروش نفت ماست که به اکثر پول آن نیز دسترسی داریم‌‌. 45 تا 50 میلیارد دلار نیز صادرات غیرنفتی ماست و از لحاظ ارزی هم توانایی 100 میلیاردی داریم‌‌.
دلیلی ندارد بازار ارز دچار تلاطم شود
وی با بیان اینکه دلیلی ندارد که بگذاریم بازار ارز دچار تلاطم شود، تصریح کرد: به هیچ وجه پذیرفته نیست که کالایی صادر کنیم اما ارز آن در اقتصاد کشور وجود نداشته باشد‌‌.
وی با اشاره به محدودیت‌هایی که در ارتباط با دلار برای ایران وجود دارد، تصریح کرد: اصرار داریم که صادرکنندگان و فعالان اقتصادی با سایر ارزها نظیر یورو فعالیت کنند‌‌. جهانگیری در همین زمینه تاکید کرد: برنامه دولت این است که با کشورهای هدف به تفاهم برسیم که با پول ملی با یکدیگر کار کنیم‌‌.
معاون اول رییس‌جمهور از بسته حمایتی صادراتی در ستاد اقتصاد مقاومتی برای سال 96 خبر داد‌‌. وی همچنین گفت: حدود 48 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ماست که امیدواریم به 50 میلیارد دلار برسد‌.
مشکل تنوع کالاهای صادراتی
همچنین در ادامه وزیر صنعت، معدن و تجارت از همه دستگاه‌هایی که در ایجاد و یا رفع نشدن مشکلات صادرات غیرنفتی نقش داشته‌اند، گله و شکایت کرد و گفت: دردناک است که ۳۰ سال مشکل صادرات داریم‌‌. دیوار یارانه‌های صادراتی اکنون طاقچه هم نیست‌.
محمد شریعتمداری با اشاره به اهمیت صادرات در کشور گفت: حضور ما در بازارهای جهانی ابعاد سیاسی و امنیتی مهمی نیز دارد و توسعه پایدار برای کشورمان ایجاد می‌کند‌‌. وی با ابراز نگرانی از ارزش پایین اقلام صادرات غیرنفتی و متنوع نبودن اقلام و کشورهای موجود در زمینه صادرات گفت: ارزش 10 قلم اول صادراتی کشور ما 8/23 میلیارد دلار است که شامل 55 درصد صادرات غیرنفتی می‌شود‌.
وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: بسیار دردناک است که بگویم در 30 سال گذشته در جلساتی که شرکت می‌کردم از لزوم ایجاد تنوع کالاهای صادراتی صحبت می‌کردیم که امروز هم همین مشکلات را داریم‌‌.
گاز هم در میان صادرات غیرنفتی است
شریعتمداری تصریح کرد: مواد خام در کالاهای عمده صادراتی کشورمان مشخص است به‌طوری‌که گاز طبیعی نیز در میان صادرات کالاهای غیرنفتی قرار گرفته است‌‌. وی تاکید کرد: در ایجاد تنوع کالاهای صادراتی به جایگاه مناسبی دست نیافته‌ایم و دیوار مشوق‌های صادراتی خوابیده است‌‌. با هزار میلیارد تومان شروع کرده‌ایم اما اکنون وضعیت مناسبی نداریم‌‌. وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: این یارانه‌ها مانند چاشنی برای صادرات عمل می‌کند که عدم تثبیت نرخ ارز را برای صادرکنندگانمان جبران می‌کنند‌‌.
نوسازی صنعتی در دستور کار قرار گیرد
وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: 95 درصد واحدهای تولیدی کشورمان صادرات‌گرا نیستند و واحدهای کوچک صنعتی زیادی داریم که برای نوسازی آنها اقدام جدی صورت نگرفته است‌‌.
شریعتمداری یادآور شد که در نوسازی صنعتی واحدهای کوچک و بزرگ باید قدم‌های بزرگتری برداریم‌‌. واحدهای صنعتی کشورمان بیشتر برای تامین نیاز داخلی و جایگزینی واردات شکل گرفته‌اند درحالی‌که باید صادرات‌محور شوند‌‌.
وی با تاکید بر اینکه نوسازی صنعتی به‌طور جد باید در دستور کار دولت باشد، با انتقاد از صندوق توسعه ملی گفت: صندوق توسعه ملی باید برای توسعه سرمایه‌گذاری‌های جدید در اولویت و حتی در انحصار باشند و صادرات‌گرایی ایجاد کنند‌‌. وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: در بودجه استفاده از منابع برای صادرات و هدفمندی یارانه‌ها برای صادرات هدفمند در نظر گرفته نمی‌شود‌‌.
شریعتمداری گفت: با نرخ‌های موجود امکان فعالیت‌های اقتصادی و صادرات فراهم نیست و ما باید به صورت یارانه مابه‌التفاوت نرخ سود بانکی را به تولید بدهیم و این امر خیلی مهم‌تر از اضافه‌کار بنده است‌‌. وی تصریح کرد: اگر عزم ملی برای صادرات غیرنفتی در کشور داریم، باید فکرمان را تغییر دهیم و این تغییرات باید در خود دولت صورت گیرد‌‌.
دلار درمانی صادرات کار درستی نیست
وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به کنترل نرخ دلار و تاثیرات آن درباره تشویق واردات و تنبیه صادرات گفت: قبول ندارم که اگر نرخ دلار خیلی بالا رفت صادرات زیاد می‌شود اما وقتی که تغییرات طبیعی نیست باید مشوق‌هایی به صادرات داده شود تا برای آنها تحرک ایجاد شود‌‌. وی اظهار کرد: به‌طور کلی معتقدم که دلار درمانی صادرات کار درستی نیست‌‌. شریعتمداری با طرح این سوال که بازارهای هدف و عمده صادراتی کشورمان چه کشورهایی هستند، گفت: ما می‌رویم با کشورهای اروپایی توافقنامه می‌بندیم که در صورتی که صادرات ما به مشکل برخورد بیمه داشته باشد اما باید توجه داشته باشید که بازارهای اصلی ما برای صادرات عراق است که هیچ پیش‌بینی درخصوص حوادث اقلیم عراق نکرده بودیم‌‌.
وی تاکید کرد: حضور ایران در بازار عراق استراتژیک است و این بازار برای ایران است‌‌. این در حالی است که رقیب ما (کشور ترکیه) چند بانک در عراق و اقلیم کردستان مستقر کرده است‌‌.
وزیر صنعت، معدن و تجارت اظهار داشت: ما باید شرایط خاص بازار عراق، افغانستان و آسیای میانه را بدانیم و شرایطی فراهم کنیم تا حضور بیشتری در آنجا داشته باشیم‌. شریعتمداری افزود: سازمان توسعه تجارت کشور باید حرکت کند و ارتباط وی با صادرکنندگان تغییر کند تا دوباره آنها این سازمان را خانه خود بدانند و حرف‌های آنها شنیده شود‌‌. وی گفت: خطوط ارتباطی باید به صادرات اعطا شود و در کنار آن تهاتر با وجود فسادی که می‌آورد در برخی مناطق مانند کشورهای آفریقایی باید ایجاد شود زیرا شرایط در گذشته نشان داده است که باید در این بازارها به این‌گونه عمل کرد‌.
انتقاد از اتاق بازرگانی
وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه با انتقاد از فعالیت اتاق بازرگانی گفت: اتاق بازرگانی نیز در جایگاه خود نیست و باید به جایگاه خود برگردد و به مسوولیت‌های خود عمل کند‌.
شریعتمداری افزود:‌ اگر مشاهده کنیم می‌بینیم که اتاق‌های بازرگانی دیگر کشورها چه می‌کنند‌‌. شرکت‌هایی تاسیس کرده‌اند و مراکز تجاری ایجاد می‌کنند اما ما حتی نمی‌توانیم جلوی رقابت منفی فعالان اقتصادی خودمان را بگیریم که این امر وظیفه اتاق است‌‌. وی همچنین با تاکید بر اینکه در بخش برندسازی نیز مشکلاتی داریم، گفت: فورد در ترکیه تولید و به آمریکا صادر می‌شود، آیا ما چیزی در بازارمان کم داریم که نتوانیم این کار را انجام دهیم‌.
ضرورت سرعت بیشتر در بین‌المللی شدن بنگاه‌ها
رییس سازمان توسعه تجارت نیز در این مراسم اظهار کرد: تحقق برنامه‌های راهبردی در صادرات در گروی بازتعریف نهادهای موجود و هدایت‌شان به سمت نهادی مقتدر و متشکل از سرمایه انسانی با دانشی کافی است‌.
مجتبی خسروتاج ادامه داد: در طی سه دهه گذشته با تکیه بر مزیت‌های نسبی تلاش‌های تولیدی اتفاق افتاد، اما روزبه‌روز میدان وسیعی از رقابت شکل گرفت‌‌. خلق مزیت‌های مبتنی بر روندهای آتی ضرورت روز و امری حیاتی است‌‌. همچنین حضور نخبگان و سازمانی مقتدر و مدیرانی در تراز جهانی یکی از نیازهای حیاتی صادرات است‌.
حتی با کشورهای همسایه تجارت آزاد نداریم
همچنین رییس اتاق بازرگانی نیز با تاکید بر لزوم برقراری تجارت آزاد و تعرفه ترجیحی با سایر کشورها گفت: درحالی‌که کشورهای رقیب‌مان با کشورهای زیادی این دو امر را برقرار کرده‌، ما نتوانسته‌ایم حتی با کشورهای همسایه تجارت آزاد یا ایجاد تعرفه‌های ترجیحی داشته باشیم‌.
غلامحسین شافعی اظهار کرد: بخش صادرات ما مانند سایر بخش‌های اقتصادی کشورمان مشکلات دارد اما آسیب‌پذیری این بخش در مقابل تلاطمات سیاسی بیشتر است‌‌. وی افزود:‌ بخش قابل توجهی از صادرات کشورمان در شرایط فعلی مواد کشاورزی و خام معدنی است که یکی از جذابیت‌های صادراتی آن داشتن یارانه است‌.
رییس اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: نگاهی جدید و تازه و توجه به بخش تولید در کشور و داشتن صادرات صنعتی و غیرنفتی برای ما بسیار مورد اهمیت است اما براساس اطلاعات بانک مرکزی، کالاهای صادراتی ما ارزش کمی در مقایسه با کالاهای وارداتی دارند‌.
شافعی ادامه داد: سهم ما از صادرات جهانی 34/0درصد است که اگر نفت را از آن برداریم، این رقم به 24/0 درصد کاهش می‌یابد که با توجه به قابلیت‌ها و موقعیت‌های موجود کشورمان بسیار کم است و در فاصله میان‌مدت می‌تواند به رقم بالاتری رشد یابد که لازمه آن انجام اقداماتی دیگر است‌‌.
وی گفت: در بند یک سیاست‌های اقتصاد مقاومتی آنچه به‌عنوان مسایل پیش روی ما برای صادرات وجود دارد، موضوع توجه به دیپلماسی اقتصادی است‌.
بخش خصوصی بازیچه نباشد
شافعی تصریح کرد: در طول چند سال گذشته صنعت ما از نظر تکنولوژی نتوانسته خود را همپای جهان پیش ببرد‌‌. وی گفت: در موضوع هدفمندی یارانه‌ها نیز سهم صنعت به خاطر پایین آوردن مصرف انرژی در صنایع‌مان پرداخت نشد که این عوامل منجر به عقب‌ماندگی و افزایش هزینه‌های تولید شده است‌‌.
رییس اتاق بازرگانی ایران گفت: در اکثر کشورهایی که کار می‌کنیم و به آنجا صادرات داریم، دیگر کشورهای رقیب عضو سازمان تجارت جهانی هستند و تعرفه‌های ترخیص کالاهای ما در مقایسه با رقبا فاصله زیادی دارد‌.
شافعی با ذکر مثالی افزود: درحالی‌که برخی کشورها برای ترخیص 4 درصد می‌پردازند، مجبوریم پرداخت خود را تا 20 درصد انجام دهیم که این امر مشکل است و شرایط رقابت را می‌گیرد‌‌.
رییس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه نرخ بالای بهره بانکی نیز مشکلی پیش روی صادرات است، گفت: علاوه بر مشکل نرخ بالای بهره بانکی، عدم دسترسی به منابع بانکی نیز پیش روی صادرات و اقتصاد کشورمان است‌. وی افزود: شرایط بهتری در آینده می‌تواند برای صادرات کشورمان وجود داشته باشد اما برای تحقق این امر بخش خصوصی باید بازیگر اصلی باشد نه اینکه خدای نکرده بازیچه‌ای بیش نباشد‌‌. رییس اتاق بازرگانی ایران همچنین گفت: در بخش ارز نیز نیازمند اتخاذ سیاست‌هایی هستیم تا صادرکنندگان‌مان با ریسک کمتری اقدام به فعالیت و برنامه‌ریزی کنند و ثبات نرخ ارز داشته باشند تا در آینده شاهد سرکوب نرخ نباشیم‌.
به صادرات 40 میلیارد دلاری نباید دل خوش کرد
نایب رییس اتاق بازرگانی ایران هم با بیان اینکه ظرفیت ۳۴ میلیارد دلاری برای صادرات خدمات فنی و مهندسی وجود دارد، گفت: ظرف پنج سال صادرات دو میلیارد دلاری را به ۳۴ میلیارد دلار می‌رسانیم‌‌. محمدرضا انصاری گفت: صادرکنندگان می‌دانند که هنوز هم کشور گرفتار تحریم است اما برای برون‌رفت از این مشکلات، باید به صادرات غیرنفتی کشور و پتانسیل‌های عظیم آن توجه کرد‌‌. این در حالی است که برخی از صادرکنندگان در شرایط کنونی، تا ۲۰۰ میلیون دلار هم صادرات دارند بنابراین از این افراد باید در تصمیم‌گیری‌ها و نگاه به حل مساله توجه کرد‌.
لینک منبع خبر
سایر اخبار این روزنامه
نامه تشکل‌های دانشجویی درخصوص معرفی وزیر علوم به مجلس؛ رییس مرکز آمار ایران انتقاد کرد؛ دلاریزه شدن اقتصاد ایران در گفت و گو با معاون وزیر نفت مطرح شد؛ خودکشی اقتصادی نخستین واکنش بازار موبایل به اجرای طرح رجیستری؛ صداوسیما ضابطه ممنوع‌التصویری را دلار برای زائران اربعین ۴۲۵۰تومان برخورد قلیانی! تولد دموکراسی در حاشیه خلیج‌فارس! بازار املاک کلنگی پس از ابلاغیه دولت جان گرفت؛ کالبدشکافی بحران تجارت خارجی در همایش روز ملی صادرات؛ آسیب‌شناسی روند خصوصی‌سازی در مدیریت معادن کشور؛ ترامپ؛ اسراییلی‌تر از بوش واردات، متهم رده اول نیست تاملی در سفر هیات فلسطینی به تهران نشست خبری رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست؛ کیک کوچک و دهان های باز تاملی در سفر هیات فلسطینی به تهران تاملی در سفر هیات فلسطینی به تهران