گروه صنعت، معدن و تجارت: روزهاي شلوغ سالن اجلاس سران در حال سپري شدن است. چند روز پيش از اين بود که اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهوري و محمد شريعتمداري، وزير صنعت، معدن و تجارت به محل اين سالن رفتند تا در مراسم روز جهاني استاندارد شرکت کنند. حالا مدت کوتاهي بعد، آنها مجددا در سالن اجلاس سران حاضر شدند تا اين مرتبه در مراسم روز ملي صادرات صحبت کرده و از صادرکنندگان برتر قدرداني کنند. هرچند پيش از اين اعلام شده بود که قرار است حسن روحاني، رئيس‌جمهوري در اين مراسم حاضر شده و سخنراني کند، اما ديروز اسحاق جهانگيري به جمع صادرکنندگان برتر کشوري آمد و از ضرورت نگاه جدي به حوزه توليد براي حضور در عرصه رقابت‌هاي جهاني صحبت کرد.

اسحاق جهانگيري روز گذشته و در مراسم روز ملي صادرات گفت: اگر به مسائل اقتصادي به صورت جدي توجه نگاه کنيم، توليدي ماندگار بوده و قادر است ادامه حيات دهد که در صحنه‌هاي رقابت حضور داشته باشد؛ يعني هم در بازار داخلي که يک بازار محدود و محصور است، به بازارهاي بين‌المللي نيز حضور مي‌يابد. معاون اول رئيس‌جمهور افزود: حضور در بازارهاي بين‌المللي، نيازمند کاهش هزينه و بهبود بهره‌وري است، به نحوي که کيفيت بايد به صورت جدي ارتقا يابد، پس اگر بخواهيم اقتصادي داشته باشيم که درآمدهاي متنوعي دارد، درآمدي که مي‌تواند جايگزين شود، پولي است که حاصل از صادرات غيرنفتي است. وي تصريح کرد: اگر بخواهيم اقتصاد ايران در مقابل نوسانات ناشي از فشارهاي بين‌المللي مقاوم شده تا قادر باشد ادامه حيات دهد، بايد به درآمدهاي اقتصادي کشور تنوع ببخشيم و به غير از نفت، درآمدهاي ديگري داشته باشيم.

جهانگيري با بيان اينکه همواره علاقمندم نيمه پر ليوان را ببينم، خاطرنشان کرد: اقتصاد ايران مسير طولاني طي کرده که نقاط مثبت و منفي بسياري دارد؛ مهم اين است که دستاوردها را خوب شناسايي کرده و اشکالات را برطرف کنيم. معاون اول رئيس‌جمهوري با بيان اينکه‌امسال صادرات غيرنفتي بايد به ۵۰ ميليارد دلار برسد، گفت: براي رسيدن به ۱۰۰ ميليارد دلار هم حرکت خواهيم کرد. اين در حالي است که بايد از کساني که در اين مسير تلاش مي‌کنند، قدرداني کرد و احترام آنها را حفظ کرد. معاون اول رئيس‌جمهور با بيان اينکه درآمد صادرات غيرنفتي در بخش دولتي، دو برابر درآمدهاي نفتي است، گفت: صادرات امسال به ۵۰ ميليارد دلار مي‌رسد. وي با بيان اينکه ۲۳ ميليون و ۸۰۰ هزار نفر هم اکنون مشغول به کار هستند و براي ۲۴ ميليون نفر نيز شغل ايجاد شده است؛ اين در حالي است که شاغلان دولتي ۴ ميليون نفر هستند و مابقي توليدکنندگان و صادرکنندگان شغل توليد کرده‌اند، البته سه ميليون نفر هم بيکار داريم. اين در حالي است که بر اساس قدرت خريد، ارزش توليد ناخالص داخلي کشور ۱۴۰۰ ميليارد دلار است.

جهانگيري با بيان اينکه اقتصاد ايران اقتصاد هجدهم تا نوزدهم دنيا است، تصريح کرد: بايد از بخش خصوصي کشور حفاظت و حراست شود. ضمن اينکه بخش خصوصي اين را مي‌گويند که دولت با سرمايه‌گذاري و کارهاي زيادي که انجام داده، چه کرده است. البته خارجي‌ها هم نگاه مي‌کنند که دولت با بخش خصوصي کشور چطور تا کرده است. وي اظهار داشت: در يک مقطعي رئيس‌جمهور آمريکا با کشوري اينگونه سخن گويد ولي با بي‌اعتنايي دنيا مواجه شود. اين در حالي است که دنيا مي‌داند که ايران، جاي مهمي‌است و سياست‌هاي خوبي در اين کشور پيش گرفته شده است، به خصوص اينکه مي‌شود با ايران خوب کار کرد؛ حتي اروپا، آمريکا و افريقا و آسيا هم مي‌خواهند با ايران کار کنند؛ پس بايد از اين فرصت استفاده کرد؛ البته موانع هم وجود دارد. اگر موانع وجود نداشت، هر کسي يک کالايي را دستش مي‌گرفت و صادر مي‌کرد.

معاون اول رئيس‌جمهوري خاطرنشان کرد: بازار ايران و ايراني‌هايي که مي‌خواهند کار کنند، محدوديتي براي کار با کشوري ندارند. لذا ايران مي‌خواهد با دنيا کار کند، ديپلماسي اقتصادي جزو مهمترين سياست‌هايي است که در دولت مدنظر است. وزارت خارجه نيز تشکيلات و ساختار خود را تغيير مي‌دهد و با اين جهت‌گيري همخوان مي‌کند که در مرکز جهت‌گيري‌هاي خود، ديپلماسي اقتصادي را مرکز قرار دهد. وي اظهار داشت: معاونت اقتصادي در وزارت خارجه موضوع اصلي شده است، ضمن اينکه سفارتخانه‌هاي ايران نيز به نحوي کار را پيش مي‌برند که اقتصاد مورد توجه واقع شود؛ البته دولت هم با افتخار با بخش خصوصي نشست و برخاست مي‌کند، ضمن اينکه از اين بخش هم حفاظت خواهيم کرد.

جهانگيري گفت: تمام تلاش دولت بر اين است که نرخ تورم قابل پيش بيني باشد، ضمن اينکه نرخ سود و ارز هم به نحوي پيش رود که تلاطم در اقتصاد ايران رخ ندهد؛ البته پشتوانه ارزي کشور خوب است و به‌طور متوسط در مقطع فعلي، بين ۴۵ تا ۵۰ ميليارد دلار فروش نفت داريم که به فروش جاري خود هم دسترسي داريم، البته جاهايي هم زحمت دارد، ولي در اکثر قريب به اتفاق، پول نفت را دسترسي داريم. ۴۵ تا ۵۰ ميليارد دلار هم صادرات غيرنفتي داريم؛ پس در عرضه ارز در سال توانايي ۱۰۰ ميليارد دلار داريم، واردات کالايي نيز حدود ۴۳ تا ۵۰ ميليارد دلار است؛ پس عرضه ارز ما نسبت به تقاضا براي واردات، تراز بالاي مثبتي دارد. وي اظهار داشت: به‌طور طبيعي در محاسبات خود، تراز تجاري مثبت ارزي داريم، دليلي ندارد که اجازه دهيم تلاطم در نرخ ارز به وجود آيد. البته از صادرکنندگان درخواست مي‌کنم که پيمان سپاري ارزي را که دولت يازدهم برداشت را در نظر داشته باشند؛ البته تصميم‌گيري در اين موارد براي ما سخت بود، ولي سرعت آن تعيين کننده بود و بسيار سريع عمل کرديم و تصميم گرفتيم. 

معاون اول رئيس‌جمهوري اظهار داشت: در ارتباط با کار با دنيا يکي از محدوديت‌هاي تبديل و جابجايي دلار است که ما اصرار داريم با ارزهاي رسمي‌ديگر کار شود. اين در حالي است که دولت بنا دارد که با کشورهاي ديگر تفاهم کند که با ارزهاي ملي دو طرف، کار را پيش بريم. جهانگيري افزود: بسته‌هاي خوب سرمايه‌گذاري در حوزه گردشگري ديده شده و اردوغان نيز تاکيد دارد که يکي از زمينه‌هاي اقتصادي مشترک براي همکاري گردشگري باشد. وي گفت: ما تا به حال مشوق‌هايي همچون معافيت عوارض و ماليات و تسهيل صادرات را داشتيم ولي در جلسات مختلفي تصميمات قاطع داشتيم که ماليات ارزش افزوده ظرف يک‌ماه برگردد، اگر در اين رابطه کسي اجرا نکرد تخلف است و برخي مديران در استان‌ها ممکن است اجرا نکنند. وي درخصوص مشوق صادراتي افزود: اگر توليد کشور بخواهد راه افتد فقط با سياست تجاري صورت مي‌گيرد. ما از نظر بودجه خوب مشکل داريم و کاهش هزينه براي ما سخت است البته بسته حمايت از صادرات در ستاد اقتصاد مقاومتي تصويب شده است که مشوق‌هاي معنوي هم ديده شده است که نمونه آن عبور ويژه از پاويون‌هاي فرودگاهي همچون سياستمداران است و البته اگر از وزير وقت خواست به سرعت وقت دهد.

وزير صنعت، معدن و تجارت اما در سخنان خود درباره نبود عزم ملي براي صادرات گله کرد. محمد شريعتمداري روز گذشته در مراسم روز ملي صادرات گفت: اگر عزم ملي براي صادرات وجود داشت، افرادي که براي حضور در مراسم روز ملي صادرات، دعوت شده بودند، حضور مي‌يافتند. شريعتمداري ادامه داد: در توسعه صادرات، چالش‌ها و فرصت‌هاي زيادي وجود دارد که همه صادرکنندگان از طرح موضوع آن اشباع هستند؛ اما اين سوال مطرح است که چرا عليرغم انباشت تجربه تاريخي و تلاش براي دستيابي به بازارهاي صادراتي، شکاف بين داشته‌ها و خواسته‌هاي تجار و توليدکنندگان در عرصه توليد، تجارت و صادرات وجود دارد.

وزير صنعت، معدن و تجارت با بيان اينکه ظرفيت صادراتي ايران ۱۸۰ ميليارد دلار است، افزود: فقدان باور و وعزم ملي به اينکه صادرات غيرنفتي، تنها راه شکوفايي اقتصادي کشور است، مشکل اصلي به شمار مي‌رود؛ البته در عرصه‌هاي گوناگون مشکلاتي وجود دارد که همه به آن اشاره کرده‌اند، اما به نظر مي‌رسد که به اين باور و عزم نرسيديم که بايد عزم ملي براي صادرات را به عنوان مهمترين ماموريت خود در اين عرصه از تاريخ ايران بشناسيم. وي تصريح کرد: اگر اين عزم ملي وجود داشت، از افرادي که دعوت شده بودند اما امروز نيامدند، حضور جدي داشتيم. در عين حال، اهميت صادرات در ساختار اقتصاد ملي ايران، از حيث قدرت ارزآوري و ايجاد امواج درآمدي در بخش‌هاي گوناگون داخلي بايد مورد توجه قرار گيرد.

به گفته شريعتمداري، حضور ما در بازارهاي جهاني، ابعاد سياسي، امنيتي و مهمي‌دارد؛ ضمن اينکه نيل به اهداف بزرگ اقتصادي بدون توجه به صادرات غيرنفتي امکان پذير نيست. ارزش 10 قلم اول صادراتي ايران ۲۳.۸ ميليارد دلار بوده است؛ در حالي که ۲۶ سال قبل صحبت از اين بود که بايد تنوع بازارها و کالاهاي صادراتي را داشته باشيم؛ در حاليکه اکنون هم همچنان اين مشکل وجود دارد؛ ضمن اينکه در ارقام صادرات غيرنفتي کشور، پروپان و حتي گاز طبيعي هم گنجانده شده است. وي اظهار داشت: ديوار مشوق‌هاي صادراتي اکنون خوابيده است؛ در حالي که در دولت هشتم، معادل هشت درصد به صادرات خدمات فني و مهندسي جايزه صادراتي پرداخت مي‌شد؛ اين در حالي است که واقعا مانند چاشني در ديناميت عمل مي‌کرد و صادرات را به شدت رونق داد. اين در حالي است که اين ديوار اکنون طاقچه شده است.

وزير صنعت گفت: مجموع ارزش صادرات ايران به 10 کشور عمده صادراتي ۳۵.۸ ميليارد دلار بوده است؛ اين در حالي است که 30 سال قبل نيز از تنوع بازارها صحبت مي‌شد، اما اين آرزو محقق نشد. اين در حالي است که هر کسي که براي اولين بار کالايي را به کشوري صادر مي‌کرد، جايزه صادراتي افزون دريافت مي‌کرد؛ اما اکنون تمام اين مسير را به عقب برگشته‌ايم. شريعتمداري با بيان اينکه کل حجم تجارت در کشور ما با همه تغييراتي که در سال‌هاي گذشته رخ داده، ۴۵ ميليارد دلار در نيمه اول امسال بوده، گفت: کيک اقتصاد ما همچنان کوچک باقي مانده و وقتي اين کيک کوچک باشد، حجم بازار و توليد افزايش قابل ملاحظه ندارد، پس سهم ما هم در اقتصاد جهاني اندک باقي خواهد ماند. البته مشکل راسي براي صادرات امروز، باور و عزم ملي براي جهش در امر صادرات در بين فعالان اقتصادي و هم مردم است.

شريعتمداري با بيان اينکه نوسازي صنعتي با نرخ‌هاي موجود امکان‌پذير نيست، گفت: در بودجه عمومي، استفاده از منابع به شکل اهرمي‌براي توسعه فعاليت‌هاي صادراتي اولويت يک نيست؛ اين در حالي است که هيات امناي صندوق توسعه ملي توجه جدي براي حمايت از صادرات ندارد. اين عضو کابينه يازدهم خاطرنشان کرد: پرداخت منابع بودجه‌اي به‌عنوان اهرمي‌براي حمايت از صادرات غيرنفتي کشور بسيار مهمتر از پرداخت حقوق و دستمزد و اضافه کار کارمندان دولت است، در حالي که اگر عزم جدي وجود داشت، اکنون پرداخت حقوق کارمندان اولويت اول بودجه‌هاي دولتي نبود. وي افزود: اگر ارز را واقعي نکنيم، تنبيه صادرات و تشويق واردات صورت مي‌گيرد، پس بايد تغييرات طبيعي صورت دهيم، اگر تغييرات طبيعي نباشد بايد مشوق صادراتي بدهيم تا اين مشکلات برطرف شود. اين در حالي است که در مورد قوانين و مقررات نيز بايد اصلاحاتي صورت گيرد. وي اظهار داشت: بازار هدف ما عراق است، اين در حالي است که اتفاقي که در اقليم کردستان رخ داد، کسي پيش بيني نکرد، در حاليکه ما بايد آنرا پيش بيني مي‌کرديم، چراکه آن بازار، مال ايراني‌ها است؛ در حاليکه رقيب ما در اقليم کردستان و جنوب عراق ۴ بانک را مستقر کرده است؛ در حاليکه خدمات فني و مهندسي ايراني در بازار عراق با شرايطي مواجه هستند که اگر چک دريافتي از کارفرماي خود بدون موجودي باشد، دلالان تا ۵۰ درصد پايين تر آن را تنزيل مي‌کنند، در حاليکه براي رقيبي همچون ترکيه، بانکهاي اين کشور که در عراق مستقر هستند، با نرخ ۵ درصدي چک را تنزيل مي‌کنند.

شريعتمداري گفت: سازمان توسعه تجارت ايران بايد حرکت کند و سازمان بايد مجدد خانه صادرکنندگان باشد، يعني حرف‌ها و درددل‌هاي صادرکنندگان شنيده شده و البته سازمان توسعه تجارت، وکيل صادرکنندگان شود. پس جايگاه سازمان توسعه تجارت ايران بايد مجدد احيا شود. وزير صنعت اعلام کرد: اگر اعتبار خريدار بايد به اعتبار فروشنده تغيير دهد، بايد زمينه تغييرات را فراهم کرد. اين در حالي است که بايد توانمندسازي بنگاهها را صورت دهد، البته اتاق بازرگاني نيز بايد در جايگاه واقعي خود عمل کند؛ بايد اتاق به جايگاه واقعي خود برگردد و به مسئوليت‌هاي خود عمل نمايد. وي افزود: اتاق بازرگاني، جلوي رقابت منفي توليدکنندگان ايراني را در بازارهاي هدف نمي‌گيرد، پس اتاق بايد فعاليت‌هاي خود را به درستي انجام دهد تا بتوانيم با هم، مشکلات را حل کنيم. اين در حالي است که فورد در ترکيه توليد مي‌شود و به‌امريکا صادر مي‌شود، اين در حالي است که خودروسازان ايراني در اين زمينه مشکلي ندارند، پس بايد در اين حوزه فعال تر عمل کنند.

معاون وزير صنعت، معدن و تجارت از تنوع بازيگران در ميدان مسابقات جديد صادراتي خبر داد و گفت: نقش سازمان‌هاي توسعه‌اي حوزه صادرات از جمله سازمان توسعه تجارت بايد بازتعريف شود. مجتبي خسروتاج، معاون وزير صنعت در اين مراسم گفت: هزينه‌هاي توليد و بازاريابي در حوزه صادرات، کار را در اين کارساز رقابت جهاني در بازارهاي هدف صادراتي، سخت کرد و بر اين اساس شرايط در سال ۹۵ بسيار براي صادرات و صادرکنندگان سخت بود. معاون وزير صنعت افزود: تحقق برنامه‌هاي راهبردي در حوزه صادرات و پيشبرد اهداف اقتصاد مقاومتي، در گرو بازتعريف نهادهاي موجود و توجه به قابليت‌هاي کنوني کشور است که بر اين اساس بايد توجه داشت که هر چند در طي سه دهه گذشته با تکيه بر مزيت‌هاي نسبي کشور به خصوص در بخش انرژي و معدن، تلاش‌هاي توليدي و صادراتي ظرفيت‌هاي جديدي را براي صادرات فراهم کرده، ولي روز به روز ميدان مسابقات جديدي از کالا و خدمات در سطح جهاني در حال شکل گيري است.

رئيس سازمان توسعه تجارت همچنين تصريح کرد: رقابت در اين ميدان‌ها نيازمند سياستگذاري جدي در بخش‌هاي نوظهور براي صادرات خدمات و کالا است؛ بر اين اساس همراهي با کاروان پرشتاب فناوري‌هاي نوين در عرصه صادرات، نيازمند سازمان توسعه‌اي چابک با مديران برخوردار از دانش روز جهان است. خسروتاج افزود: کشور نيازمند ساز و کار دانش بنيان و بانشاط است که به نظر مي‌رسد که بايد تعميق و گسترش تلاش‌ها زمينه‌اي را فراهم کرد که آينده بهتري را رقم زد، البته صادرات با کم رمق شدن عزم ملي آسيب مي‌بيند که بايد بازتعريف نهادهاي سازمان‌هاي توسعه‌اي مثل سازمان توسعه تجارت در مورد آن صورت گيرد و همه‌امکانات را در اين زمينه به خط کرد.