از حمایت اروپا ذوق‌زده نشویم!

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - مواضع برجامی ترامپ نه‌تنها نزد سیاستمداران آمریکایی و اعضای کنگره با اظهارنظرهای متفاوت رو‌به‌رو شده بلکه بر روابط فراآتلانتیکی ایالات متحده هم اثر گذاشته و میان واشنگتن با تروئیکای اروپایی برجام، از بریتانیا، فرانسه و آلمان شکاف ایجاد کرده است.
در این میان اما باید پرسید آیا امید و اعتمادی به پایداری اروپا بابت ماندن در کنار ایران و برجام وجود دارد یا موقتی است و دستخوش تغییر می‌شود؟
به نظر می‌رسد که همراهی اروپا با برجام در کوتاه‌مدت حفظ خواهد شد اما در دراز‌مدت تابعی از نوع رفتار‌های ایران در منطقه و همچنین رفتار‌هایی است که قرار است آمریکا در روابط خود با تروئیکای اروپایی انجام دهد. آن‌گونه که شواهد نشان می‌دهند، علت اصلی همراهی و ماندن اروپا در کنار برجام و حفظ آن، همان وجود شخص ترامپ و رفتار‌های هنجار‌گریز و سیاست‌های سختگیرانه‌اش در قبال برجام است و چه‌بسا اگر به جای ترامپ شخص دیگری مانند باراک اوباما یا هیلاری کلینتون در کاخ سفید حضور داشت، این همراهی کمرنگ و شکننده و حتی با مواضع آنها همسو می‌شد. به عبارت دیگر مخالفت با ترامپ و تلاش برای انزوای او به جهت آن همه رفتار‌ خارج از قاعده، دلیل اصلی همراهی و ماندن اروپا در کنار برجام است. بزرگ‌ترین نشانه برای اثبات این ادعا همان رفتاری است که سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان در قبال ایران انجام داده‌اند، این سه کشور در روز‌های پایانی ماه ژوئیه و اخیرا هم در ماه سپتامبر گذشته با هدف بازی کردن در زمین واشنگتن و با انتشار بیانیه‌ای از ایران خواستند برنامه موشکی خود را متوقف کند و از میزان رفتار‌های ثبات‌زدای خود در منطقه بکاهد. چراکه برنامه موشکی و رفتارهای ثبات‌زدای ایران آن‌گونه که این سه کشور اروپایی گفته‌اند، جنبه تحریک‌آمیز داشته و نامنطبق و همچنین در مخالفت با قطعنامه 2231 شورای امنیت است که می‌تواند شروعی برای بحران‌ها و تنش‌ها و در نهایت خلاف روح برجام باشد. بنابراین اصرار ایران بر تداوم برنامه‌های موشکی و اصرار بر ادامه رفتار‌های ثبت‌زدا و همچنین تلاش برای تعیین‌کنندگی نقش در منطقه، ماندن این سه کشور را در کنار برجام مشکل می‌کند. احتمال این همراهی از اعلام مواضعی که مرکل، ماکرون و ترزا می در دوران اخیر در‌باره رفتار‌های ایران کرده‌اند، به خوبی پیداست. برای نمونه مرکل در موسم انتخابات پارلمانی اخیر آلمان اعلام کرده بود اگرچه در قضیه برجام هیچ‌گاه اسیر هیاهو و رویکرد‌های پرنوسان دیگر شرکای اروپایی و حتی آمریکا نمی‌شود اما اگر ایران بخواهد بر برنامه شتاب‌گیرنده موشکی خود اصرار داشته باشد، در آن صورت شرایط ماندن آلمان در کنار ایران سخت و مجبور می‌شود در زمین واشنگتن بازی کند. چنین مواضعی در رفتار‌های ماکرون یا ترزا می نیز شنیده و دیده شده است. اتخاذ چنین مواضعی از سوی تروئیکای اروپایی به معنای آن است که اگرچه آنها به جهت مخالفت با ترامپ خواهان آن هستند که در کنار برجام بمانند اما مشکل بر سر نوع رفتار‌های ایران بابت برنامه موشکی و رفتار در منطقه به قوت خود باقی است و چه‌بسا ممکن است موجب همراه شدن آنها با آمریکا و کنگره شود.
این همراهی در دراز‌مدت نیز می‌تواند دستخوش تغییر و همسویی با آمریکا شود چراکه این سه کشور مناسبات اقتصادی و تجاری با آمریکا دارند. به واقع ترس تروئیکای اروپایی از تنبیه و مجازات آمریکا بابت همراهی نکردن‌شان با ترامپ می‌تواند دلیل همسویی این سه کشور با آمریکا در برجام و ایران شود. حال در شرایطی که رفتار ترامپ موجب نزدیکی و همسویی اروپا به ایران شده است، لازم است ایران از فرصت به دست آمده از همسویی اروپا برای حفظ برجام و مزایای پیش‌بینی‌شده در آن استفاده کند و رفتار‌های خود را منطبق با روح برجام کند. در یک کلام، ذوق‌زدگی کنونی مسوولان از رفتارهای حمایت‌گرانه اروپا باید جای خود را به منطق و عملگرایی بدهد.


* مدرس علوم سیاسی
و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com