روزنامه جهان صنعت
1396/07/20
همه گزینه ها روی میز
ملیحه اسناوندی- قرار است امروز ترامپ در یکی از سخنرانی‌های مهم تصمیم خود در مورد پایبندی کشورش به توافق هسته‌ای با ایران را اعلام کند. رییس‌جمهور آمریکا در سخنرانی خود همزمان درباره سه موضوع پایبندی ایران به تعهداتش بر اساس برجام، سیاست‌های آمریکا در قبال ایران و اعلام اجرای قانون کاتسا اعلام موضع می‌کند. با توجه به همزمانی موعد این سه رویداد، بر اساس اعلام کاخ سفید ترامپ تصمیم گرفته با وجود چند روز اختلاف در زمان‌بندی اجرای این موضوعات در مورد هر یک از آنها یک‌جا اظهارنظر و اعلام موضع کند.براساس برخی اخبار رسیده از جانب اطرافیان ترامپ، رییس‌جمهور این کشور این بار توافق هسته‌ای را تایید نخواهد کرد! او اصرار دارد که توافق هسته‌ای را متوقف کند زیرا این توافق را بدترین توافق تاریخ و عامل دردسر آمریکا توصیف می‌کند و وعده داده است که آن را پاره کند. همزمان با آنکه ترامپ بر طبل عدم تایید پایبندی ایران به برجام می‌کوبد، در ایران نیز مقامات سیاست خارجی اعلام کرده‌اند خود را برای هر گزینه‌‌ای از سوی آمریکا آماده کرده‌اند. به هر حال ترامپ تا‌کنون دو بار هر چند با اکراه موضوع پایبندی ایران به تعهداتش طبق برجام را تایید کرده است اما ظاهرا قصد تایید پایبندی ایران به برجام را برای سومین بار ندارد. اگر این اتفاق بیفتد در عمل ترامپ توپ را به زمین کنگره انداخته است؛ کنگره‌ای که تمام‌قد جمهوری‌خواهند و نمی‌توانند در زمین دموکرات‌های طرفدار برجام بازی کنند.
اما از آنجا که این وعده ترامپ به سادگی قابل تحقق نیست به نظر می‌رسد رییس‌جمهور آمریکا پیش‌فرض دیگری را درپیش گیرد و آن، اینکه پایبندی ایران به برجام را تایید کند ولی در عین حال اعلام کند که توافق هسته‌ای ایران به نفع منافع ملی آمریکا نیست. با این رویکرد، تصمیم‌گیری در مورد برجام و درخصوص اعمال مجدد تحریم‌های فلج‌کننده به کنگره ارجاع داده میشود و این به معنای خروج یکجانبه آمریکا از برجام نیست چرا که در واقع هیچ اقدام اجرایی از جانب آمریکا انجام نشده اما متاسفانه این وضعیت سبب شده داخل کشور و در بازار اقتصادی ایران التهاب ایجاد شود. ایران به این شکل و با یک تفاهم نیم‌بند ترامپ به مرور منافعش را از دست می‌دهد و از طرفی اقدام فوری هم نمی‌تواند داشته باشد چرا‌که آمریکا برجام را نقض نکرده که ایران به تبع آن از برجام خارج شود. اما اکنون سوال اینجاست که ایران در مقابل این التهاب داخلی و نمایش تخاصم از جانب آمریکا چه باید بکند؟
التهاب بازار داخلی لحظه‌ای است
عضو هیات‌رییسه فراکسیون امید در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی «جهان صنعت» گفت: «رویکردی در افکار عمومی و هیات حاکمه آمریکا وجود دارد و آن، اینکه برجام منافعی برای آمریکا در پی نداشته است اما جواب نقیض آن این است که اگر برجام نبود به واسطه آن منافع ملی آمریکا تامین شد؟»
علیرضا رحیمی ادامه داد: «با وجود اینکه برخی در آمریکا ترجیح دادند با وجود خواسته‌شان به سمت برجام و توافق هسته‌ای بروند اما قابل تصور بود در نبود برجام چه فضایی در آمریکا و جامعه بین‌المللی به وجود می‌آمد همانطور که دکتر ظریف مکرر اشاره کردند این حاصل بی‌اعتمادی متقابل بود و نه حاصل اعتماد متقابل همه طرف‌ها نسبت به یکدیگر و تنها چیزی که حاصل شد توافقنامه برد برد برای همه طرف‌ها بود هر طرفی از جمله ایران و 1+5 به نسبت خود منافع‌شان را در این برجام دیدند و این قابل تصور است.» این نماینده اصلاح‌طلب افزود: «آمریکایی‌ها تمام تلاش‌شان این بود که منافع ایران بعد از توافقنامه به حداقل برسد برهمین اساس کارشکنی‌های بسیار زیادی کردند که فضای اقتصادی و سیاسی را به سمتی ببرند که مجددا ایران‌هراسی زنده شود و ایران نتواند از فضای پسابرجام در حوزه اقتصادی و بین‌المللی بهره‌مند شود که البته خلاف خواسته‌شان حاصل شد چرا‌که ما در همین 9 ماه گذشته که آقای ترامپ تهدیدهای مکرر و فضا‌سازی‌های وسیعی کرده اما ما افزایش سرمایه‌گذاری خارجی را در کشور داشتیم و این التهابات داخل بازار ایران لحظه‌ای بود و ما در چند روز گذشته شاهد آن نیز بودیم.» رحیمی در پایان خاطر‌نشان کرد: «فضایی که بر ایران و مسوولان ذیربط و هم مجلس حاکم است، آمادگی لازم از لحاظ سیاسی، حقوقی و فنی است.»
به هر حال طی این چند روز ترامپ تمام تلاشش را به کار برد تا افکار عمومی را آماده کند که یا برجام را تایید نکند یا آن را در کنار فاکتوری دیگر بپذیرد و آن تایید برجام در کنار به خطر افتادن منافع ملی آمریکا است. به هرحال مواضع ترامپ در بسیاری از موارد چند پهلوست ولی در خصوص لزوم اتخاذ رویکردی شدیدتر علیه ایران موضع واحدی را اتخاذ کرده و سخنانش در این زمینه با عمل همراه بوده است. حالا باید دید امروز رییس‌جمهور این کشور چه رویکردی نسبت به پایبندی ایران به تعهداتش بر اساس برجام دارد و سیاست آمریکا در برابر ایران چه خواهد بود؟ اما ترامپ هر اقدامی که داشته باشد، آن اقدام منجر به نابودی برجام نشود زیرا این کار، لطمات شدیدی را به واشنگتن وارد می‌کند.
ایران به اعتبار برجام بیفزاید
یوسف مولایی*- در زمینه تایید گزارش 90روزه پایبندی ایران به برجام از سوی دولت آمریکا باید دید دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا در چه مسیری حرکت می‌کند. انتظار واقع‌بینانه که از آمریکا می‌توان داشت این است که آمریکا کشوری است که منافع دراز‌مدت زیادی برای سازگاری خودش با موازین حقوق بین‌الملل دارد. این کشور عضو دائم، فعال و تعیین‌کننده در شورای امنیت در سازمان ملل شناخته میشود که حضور در این سازمان یکی از پایه‌های اصلی در ساختار جامعه جهانی آمریکاست. به نفع این کشور است که برای حفظ این ساختار همیشه از اعتبار و اقتدار شورای امنیت سازمان ملل دفاع کند و نقض برجام به معنای برهم زدن و به هم ریختن ساختاری است که آمریکا در به وجود آوردن آن نقش و نفع زیادی داشته است.
بنابراین چه میزان تصمیم‌گیران آمریکا باید به دور از عقل باشند که بخواهند تصمیمی بگیرند که چنین وضعی را که امتیاز بزرگی برای آمریکا به شمار می‌آید متزلزل کنند.ترامپ بازی را آغاز کرده که این بازی کیش و مات برای خودش است. وی حرکتی انجام می‌دهد که خودش را بیشتر به بن بست می‌اندازد. ترامپ معمولا یکسری تبلیغات، هوچی‌گری و رفتار پوپولیستی انجام می‌دهد، شعارها و مواضع تند و افراطی اتخاذ می‌کند و در این شرایط به عنوان یک سیاستمدار پخته عمل نمی‌کند. ترامپ همچون کسی است که در عرصه سیاست در حال کارآموزی و یادگیری دیپلماسی است.
او فکر می‌کند آمریکا یعنی ترامپ و ترامپ یعنی آمریکا و چون در حقیقت تصمیمات و ارزیابی‌های او از اوضاع و احوال، منطبق با واقعیت نیست، بنابراین همیشه عقب‌نشینی‌هایی در تصمیم‌گیری‌های خود انجام می‌دهد. اگر الگوی نموداری رفتاری ترامپ در مدت زمانی که در قدرت بوده است بررسی شود می‌توان دید که بیشتر شعارهای تند داده ولی در عمل گام‌ها را به عقب برداشته است.در این موضوع از یک طرف اعضای کنگره با صدای قوی به ترامپ گوشزد می‌کنند که برجام را تایید و آن را نقض نکند. از طرف دیگر دستگاه سیاست خارجی آمریکا صدایی مغایر با صدای ترامپ دارد. افکار عمومی آمریکا از ترامپ حمایت نمی‌کند، حزب جمهوریخواه آمریکا در مسیر همراهی کامل با ترامپ نیست، همانطور افکار عمومی بین‌المللی همچون کشورهای اروپایی و کشورهایی چون چین و روسیه در مسیر همراهی با ترامپ قدم بر‌نمی‌دارند، بنابراین او در این تصمیم‌گیری خودش را در یک بن‌بست قرار داده است. وی اگر برجام و فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را تایید نکند خودش را در موقعیتی قرار می‌دهد که صدایش در میان این صداها گم و منزی میشود. قطعا ترامپ مشاورانی دارد که در این زمینه به او گوشزد کنند. از آن سو چون شعار داده، اگر هیچ حرکتی هم نکند اعتبارش کاهش می‌یابد بنابراین بازی را آغاز کرده که دوسر آن باخت است.
ترامپ حتی اگر موفق شود کنگره را در این زمینه متقاعد کند که چنین نخواهد شد آمریکا خودش را به سمت انزوای بیشتر خواهد برد. در این صورت آمریکا به این سمت و سو می‌رود که اعتبار نهادهای بین‌المللی و موازین آن را زیر سوال ببرد. در شرایطی که جامعه آمریکا از ثبات و استقرار نهادهای بین‌المللی بیشتر سود می‌برد، اگر خلاف موازین این نهاد‌ها حرکت کند یعنی به منافع آمریکا ضرر بیشتری وارد می‌کند. بنابراین ترامپ به دنبال مسیر دیگری است. به طور مثال ممکن است بخواهد این مساله را به کنگره ارجاع دهد و کنگره تصمیم بگیرد تا خودش را از این مهلکه نجات دهد.
خودش هم گفته است که یکی از گزینه‌ها همین است. یکی از گزینه‌های مناسب این است که تصمیم‌گیری را به گردن کنگره بیندازد چرا که نمی‌خواهد صددرصد رفتار ایران در پایبندی به برجام را تایید کند. از آن سو اگر هم خلاف رویه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سایر اعضای 1+5 حرکت کند، حرفش اعتبار ندارد بنابراین برای نجات خود فعلا موضوع را در زمین کنگره می‌اندازد.
درباره واکنش ایران هم باید گفت ایران در برجام با جامعه جهانی این سند را معامله و امضا کرده است.
در این شرایط به نفع ایران است که هرچه بیشتر بر اعتبار این معامله بیفزاید و باید در وفاداری خود به این سند پافشاری کند. حتی اگر آمریکا از برجام خارج شود، ایران نباید عکس‌العمل‌های شدید انجام دهد، ایران باید تلاش کند مناسباتش را با کشورهای دیگر جامعه جهانی برای ادامه برجام تداوم بخشد و از امتیازاتی که در این زمینه نصیبش میشود، بهره‌مند شود.
*استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران
سایر اخبار این روزنامه
خروج آمریکا از برجام برای ما شکست نیست
وعده ساماندهی پیامک‌های تبلیغاتی تا ۳ ماه آینده؛
روسای قوا حرف‌شان را با صراحت
آغاز جنگ سایبری
آغاز کاهش کارمزدهای بورسی از 22 مهرماه
حکم دادگاه به دلیل شکایت اردلان سرفراز از صادقی ، لهراسبی و سرلک صادر شد؛
مشاور عالی گروه CMPAG آلمان از بی‌توجهی صنایع به فیلتراسیون انتقاد کرد؛
واکاوی دلایل مرگ دانشجوی دانشگاه علوم‌پزشکی شهرکرد؛
پیش‌بینی سخنرانی ترامپ!
جشن 2500 ساله
بررسی اقتصاد خاورمیانه در صورت تمدید نشدن توافق کاهش تولید؛
واقعیت‌های اقتصادی، دستور نمی‌پذیرد
همکاری ایران و فائو گسترش می‌یابد؛
همه گزینه ها روی میز
برگزاری نخستین نمایشگاه بین‌المللی چاپ و بسته‌بندی در شهر آفتاب
تحلیل فرانس‌پرس ازآینده برجام ؛
ایران به اعتبار برجام بیفزاید
گذر از میدان مین دیپلماتیک
