روزنامه جهان صنعت
1396/07/18
دلار کوتاه نمی‌آید
گروه اقتصادی- دلار برای دومین روز پیاپی در کانال چهار هزار تومانی جای خود را حفظ کرد و به یک قدمی چهار هزار و 100 تومان رسید و نسبت به نگرانی‌هایی که از سوی عده‌ای برای پیش‌بینی بالا رفتن قیمت‌ها می‌شد، جامه عمل پوشاند. با این حال تاکنون هیچ اظهار‌نظری از سوی هیچ‌کدام از مقامات مسوول در بانک مرکزی و هیات دولت در این‌باره صورت نگرفته است و با وجود سکوت نهاد سیاستگذار پولی، به نظر می‌رسد مسوولان نیز در شوک مشابهی همانند شوکی که به بازار ارز و سکه وارد شد قرار دارند.با این حال آنچه بر همگان روشن است، تداوم چالش نرخ ارز و نوسانات آن بر اقتصاد ایران است و بازیگر اصلی بازار ارز و سیاستگذار این حوزه یعنی بانک مرکزی، نمی‌تواند به سادگی آن را مدیریت و هدایت کند و با کوچک‌ترین نوسانی در بازار با مشکل کنترل قیمت‌ها مواجه میشود. به نظر می‌رسد بانک مرکزی به این نتیجه رسیده است که کنترل دستوری و سرکوب‌گرایانه نرخ ارز نمی‌تواند چاره کار باشد و برای اجرای سیاست‌های خود باید دست به عصا و تابع بازار باشد و شاید از همین روش برای پیشبرد اهداف یکسان‌سازی نرخ ارز استفاده خواهد کرد.
هرچند برای دستیابی به اهداف سیاست‌های ارزی در کشور به ویژه مساله یکسان‌سازی نرخ آن، نیازمند نظام ارزی شناور مدیریت‌شده هستیم اما نبود برنامه و زیرساخت مناسب برای دستیابی به آن موضوعی جدی است که تصمیمات و تمایلات دولت برای اجرای آن را با چالش مواجه می‌کند.
با این وجود یکی از دلایل اصلی این موضوع را می‌توان در مضیقه‌های ارزی دانست که به دلیل تحریم‌ها و عدم دسترسی ایران به منابع ارزی، کار را برای اجرای سیاست شناور مدیریت‌شده در موضوع ارز سخت کرده است، هرچند با برداشته شدن تحریم‌ها پس از توافق هسته‌ای، دستیابی دولت به منابع سرشار ارزی از سهولت بیشتری برخوردار شده است و راه برای پیاده‌سازی تصمیمات راهبردی در این زمینه هموار‌تر از گذشته شده است. با این تفاسیر این پرسش مطرح میشود که چه عاملی سد راه بانک مرکزی برای مدیریت صحیح بازار ارز و یکسان‌سازی نرخ آن شده که تا این حد آن را در برابر التهابات و هیجانات بازار آسیب‌پذیر کرده است.
تعلل بانک مرکزی برای ورود به موضوع ارز
ناکارایی سیاست‌های ارزی دولت باعث شده نرخ ارز، یکی از دردسرسازترین قیمت‌ها در بازار باشد و همان قدر که دولت تا چندی پیش تلاش می‌کرد فنر ارز را فشرده نگاه دارد، به همان اندازه نیز، عطش بازار برای افزایش نرخ و برنامه‌ریزی برای استفاده از هر‌گونه فرصتی در این بازار، بیشتر می‌شد. تا جایی که هر وقت نرخ به یکباره جهش کرده و به خصوص از مرز چهار هزار تومان می‌گذرد، عطش و تلاش‌های پشت پرده برای بالا نگه داشتن ارز نیز بیشتر میشود.
روز گذشته نیز بالا رفتن یکباره قیمت دلار شوک دیگری بر بازار وارد کرد و باعث شد قیمت دلار، تداعی‌کننده روزهای پرنوسان دی‌ماه سال گذشته باشد که قیمت‌ها را به مرز چهار هزار و 200 تومان نیز رسانده بود.
هرچند فعالان بازار معتقدند نرخ ارز در روزهای آینده همچنان با نوسان مواجه خواهد بود و بعد از آن، ممکن است دولت برای کنترل بازار به مساله ورود کند. با این حال و با وجود اظهارات فعالان بازار مبنی بر مشاهده سیگنال‌های بالا رفتن نرخ از چند روز پیش در بازار و معاملات احتیاطی این روزها که پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها از آنها بر می‌آید، سکوت بانک مرکزی و معاونت ارزی این سازمان عجیب به نظر می‌رسد و این سوال را مطرح می‌کند که دلیل این تعلل برای اظهار نظر در رابطه با اقدامات و ورود این نهاد سیاستگذار به بازار چیست. در حالی که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بلافاصله پس از توافق برجام و به دلیل دسترسی به منابع کافی، بهتر بود دولت، یکبار برای همیشه پرونده یکسان‌سازی نرخ ارز را می‌بست و این گونه نوسانات در حوزه ارز را به حداقل می‌رساند؛ دیدگاهی که البته بانک مرکزی چندان با آن موافق نیست و همواره این جملات را می‌توان از زبان مسوولان این بانک شنید که سیاست‌ها در مورد بازار ارز به این نحو نیست که یکسان‌سازی صورت گیرد و بعد از مدتی، ارز دوباره در بازار چندنرخی شود.
بهانه یکسان‌سازی نرخ ارز
بارها رییس کل بانک مرکزی و معاونانش، به بهانه فراهم نبودن شرایط برای یکسان‌سازی نرخ ارز و جمع شدن بساط ارز چند نرخی، از اجرای این سیاست سر باز زده‌اند و البته بازار ایران هم با آن همراه شده است؛ به نحوی که بازار ذاتا به ارز چندنرخی علاقه‌مند است و در این میان می‌تواند منافع عده‌ای را تامین کند.
این در حالی است که برخی از کارشناسان اقتصادی روند افزایشی را برای دلار با توجه به برنامه تک‌نرخی شدن ارز توسط بانک مرکزی که پیش‌رو است، پیش‌بینی می‌کنند اما بانک مرکزی بارها اطمینان خاطر داده است که آرامش در این بازار برقرار است و این بانک وضعیت را دائما رصد می‌کند.
اکنون که نرخ در بازار بازهم بالا رفته است، همه چشم‌ها به بانک مرکزی دوخته شده است که وارد بازار ارز شود و آن را کنترل کند. البته برخی هم در یک سناریوی دیگر به این نکته اشاره می‌کنند که دولت هم دلش می‌خواهد نرخ دلار اندکی بالا رود، اما نه آنطور که به سیاست‌های تورمی‌اش لطمه وارد شده و شرایط را برای کنترل تورم سخت کند.
حال باید منتظر ماند و دید که آیا در ساعات آتی و روزهای آینده، بانک مرکزی باز هم با اجرای برخی سیاست‌های ارزی و ورود به عنوان یکی از عرضه‌کنندگان اصلی بازار ارز، وارد عمل خواهد شد و بازار را کنترل خواهد کرد تا نرخ دوباره به کمتر از ۳۹۰۰ تومان برگردد یا اینکه همانند سال گذشته، باز هم اجازه می‌دهد که بخشی از حباب بازار ارز تخلیه شده و بخشی دیگر با قدرت بسیار ضعیف، پابرجا بماند و نرخ را با یک جهش هر چند کوچک، کنترل کند. اگرچه بعید است این‌بار بانک مرکزی برای کنترل قیمت وارد عمل شود.
آن‌گونه که برخی گزارش‌های رسمی می‌گویند، سالانه گاهی تا چند میلیارد دلار، برای تنظیم بازار ارز به بازار تزریق میشود که در سال‌های متفاوت، مختلف است اما به هرحال داستان هر چه باشد، بازار و البته دولت عادت کرده‌اند هر وقت قیمت ارز بالا می‌رود، برای کنترل نرخ ارز، سیاست واریز دلار از سوی خزانه به بازار را در پیش بگیرند و بازار هم چشم‌انتظار چنین سیاستی باشد.
روایت صرافان از بازار
اما صرافان میدان فردوسی هم، برای خود روایتی از این نوسانات نرخ ارز دارند؛ آنها می‌گویند که نرخ ارز اندکی با نوسان مواجه خواهد بود و بعد از آن، دوباره دولت بازار را کنترل خواهد کرد. یکی از فعالان بازار ارز در گفت‌وگو با مهر می‌گوید: چند روزی است که قیمت تمایل به افزایش دارد و بنابراین سیگنال‌های بالا رفتن نرخ را می‌توان از چند روز پیش در بازار مشاهده کرد؛ اما به هرحال دلایل گوناگونی اعم از سیاسی و غیرسیاسی بر جهش نرخ ارز تاثیرگذار هستند.
وی می‌افزاید: روز گذشته که قیمت بالا رفت، خرید و فروش‌ها به حداقل رسیده بود و صرافان تمایلی به فروش نداشتند؛ چراکه برخی می‌گفتند که قیمت بالاتر می‌رود اما سیگنال‌هایی که در پایان معاملات به بازار رسید، قیمت را به کانال ۳۹۰۰ تومانی بازگرداند و باز هم از چهار هزار تومان دور کرد.
یکی دیگر از فعالان بازار ارز می‌گوید: انتظار بازار این است که در روزهای آینده عرضه ارز به بازار بیشتر شود و بانک مرکزی باز هم بازار را کنترل کند، بنابراین بسیاری از فعالان بازار ارز این انتظار را ندارند که جهش زیادی را در قیمت مشاهده کنند؛ اگرچه برخی دلالان هستند که این تمایل را دارند و از هیچ برنامه‌ای هم دریغ نمی‌کنند.
وی می‌افزاید: قیمت دلار در محدود ۳۹۰۰ تومان باقی خواهد ماند و دولت به نظر نمی‌رسد که اجازه دهد که به صورت پایدار، نرخ بالاتر از چهار هزار تومان برود؛ چراکه بالاخره دستاوردهای تورمی هم مهم هستند اما این را هم نباید فراموش کرد که دلالان منتظر چنین فرصت‌هایی هستند؛ در حالی که همین حرکت‌های سوداگرایانه، به نام صرافان نوشته میشود؛ در حالی که هدایت بازار سوداگرایانه ارز در بخش دیگری پیگیری میشود.
این فعال بازار ارز معتقد است که مردم برای سرمایه‌گذاری و به امید جهش ارزی، خرید نکنند و هر اقدامی برای سرمایه‌گذاری را با توجه به شرایط کنونی اقتصاد ایران، منوط به بررسی بیشتر کنند؛ به خصوص اینکه نباید اسیر برخی رفتارهای دلالی زودگذر در بازار شد.
برخی دیگر از فعالان بازار هم یکی از دلایل رکوردزنی قیمت دلار در بازار آزاد را مرتبط با اظهارات اخیر رییس‌جمهور آمریکا دانستند که البته همه این موارد نیازمند تصدیق از سوی مسوولان بانک مرکزی دارد.
افزایش قیمت طلا و سکه
این در حالی است که رییس اتحادیه طلا و جواهر دلایل رشد قیمت طلا و سکه طی دو روز گذشته را افزایش نرخ دلار در بازار اعلام کرد.
محمد کشتی‌آرای، با بیان اینکه نرخ سکه در بازار به مرز یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسیده است، اظهار داشت: رشد قیمت‌ها در بازار داخلی طلا و سکه در حالی رخ داده که نرخ جهانی هر اونس طلا رشد محسوسی نداشته و نوسان محدودی معادل دو تا پنج دلار داشته است.
رییس اتحادیه طلا و جواهر، التهاب در بازار ارز را دلیل رشد قیمت‌ها در بازار داخلی طلا و سکه عنوان کرد و افزود: با توجه به اینکه قیمت‌ها در بازار ارز لحظه‌ای است نرخ‌ها در بازار طلا نیز صعودی شده است.کشتی‌آرای درباره وضعیت خرید و فروش در بازار به ایبنا گفت: عرضه و تقاضا در بازار معمولی است؛ اما فروش‌ها با احتیاط انجام میشود و همین امر باعث شده تا فروشندگان رغبت کمتری در معاملات داشته باشند و همین امر نیز به افزایش قیمت‌ها در بازار دامن می‌زند.وی ادامه داد: البته ناگفته نماند که تعداد خریداران در بازار همانند روزهای گذشته است و تفاوت محسوسی در این بخش وجود ندارد بر همین اساس رغبت برای خرید در بازار زیاد است.در این میان دلایلی از جمله افزایش تقاضا برای ارز زائران اربعین، فرا رسیدن ژانویه و ارز مورد نیاز برای مسافران، زمان تسویه‌حساب بدهی‌های خارجی و کاهش عرضه ارز توسط پتروشیمی‌ها، از سوی کارشناسان برای ایجاد نوسانات در بازار ارز در فاصله زمانی در نیمه دوم سال مطرح میشود که البته عمدتا این اتفاق یکی، دو ماه قبل از ژانویه آغاز و تا مدتی بعد از آن ادامه دارد. در این بین عاملی دیگر همواره مورد تاکید تحلیلگران بازار و کارشناسان است آن هم کسری بودجه دولت در نیمه دوم که بخشی از آن از طریق افزایش قیمت ارز جبران میشود.
چالش ارز تک‌نرخی
یک اقتصاددان در این رابطه اعتقاد دارد که یکی از دلایل رانت و فساد اقتصادی، تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد است و در واقع بانک مرکزی به این فساد اقتصادی حاصل از تفاوت نرخ ارز اشاره نمی‌کند و فقط اعلام می‌کند می‌خواهد ارز را تک‌نرخی کند.
ابوالقاسم حکیمی‌پور گفت: تک‌نرخی شدن ارز آرزوی دیرینه 39 ساله بعد از انقلاب اسلامی است که هنوز محقق نشده است. این مساله یکی از توصیه‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برای اقتصاد ایران هم بوده است تا هم از رانت و فساد اقتصادی جلوگیری شود و هم در صورت اعطای تسهیلات از سوی آنها به ایران آنها بدانند که ارز را با چه نرخی به ایران تحویل دهند.
این استاد اقتصاد با اشاره به اینکه ارز در مقطع کوتاهی در زمان ریاست دکتر عادلی بر بانک‌مرکزی و سال‌ها پیش تک‌نرخی شد، به فارس گفت: اما این سیاست به دلیل محدود بودن ارز پس از یک ماه شکست خورد، زیرا دست‌اندرکاران بازار ارز می‌دانستند که میزان ارز بانک مرکزی محدود است و به همین دلیل با مراجعه به بانک و گرفتن ارز‌ها، خزانه بانک مرکزی از دلار خالی شد و به این ترتیب سیاست تک‌نرخی‌کردن ارز در آن مقطع با شکست مواجه شد.وی با بیان اینکه یکی از دلایل رانت و فساد اقتصادی و اینکه عده‌ای یک‌شبه ره صد‌ساله را طی می‌کنند و سود بادآورده‌ای را به دست می‌آورند، تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد است، گفت: در واقع بانک مرکزی به این فساد اقتصادی حاصل از تفاوت نرخ ارز اشاره نمی‌کند و فقط اعلام می‌کند می‌خواهد ارز را تک‌نرخی کند.
حکیمی‌پور با تاکید بر اینکه تک‌نرخی شدن ارز در شرایط فعلی اقتصاد و با وجود سیاست‌های تحریمی و ارتباطات بانکی با دنیا یک آرمان است، گفت: با توجه به اینکه در کسب درآمدهای ارزی به شدت در تنگنا قرار داریم، تک‌نرخی کردن ارز سیاستی تقریبا محال است.
استاد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: زمانی می‌توان ارز را تک‌نرخی کرد که بانک مرکزی بتواند مرتب و به اندازه کافی ارز به بازار تزریق کند که در شرایط فعلی چنین امکانی برای بانک مرکزی وجود ندارد.
تمایل به دلار 5 هزار تومانی
این استاد اقتصاد با تاکید بر اینکه بانک مرکزی قصد تک‌نرخی کردن دلار را دارد، گفت: اما می‌خواهد این کار با نرخ بالا انجام شود، بنابراین یک حرکت تدریجی را با آگاهی برای افزایش نرخ ارز شروع کرده است.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی نمی‌خواهد در قیمت دلار شوک ایجاد کند، افزود: اما بانک مرکزی می‌خواهد نرخ ارز به حدود پنج هزار تومان برسد و آرام آرام در حال انجام این کار است.این کارشناس اقتصادی بیان داشت: تورم در اقتصاد ایران در پایان امسال به نرخ 25 درصد می‌رسد و رکود بیشتر دامن‌گیر اقتصاد میشود.حکیمی‌پور اظهار داشت: در چهار سال گذشته بانک مرکزی سیاست‌های انقباضی را در پیش گرفته بود اما سیاست‌های آن هم‌اکنون به سمت انبساطی شدن در حال حرکت است و در حالی که تاکنون دیدگاه کنترل تورم را داشت، اکنون دیدگاه خروج از رکود را هم دارد.
وی افزود: متاسفانه دولت در اعلام آمارها از قبیل آمار تورم با اعداد و ارقام بازی می‌کند و نرخ تورم را با محاسبه قیمت 351 کالا زیر 10 درصد اعلام می‌کند، در حالی که افزایش قیمت دارو، اجاره مسکن و افزایش هزینه‌های خدمات را در آن نمی‌گنجاند.
سایر اخبار این روزنامه
بیکار هستید که دور برجام سینه زدید
وزیر راه جزییات مبارزه با سوداگری در شهرها را تشریح کرد؛
رایزنی ترزا می و نتانیاهو درباره ایران؛
حضور کودکان افغانستانی در سوریه ربطی به ما ندارد
ماه‌عسل ناتمام واشنگتن-آنکارا
نواقص بسته حمایت از صادرات غیرنفتی در نشست اتاق تهران بررسی شد؛
ادامه تناقض‌گویی مسوولان درمورد «جمع‌آوری کودکان کار» ؛
همه هزینه ورشکستگیت مال من!
سهام شرکت تشتک‌سازی!
ای کاش محمود روحانی داشتیم!
نمایش غم‌انگیز «سهام عدالت»
رایزنی ترزا می و نتانیاهو درباره ایران؛
دلار کوتاه نمی‌آید
نوبل اقتصاد به صاحب «نظریه سقلمه» رسید
به جای سهام عدالت، سود به مردم بدهیم!
منتظر اتفاق خوب اقتصادی نباشید!
منتظر اتفاق خوب اقتصادی نباشید!
هدف کاهش نرخ سود بانکی از حرف تا عمل
هدف کاهش نرخ سود بانکی از حرف تا عمل
هدف کاهش نرخ سود بانکی از حرف تا عمل
