گزارش «جهان صنعت» از روند ناموفق استفاده از رویه‌های بتنی در پروژه‌های ملی؛

گروه حمل‌و‌نقل- استفاده از رویه‌های بتنی در جاده‌ها سابقه طولانی‌مدتی در کشورهای توسعه‌یافته دارد اما در ایران تا همین چندی قبل پیمانکاران و مدیران دولتی اطلاع زیادی از آن نداشتند. از زمان آغاز توسعه در ایران به طور سنتی جاده‌ها با استفاده از رویه آسفالتی احداث می‌شود؛ دسترسی آسان به نفت و قیمت ارزان قیر در کشور باعث شده هیچ پیمانکاری سراغ رویه‌های بتنی نرود. مدتی است اجرای این رویه‌ها در برخی پروژه‌های ملی آغاز شده است. با این وجود بررسی‌های «جهان صنعت» نشان می‌دهد استفاده از بتن در پروژه‌های راهسازی کشور روند امیدوارکننده‌ای را دنبال نمی‌کند.
ظرفیت خاموش‌شده صنعت سیمان در سال‌های اخیر به دلیل مازاد تولید و رکود مسکن یکی از مهم‌ترین دلایل گرایش پروژه‌های عمرانی کشور به بتن شده است. رویه بتنی بیش از پنج برابر آسفالت عمر می‌کند اما هزینه تولید آن تقریبا 10 درصد بیشتر است. با این وجود اجرای آن در پروژه‌ها با توجه به عمر بالا و رکود صنعت سیمان در مجموع اقتصادی است. از سوی دیگر آلودگی صوتی در اثر اصطکاک لاستیک خودروها روی سیمان نسبت به آسفالت بیشتر است که از معایب بتن محسوب می‌شود.
به دستور عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی قرار است در ۱۰ درصد جاده‌های اصلی و شریانی کشور رویه بتنی احداث شود و این دستور در حال حاضر در چند پروژه مهم راهسازی از جمله قطعه یک آزادراه تهران- شمال، ۶۰ کیلومتر از آزادراه اصفهان- شیراز، آزادراه بیرجند- قائن در خراسان جنوبی، باند ۲۹ فرودگاه مهرآباد، اپرون (پارکینگ) غربی فرودگاه امام خمینی (ره)، و باند فرودگاه تبریز اجرا شده است.
کارشناسان بتن اما از روی دیگر این تصمیمات خبر می‌دهند. آنها از کیفیت اجرای این صنعت نوپا در ایران ابراز نگرانی می‌کنند و می‌گویند‌ اجرای بی‌کیفیت رویه بتنی ممکن است دیدگاه عموم مردم نسبت به بتن را برای همیشه تخریب کند. آنها می‌گویند که روند توسعه رویه‌های بتنی در آزادراه تهران- شمال امیدوارکننده نبوده است. در صورتی که روند اجرای رویه‌های بتنی در جاده به همین صورت ادامه پیدا کند، ممکن است شاهد شکست زودهنگام این صنعت نوپا در کشور باشم.


محمد شکرچی‌زاده، رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی پیش از این گفته بود: «در ابتدای دولت یازدهم به دلایلی چون نبود پیمانکار آموزش‌دیده در این زمینه، اجرای این دستورالعمل متوقف ماند اما از اواخر سال ۹۳ و ابتدای سال ۹۴ استفاده از بتن در راهسازی‌ها در دستورکار قرار گرفت و در چندین پروژه در حال حاضر از جمله آزاداره‌های تهران- شمال، اصفهان- شیراز، بیرجند- قائن و باند چند فرودگاه در دستور کار قرار گرفت و امیدواریم ظرف یکی دو سال آینده به برنامه ۱۰ درصد رویه بتنی در جاده‌ها دست یابیم.» با این وجود نسبت به آنچه آموزش‌های لازم در این زمینه میان متخصصان صنعت بتن خوانده شده، نگرانی‌های وجود دارد.
ابراز نگرانی نسبت به اجرای عجولانه
رییس هیات مدیره انجمن بتن ایران با ابراز نگرانی نسبت به نحوه اجرای رویه‌های بتنی در پروژه‌های راه کشور به «جهان صنعت» می‌گوید: «در استفاده از این رویه‌ها در آزادراه تهران- شمال موفقیت زیادی به چشم نمی‌خورد. هرمز فامیلی می‌گوید: استفاده از رویه‌های بتنی در راهسازی، کار جدیدی است که اگر خوب اجرا شود، در آینده نتایج مثبتی دارد. با این وجود عده‌ای فکر می‌کنند هرطور که این رویه‌ها را در جاده اجرا کنند، کار درستی است و این روال در ایران ما را نگران کرده است.»
وی نسبت به توسعه رویه‌های بتنی در جاده‌های کشور امیدوار نیست و می‌گوید: به طور کلی توصیه می‌کنیم در اجرای پروژه‌های بتنی احتیاط شود چون اگر این رویه‌ها بد تولید شوند، سابقه صنعت بتن در کشور زیر سوال می‌رود. فامیلی با اشاره به تجربه جهانی در استفاده از رویه‌های بتنی در جاده‌ها می‌گوید: 80 سال است که از رویه آسفالتی استفاده می‌کنیم و باز هم نتوانستیم تمام اشکالات آن را برطرف کنیم. آیا همه جای دنیا همین‌طور است؟ بر همین اساس نمی‌توان توقع داشت که صنعت نوپای رویه‌های بتنی در جاده‌ها بدون نقص اجرا شود.
رییس هیات مدیره انجمن بتن ایران اصول تولید رویه‌های بتنی در جاده‌ها را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: این رویه‌ها عمر بیشتری دارند و همین موضع باعث می‌شود با وجود هزینه اولیه بیشتر، در نهایت هزینه تمام‌شده کمتری نسبت به آسفالت داشته باشد. او می‌گوید: یکی از دلایلی که اعتقاد داریم استفاده از رویه بتنی گسترده شود، این است که با وجود ظرفیت 90 میلیون تنی تولید سیمان در کشور با 60 میلیون تن تولید مواجه شدیم که بخش زیادی از آن هم انبار می‌شود و باید برای آن بازار مصرف جدید ایجاد کنیم.
استفاده از بتن غلتکی در جاده‌ها مقدور نیست
فامیلی می‌گوید: «استفاده از بتن غلتکی در آزادراه‌ها مقدور نیست و به همین دلیل اجرای رویه بتن معمولی در آزادراه تهران- شمال در دستور کار قرار گرفته است. همچنین در بخش رویه‌های بتنی از بتن آماده استفاده نمی‌شود و بر همین اساس چند پروژه شاخص برای اجرای آن تعریف شده است. یکی از نمونه‌های موفق اجرای رویه‌های بتنی، باند فرودگاه مهرآباد است که به خوبی اجرا شده است. نمونه دیگر دو باند بتنی در فرودگاه تبریز است که گزارش‌هایی در مورد نارضایتی بعضی از خلبان‌ها هنگام فرود روی آن وجود داشته است.»