روزنامه ابتکار
1396/07/06
در فاصله چند روز مانده به تصمیم ترامپ در مورد توافق هسته‌ای، آمانو با بند T برجام ابهام آفرینی کرد
چالش جدید برجاممحمدرضا ستاری
یوکیا آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین اظهار نظر خود در خصوص برجام در گفت و گویی با خبرگزاری رویترز، از گروه 1+5 خواست تا در مورد بند T برجام شفاف‌سازی صورت بگیرد.
بند T توافق هسته ای، مربوط به فعالیت‌هایی است که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای موثر باشد و در توضیحات آن آمده است: طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای شبیه سازی وسایل انفجاری هسته ای، طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چاشنی‌های انفجاری چند نقطه که برای توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از سیستم‌های تشخیص انفجار دوربین‌های Streak ، دوربین‌های سرعت بالا و یا دوربین‌های Flash x-ray مناسب برای توسعه تجهیزات انفجار هسته‌ای و طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چشمه‌های نوترونی هدایت کننده انفجارات یا مواد خاص برای چشمه‌های نوترونی هدایت کننده انفجارات برای ایران ممنوع اعلام شده است. از آنجا که در خصوص بند مورد نظر در برجام به نام آژانس و چگونگی راستی آزمایی اشاره نشده و روس‌ها معتقدند که روی همین اصل آژانس هیچ اختیاری در خصوص آن ندارد، آمانو به خبرگزاری رویترز با اشاره به محدود بودن ابزارهای آژانس، می‌گوید: ایران در خصوص بندهای دیگر برجام متعهد به ارائه اطلاعات است، اما در بخش T چنین تعهدی مشاهده نمی‌شود. هر چند روسیه آژانس را نسبت به این موضوع صاحب حق نمی‌داند، اما سایر شرکای برجام دیدگاهی متفاوت دارند و مذاکرات در این خصوص ادامه خواهد داشت.
ابهام‌زایی یا آبی به آسیاب ترامپ؟
در مورد این اظهارنظر جدید آمانو، یک نکته وجود دارد. تقریباً یک ماه پیش و قبل از قرائت هفتمین گزارش فصلی آژانس بین‌الملل انرژی اتمی در مورد راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل سفری با سفر به وین به ملاقات یوکیو آمانو رفت. بسیاری از تحلیل‌گران معتقد بودند که این سفر برای تحت تاثیر قرار دادن گزارش جدید آژانس صورت گرفته و آمریکا قصد دارد در ادامه کارشکنی‌های خود در قبال برجام شواهدی را برای نقض این توافق بین‌المللی از سوی ایران ارائه دهد. همانگونه که در اخبار نیز آمده، ترامپ تا اواخر مهرماه قرار است که موضع دولتش در قبال برجام را علنی کند و در گزارش جدید خود نسبت به خروج و ماندن آمریکا در این توافق شفاف‌سازی کند. در همین رابطه بود که نشریه فارین پالیسی چند هفته قبل گزارش داد که دولت ترامپ با جمع‌آوری یک تیم کارشناسی در حال تهیه شواهدی برای نقض برجام از سوی ایران است. این امر با پیوند خوردن به سخنرانی تند ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل که برجام را مایه شرمساری مردم آمریکا دانسته بود و همچنین طرح ابهام‌آمیز بند T نشان می‌دهد که تحرکات آمریکا در مورد آینده توافق هسته‌ای نگران کننده است.
سناریوهای آمریکا برای خروج یکجانبه از برجام
سوالی که مطرح میشود این است که با توجه به اینکه توافق هسته‌ای همانگونه که مقامات کشورمان و همچنین سایر شرکای برجام به ماهیت برد- برد آن اشاره کرده‌اند و همواره بر لزوم تداوم و اجرای آن تاکید می‌کنند، چرا توسط آمریکا تحت فشار فزاینده قرار داشته و کلیت آن زیر سوال می‌رود؟
در این خصوص تحلیل‌های متفاوتی وجود دارد و کارشناسان این امر را از منظرهای متفاوتی مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند. در ابتدای کار باید فهمید که آمریکا با زیر سوال بردن و خروج احتمالی از برجام چه منافع و راهبردهایی را دنبال می‌کنند؟ برخی از کارشناسان معتقدند که ظهور پدیده‌ای به نام ترامپ نشان‌گر نوعی تغییر و تولد آمریکایی جدید است. یعنی اینکه ترامپ و تیمش با تکیه بر جو عمومی حاکم بر آمریکا و همچنین رویکردهای پوپولیستی، سازوکارهای پیشین آمریکا را به کناری نهاده و قصد ایجاد روندی جدید در سیاست خارجی آمریکا دارند. توجیه آنها نیز این است که با روی کار آمدن ترامپ بسیاری از دیپلمات‌های ارشد آمریکا یا اخراج شدند و یا از ادامه کار با او انصراف دادند، به طوری که اکنون بخش‌های زیادی از منصب‌های وزارت دفاع و وزارت خارجه آمریکا خالی مانده است. گروهی دیگر اما معتقدند که آمریکای ترامپ به واسطه بحران داخلی و تنش‌هایی که تقریباً هر هفته دولت با آنها دست به گریبان بوده است، با فرافکنی در مورد برجام قصد دارد با یک تیر دو نشان بزند. یعنی هم برای مدیریت بحران داخلی زمان خریده و هم از سوی دیگر برجام را بهانه‌ای برای مهار نقش منطقه‌ای ایران قرار دهند. آنچه مشخص است، آمریکا قصد دارد در این خصوص تمام هزینه‌های خروج یکجانبه از برجام را بر دوش ایران بیندازد. در این راستا اگر آنها موفق به اجرایی کردن چنین راهبردی شوند، می‌توانند وجهه مخدوش شده خود را به واسطه این عمل یکجانبه در قبال شرکای غربی خود ترمیم کنند. از سوی دیگر این مساله می‌تواند دستاویزی برای اجرای یک پروژه دیگر ایران هراسی شده و از همین رهگذر منافع استراتژیک خود و شرکای منطقه‌ای را با توجه به شرایط ویژه خاورمیانه تامین و راهبری کنند. از سوی دیگر همانطور که وزیر خارجه آمریکا نیز چندی پیش سخنانی مبنی بر لزوم تغییر نظام در ایران مطرح کرده بود، واشنگتن می‌تواند با ایجاد اجماع‌سازی دوباره بر علیه ایران و وضع تحریم‌های جدید، وضعیت اقتصادی و سیاسی در کشور را با چالش مواجه کرده و مجدداً نوعی انزوای استراتژیک را برای ایران رقم بزند. از سوی دیگر، گروهی دیگر از کارشناسان که معتقد به رویکرد رئالیسم (واقع‌گرایی) در نظام بین‌الملل هستند، خاطرنشان می‌کنند که آمریکا و اروپا و به طور کلی مجموعه غرب، از سال‌‌های گذشته نوعی توافق در خصوص قراردادهای بین‌المللی میان خودشان دارند و این مخالفت آمریکا با اروپا در خصوص برجام حاکی از ایجاد یک روند جدید و چالش‌زا میان این دو هرم قدرت در نظام جهانی است. آمریکا اینک به طور بی سابقه‌ای روابط فراآتلانتیکی خود را با اروپا دچار سردی می‌بیند و به جزء برجام در سایر حوزه‌ها از قبیل مسائل اقتصادی، روندهای بین‌المللی و نظام جهانی دارای نوعی واگرایی منافع است. توجیه آنها برای این فرضیه خروج آمریکا از توافق بین‌المللی آب و هوایی پاریس است که می‌تواند در آینده منجر به بروز بحران و حتی تهدید شدن زندگی بشری شود.
اهرم‌های ایران در مقابل ترامپ
در مورد اقدامات ایران در قبال کارشکنی‌های آمریکا، تاکنون ما شاهد اظهارنظرهایی زیادی از سوی مقامات کشورمان مبنی بر طرح‌های در دست اقدام در مقابل آمریکا بوده‌ایم. نکته‌ای که در این رابطه وجود دارد آن است که آمریکا اگر چه از منظر حقوقی با توجه به قطعنامه 2231 شورای امنیت یکی از شرکای برجام بوده و توان خروج از آن برایش مشکل‌ساز است، اما به واسطه قدرت هژمون خود توان اثرگذاری سیاسی بر منافع برجام و کاستن از مزایای آن را برای ایران و اروپا داراست. در اینجا نوعی پیوند مشترک میان ایران و سایر شرکای برجام در مقابل آمریکا وجود دارد. در مورد توافق هسته‌ای نکته مهمی که وجود دارد، آن است که این توافق در یک روند دیپلماتیک و مذاکره حاصل شده و با مناظره تفاوت ماهوی دارد. علی رغم مناظره که طرفین در پی تحمیل خواسته‌های خود هستند، مذاکره بر مبنای امتیازدهی و امتیازگیری صورت گرفته و در ادبیات دیپلماسی ماهیتی برد- برد پیدا می‌کند. لذا ایران ضمن بهره‌مندی از مزایای برجام که به وفور در مورد آن صحبت شده، طبعاً باید امتیازاتی را هم به طرف مقابل اعطا کند. با این دیدگاه می‌توان گفت که ایران در دو حوزه می‌تواند در دام آمریکا گرفتار نشده و هزینه‌های لغو احتمالی برجام را بر دوش آمریکا بگذارد. نخستین مورد آن بحث اجماع داخلی در خصوص منافع کلان کشور است. اگر این توافق که با موافقت بالاترین ارکان نظام شروع و به نتیجه رسیده است در داخل کشور دچار ابهام شده و نسبت به آن بی‌مهری صورت بگیرد، از سایر طرف‌ها نیز انتظاری برای اجرای تعهدات نخواهد بود. از سوی دیگر به واسطه شکافی که اکنون میان آمریکا و اروپا وجود دارد، ایران می‌تواند با کارت اروپا و همچنین همراهی چین و روسیه به مصاف اقدامات ترامپ برود. این امر با استحکام مراودات اقتصادی که در فضای پسابرجام شاهد شکوفایی آن بودیم و همچنین روند دیپلماسی تعامل محور ایجاد شده از سال 92 به بعد، دست دولت آمریکا را برای مانور بیشتر بر ضد برجام تا میزان زیادی بسته و آنها را وادار به عقب‌نشینی از یک سری از راهبردهای ضد ایرانی می‌کند.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب: بینید چه غوغایی در کشور به خاطر شهادت این جوان به راه افتاده است
وداع ایران با پیکر بی سر محسن حججی
در فاصله چند روز مانده به تصمیم ترامپ در مورد توافق هسته‌ای، آمانو با بند T برجام ابهام آفرینی کرد
رئیس جمهوری در جلسه هیات دولت:
فرهنگ عاشورا و زندگی امام حسین (ع) برای جامعه انسانی نجات‌بخش است
رضا دهکی
بحران‌سازی و بحران‌بازی!
«ابتکار» از گام های شورای شهر و شهرداری تهران در مقابل با فساد گزارش می دهد
راهکارهای موقتی دولتی برای خروج صنایع از شرایط بحرانی چقدر موثر هستند؟
مُسکن های مقطعی جایگزین درمان های قطعی
اعضای کمیسیون آموزش مجلس در گفت‌وگو با « ابتکار» از تاخیر در معرفی وزیرعلوم گلایه کردند
فاینانس های خارجی به بدهی برای آیندگان تبدیل می شود؟
چالش پول‌های پس دادنی!
آیت‌الله قائم مقامی در گفت‌وگو با « ابتکار» از نتایج محصور کردن فهم قرآن در ظواهرآن می گوید
آماده مذاکره با دمشق درباره خودمختاری کردها در شمال سوریه هستیم
یک مقام وزارت خارجه روسیه:
ایران ممنوعیتی برای آزمایش‌های موشکی ندارد
تابش خبر داد
مسائل امنیتی و اجتماعی علت تاخیر در خصوصی‌سازی سرخآبی‌ها
معاون سازمان بازرسی کل کشور:
واگذاری‌های اصل 44 باعث کاهش نظارت شد
