تاملی بر مشکلات بازار مسکن

علی سرزعیم - اخیرا تحلیل دکتر عبده‌تبریزی از مشکلات و تحولات بازار مسکن منتشر شده است. پیش از این نیز نکات اصلی آن در مصاحبه‌های اخیر وزیر راه‌وشهرسازی آمده بود. اهم نکات آن تحلیل به این شرح است: روند پروانه‌های صادره نشان می‌دهد که اکثر مجوزهای ساخت در مناطق بالا و گران‌قیمت شهر تهران و شهرهای بزرگ گرفته شده است. متراژ این خانه‌ها نیز معمولا بالای یکصد متر است. این امر دو مشکل ایجاد کرده است؛
1- عدم عرضه خانه برای طبقه متوسط جامعه که قدرت خرید خانه‌های کمتر از 80 متر دارند و در عین حال متقاضی مسکن مهر نیستند. 2- عرضه بدون مشتری خانه‌های لوکس با متراژ بالا در مناطق اعیان‌نشین کشور یعنی انبوه خانه‌های خالی.
این خانه‌های خالی چون با اتکا به تسهیلات مالی ساخته شده، خود زمینه‌ساز وام‌های معوق بانکی شده است. از سویی دیگر چون عرضه خانه برای طبقه متوسط و معمولی جامعه افزایش نیافته، پس قیمت خانه هم برای این اقشار پایین نیامده است! انباشت این خانه‌های خالی در حالی رخ داده که بخش بزرگی از شهرهای ما از معضل بدمسکنی و مسکن‌های غیرایمن رنج می‌برد. این به معنی آن است که بازار مسکن درست کار نکرده و سازوکار طبیعی آن نتوانسته نیازها را برطرف سازد.
ریشه این مشکل در آن است که اکثر سرمایه‌گذاران در ساخت‌وساز مسکن از ضرورت مشاوره اقتصادی غافل بودند و به همین دلیل سرمایه آنها هدر رفته و در زمره بدهکاران بانکی در‌آمده‌اند. بسیاری از فعالان عرصه ساخت و ساز به طور سنتی فکر می‌کردند مسکن ضرر ندارد و همه‌اش سود است. این تجربه شاید بسازبفروش‌ها را بهوش کند تا ضرورت مشاوره را دریابند. مساله ریشه‌ای‌تر اما این است که شهرداری نیز احتمالا عمدا اقدامی در جهت هدایت سازندگان انجام نداده است. اگر توده مردم آنقدر درایت ندارند که نگاهی به تصویر کلان ساخت‌وساز بیندازند، شهرداری‌ها باید این کار را انجام دهند و با تغییر قیمت پروانه ساخت می‌توانند انگیزه‌های ساخت‌و‌ساز در برخی مناطق را کم و در برخی مناطق دیگر افزایش دهند. به نظر می‌رسد انگیزه کسب درآمد از محل پروانه، شهرداری‌ها را نیز از انجام این وظیفه بازداشته باشد. اگر شهرداری‌ها نیز منافع بلندمدت خود را می‌دیدند، درمی‌یافتند که درآمد این پروانه‌ها موقتی است ولی مشکلات آن ماندگار خواهد بود. ساخت مجموعه‌های بزرگ تجاری در بالای شهر تهران به اقدامی غیراقتصادی تبدیل شده چراکه مشتری ندارد ولی ساختمان‌های تجاری قدیمی نظیر پلاسکو نیازمند بازسازی بوده و هستند. فاجعه پلاسکو یکی از تبعات کژکارکرد این بازار است. اگر خدای نکرده بلایی طبیعی در یکی از شهرهای بزرگ کشور رخ دهد تبعات دهشتناک انسانی رخ خواهد داد و این تبعات ناشی از سیاستگذاری‌های غلطی است که در عرصه ساخت‌وساز اعمال شده است.
gmail.comا@Asz9025