روزنامه تفاهم
1396/06/29
تپه حصار، روی ریل فراموشی!
المیرا صفدریElmira_s2010@yahoo.com
تپه حصار در يك كيلومتري جنوب شرقي شهر دامغان در استان سمنان، در نزديكي روستاهاي فيروزآباد و حيدرآباد در دشت دامغان واقع شده است. این تپه ابتدا در سال هاي 1310 و 1311 توسط هيأت آمريكايي از موزه دانشگاهي دانشگاه پنسيلوانيا به سرپرستي اريخ اشميت بر اساس بررسي مقدماتي كه ارنست هرتسفلد در اين منطقه انجام داده بود؛ به طور گسترده كاوش شد و آثار ارزنده ای متعلق به اولین استقرار دهکده ای از کاخ های ساسانی آشکار شد. این تپه متعلق به دوران تمدن پیش از تاریخ از هزاره چهارم تا هزاره اول پیش از میلاد است. در این تپه، سفال خاکستری یا سیاه درخشان وجود دارد که نشانه عصر آهن در ایران است. در حفاری تپه سه طبقه اصلی اکتشاف شد که هر طبقه شامل چند لایه باستانی است. در نتیجه این کاوش ها مشخص شد که این تپه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ است. این محوطه پس از این کاوش به عنوان یکی از محوطه های کلیدی برای شناسایی فرهنگ های همزمان در فلات مرکزی ایران مورد استناد باستان شناسان قرار گرفته است. بررسی های صورت گرفته در مرحله دوم باستان شناسی در سال 1355 شمسی نشان داد که تپه حصار در هزاره های چهارم و سوم پیش از میلاد یکی از مراکز مهم تولیدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران بوده است. مرحله سوم کاوش ها در سال 1373 شمسی با کشف شماری گلنبشته به خط میخی بابلی قدیم همراه بود. قدمت این گلنبشته ها به حدود 2 هزار سال پیش ازمیلاد برمی گردد که شاهد بسیار خوبی بر وجود مبادلات فرهنگی بین تمدن های بین النهرین و فلات ایران است. براساس یافته ها، قدیمی ترین لایه های تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از میلاد بازمی گردد و استقرار در آن تا حدود 1700 پیش از میلاد پیوسته ادامه داشته و پس از آن هیچگاه در آن سکونت نبوده است. باستان شناسان بر این باورند که اگر کاوش ها در این محوطه با جدیت بیشتری ادامه پیدا می کرد، زوایای نامعلومی از زندگی این دوره تاریخی آشکار می شد. چون تپه حصار دارای 12 هکتار زمین باستانی است که با محدوده باستانی اطراف آن به 81 هکتار نیز می رسد اما از این میزان تنها حدود هشت هکتار زیر کشت نیست!
حفظ آثار موجود و ایجاد زیرساخت های لازم، نخستین گامی است که باید در این میدان برداشته شود. لذا باید به هر طریق ممکن از هر گونه آسیب احتمالی به این آثار ارزشمند جلوگیری شود. به هر روی تپه حصار دامغان یکی از مهم ترین سایت های پیش از تاریخ ایران است که تاکنون بواسطه عبور خطوط ریلی، آسیب های جدی دیده یا حداقل به تعبیر رییس میراث فرهنگی دامغان، این ریل ها دست و پاگیر بوده و مجال برنامه ریزی و فعالیت بیشتر در این بخش را از مسئولان گرفته است. اینک با وجود عبور دو خط ریلی از قلب نحیف این مجموعه ارزشمند باستانی، صحبت از عبور خط سوم دیگری از تپه حصار دامغان است. اما ریل قطار نیز درست از وسط همین تپه رد می شود.
حتی در این محوطه هیچ نگهبانی نیز وجود ندارد تا حداقل موتورسواران این تپه را به پیست موتور سواری تبدیل نکنند.
یکی دیگر از مهم ترین مشکلات این منطقه، وجود کشت و زرع و کشاورزی در زمین های این محوطه تاریخی است که در طول سالیان اخیر توسعه بیشتری هم یافته است و با وجود جلوگیری های مسئولان میراث فرهنگی و شهرداری باز هم ادامه دارد.
آسیب‌شناسی (عوامل مخل و عارضه‌ها):
عوامل انسانی: ۱- عبور خطوط راه‌آهن تهران – مشهد، عبور روزانه قطارهای سنگین، از داخل تپه و لرزش ها و تنش های ناشی از آن زمینه ایجاد آسیب های بیشتری را در آثار زیر خاک فراهم می‌آورد. ۲- پیشروی مزارع کشاورزی حاشیه محوطه و تسطیح قسمت های عمده‌ای از تپه.
۳- حفاری های غیرمجاز در محدوده تپه: حفاری های – گنج‌یابی‌های – غیر اصولی در گذشته، که از آن جمله می‌توان به عبور دادن نهر آب از داخل تپه در دهه ۱۸۷۰ میلادی اشاره کرد. ۴- عبور و مرور دام‌ها و وسایل نقلیه مردم محلی، از میان محوطه.
عوامل طبیعی:
۱- بادها: از عوامل مهم فرسایش به حساب می‌آیند و عمده بادهای آسیب‌رسان از سمت شمال می‌وزند، که از آن جمله می‌توان به بادهای بشم، بسطام، چالو اشاره کرد. ۲- بارش برف و باران: از دیگر عوامل فرسایش به حساب می‌آید، که فصل زمستان با ۸/۳۵ درصد کل بارندگی و سپس بهار با ۴/۲۸ درصد و پاییز با ۶/۱۹ درصد، پر باران‌ترین فصول سال در این منطقه بوده و همراه با بادهای مذکور باعث تشدید آسیب‌های وارده می‌شوند. ۳- رویش گیاهان و درختچه‌های خودرو و فرسایش و تخریب‌های ناشی از آن. ۴- عبور سیلاب‌های فصلی از محوطه که بیشترین میزان آن در بهار است و سبب فرسایش جدی قسمت هایی از محوطه در بازده زمانی کوتاهی میشود.5- آسیب‌های ناشی از لانه گزینی انواع جانوران در محوطه، مانند تشی(جوجه تیغی)، روباه، شغال و پرندگان. ارائه طرح حفاظت، احیا و مرمت در ارائه طرح حفاظت و مرمت برای محوطه تپه حصار همواره احساس حسرت از دست دادن زمان مناسب وجود خواهد داشت چرا که امروز با وجود گذشت بیش از هفتاد سال از کشف این محوطه و پی بردن به اهمیت این تپه در مشخص کردن حوزه تمدنی شمال شرق ایران و ارتباطات فرهنگی آسیای مرکزی و… بگونه‌ای است که امروزه به استثناء چند مورد، آثار این تپه ارتباط قسمت های مختلف آن از بین رفته است. می‌توان گفت حفاظت و مرمت از آنچه باقی مانده است به مثابه مومیایی کردن صرف قسمتی از یک جسد پاره‌پاره به رسم یادگار است و نه بیشتر.در همین زمینه نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی افزود: خط راه آهن تهران- مشهد به استحکام محوطه تاریخی تپه حصار با قدمت هفت هزارسال در دامغان آسیب می زند. ابوالفضل حسن بیگی اضافه کرد: خط ریلی راه آهن مسیر تهران- مشهد که از مسیرهای پر تردد ریلی کشور است از دل محوطه تاریخی تپه حصار دامغان در استان سمنان عبور می‌کند و با توجه به طراحی مسیر این خط ریلی از حدود 70 سال قبل در زمان احداث راه‌آهن کشور، باید برای حفظ محوطه تاریخی تپه حصار در دامغان فکر جدیدی کرد.حسن بیگی ادامه داد: یکی از راهکارهای مهم برای حفظ این محوطه تاریخی، انتقال خطوط راه آهن از مسیر تپه حصار به مناطق دیگراست و اکنون نظرات کارشناسی برای انتقال خطوط ریلی در این منطقه در حال انجام است.نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: احداث پل برای عبور قطار از دیگر اقداماتی است که می توان با تخصیص اعتبار از این محوطه تاریخی تپه حصار حفاظت کرد.
سایر اخبار این روزنامه
حضور 40 شرکت فرانسوی پای میز مذاکره با فعالان اقتصادی ایران
فصل نوینی در روابط تهران – استکهلم گشوده شده است
صادرات محصولات چاپی به 10 هزار تن رسید
اعطای تسهیلات رونق تولید شتاب می گیرد
تولید، سرمایه گذاری و اشتغال در سایه گسترش تعاون
حذف چک های قدیمی از چرخه نظام بانکی
ضرورت بهبود فرصت های شغلی روستاییان!
گردشگری در شب، پدیده‌ای نوظهور و درآمدزا
چراغ روشن احیای دریاچه ارومیه
واگذاری افزایش بازیافت ۲۰ میدان نفتی به دانشگاه‌ها
جزيره هنگام اولين منطقه گردشگرى حلال كشور
تپه حصار، روی ریل فراموشی!
