روزنامه ابتکار
1395/12/01
جلال خوش چهره چاره برون رفت از هرج و مرج خاورمیانه
اگر قائل به این واقعیت باشیم که اوضاع خاورمیانه امروز تابعی از دکترین ایجاد نظم جدید از درون هرج و مرج جاری و رو به گسترش است، آنگاه تعریف روشنتری از نقش هریک از بازیگران منطقهای و آنچه پیشرو میتواند باشد، خواهیم داشت.اینکه دولت ایالات متحده را چهکسی با چه رویکردی رهبری میکند، روسیه، چین، و اروپا چه رفتاری دارند، چندان توفیری در اصل ماجرای در حال اتفاق ندارد. مساله این است که دوران تغییر در خاورمیانه آغاز شده است و در یک بینظمی روبه تشدید جلو میرود. مهم نیست که بحث و نقد شود آیا دوران جدید محصول دکترین تحمیل شده از سوی قدرتهای بیرونی است یا اجبار زمان و اوضاع منطقه را دیر یا زود دچار این وضع میکرد. حالا همه خاورمیانه درگیر بازی تغییر شده است. ممکن است برخی در بازی زمان توانسته باشند فرصت بخرند؛ مانند عربستان سعودی، امارات عربی متحده و یا حتی اردن و مراکش چه در جریان بهار عربی و چه جنگهای نیابتی، ولی سرانجام آنها نیز مجبورند تاکتیکهای عملیاتی خود را تغییر دهند.
در اوضاعی چنین، بازیگران خردمند نخست تعریف واقعی از صحنه دارند و آنگاه جایگاه خود را در آن تعیین میکنند. به دیگر سخن، اگرچه هرج و مرج کنونی خواست غالب دولتها نبوده است و به یکباره آمیخته با اوضاع شدهاند، اما هنوز فرصت ابتکار عمل را در اختیار دارند. همه بازیگران منطقه بهخوبی براین امر واقفند که بازگشت به گذشته ممکن نیست. این را حتی سعودیها هم دریافتهاند که به رغم دلخوشیها به دولت «دونالد ترامپ» نباید به عمق اهداف این دولت در نگاه به خاورمیانه اعتماد کامل کنند. دکترین ترامپ با همه نقد و نظرهایی که دربارهاش میشود، چندان توفیری با سیاستهای «هیلاری کلینتون» دموکرات در قبال خاورمیانه ندارد. هردو رویکرد قائل به لزوم تغییر در خاورمیانه هستند؛ البته با ادبیات یا بازه زمانی متفاوت در اجرا. همین نگاه را دولت باراک اوباما نیز داشت؛ یعنی لزوم تغییر در خاورمیانه. کافی است هشت سال تاریخ خاورمیانه را در دوران اوباما مرور کنیم. در کجای این تاریخ، خاورمیانه روی خوش داشت؟ اوضاع در استمرار آن چیزی بود که جرقهاش به طور روشن از یازده سپتامبر 2002 زده شد. پس از آن جنگهای افغانستان و عراق؛ بهار عربی؛ جنگهای لبنان و غزه؛ از همپاشی دولت- ملت در لیبی؛ سودان؛ یمن؛ سوریه؛ بیثباتیهای عراق و افغانستان؛ توسعه طلبی ترکیه؛ بروز جنگهای نیابتی و فرقهای و خلاصه هرجو مرجی که روزگاری «کندولیزا رایس» وزیر امور خارجه «جورج بوش » لزوم آن را برای تغییر و استقرار نظم جدید در خاورمیانه مورد تاکید قرار داد.
مساله این است که حالا دامن همه کشورهای خاورمیانه در موج تغییرات خیس شده است. چه باید کرد؟ بازگشت به سبک و سیاق گذشته ممکن نیست. یا باید فرصتطلبانه در هرج و مرج کنونی سهم خواهی کرد و یا عافیتطلب بود و منفعلانه به هرآنچه «پیش آید خوشآید» تن داد. راه حل نخست، جز به تشدید معمای قدرت در منطقه نمیانجامد بلکه اوضاع را از آنچه هست برای همه ساکنان خاورمیانه بدتر میکند. راه حل دوم نیز تسلیم شدن به ارادهای خواهد بود که از بیرون تحمیل خواهد شد. اما راه سومی هم هست که میتواند برای ملتها و دولتهای منطقه از فرصتها، موقعیتهای سازنده ایجاد کند. این فرصت نه سهم خواهی ماجراجویانه است و نه عافیتطلبی تسلیم طلبانه و نه نگرشی ایدهالیستی صرف، بلکه تدبیری در ساخت نظامی نوین براساس مشارکت فعالانه و مطابق با منافع برابر همه اهالی منطقه است. اساس این رویکرد نخست درک واقعی اوضاع و جایگاه هریک از بازیگران منطقهای است. قبول جایگاههای معقولانه و آنگاه گفتوگو به جای منازعه، میتواند ابتکار عمل را به اعضای خاورمیانه بازگرداند. در این صورت نگرانیها و امیدها به دولتهای مستقر در ایالات متحده و نیز بیم و امید به معامله پیدا و پنهان قدرتهای شرقی و غربی در باره خاورمیانه رنگ میبازد. جانمایه پیام سفر رئیس جمهور «حسن روحانی» به عمان و کویت همین است که گفته شد.
بیگمان تعمیق و انتشار این پیام هم به تعهد ایران به ملزوماتش بستگی دارد و هم شجاعت و اراده دولتهای تاثیرگذار در منطقه برای دستیابی به تدبیر مشترک در
برون رفت خاورمیانه از هرج و مرج.
سایر اخبار این روزنامه
رییس سازمان حفاظت محیط زیست:
ریزگردهای خوزستان یک مسئله بین المللی است
آثار تهدیدهای رئیس جمهور جدید آمریکا بر اقتصاد ایران بررسی شد
ماهیگیری فرانسوی ها از آب گل آلود
ظریف در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ با همتایان خود دیدار کرد
نظم جهانی و امنیت انسانی اولویت مونیخی ها
جلال خوش چهره
چاره برون رفت از هرج و مرج خاورمیانه
محسن هاشمی در دانشگاه تهران:
درگذشت آیتالله هاشمی مردم را بیدار کرد
بیماری های روانی در کشور تحت پوشش بیمه نیستند
رنج مضاعف روان
مسعود تجریشی: ریالی بودجه به دریاچه ارومیه ندادند
ارومیه دوباره میمیرد؟
فرمان آقای ترامپ و دیوارکشی در تاریخ
گفتوگوی حسن فیاد با «نادر نادرپور» درباره سینما
سینما هنر – صنعتی تجاری است
نمایندگان از انگیزهها و پیامدهای کشاندن وزیر راه و شهرسازی به مجلس گفتند
استیضاح سیاسی
دادستان کل کشور مطرح کرد
اعتصاب غذای برخی متهمان از خارج کشور خط داده می شود