برنامه وزارت نفت به سمت توسعه میادین نفتی فراساحلی چرخش می‌کند؟ دریاها چشم به راه سرمایه‌گذاران نفتی

ایران دارای مناطق نفتی زیادی در قلمرو خاکی و آبی کشور است. برخی از این میادین درحال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا درحال توسعه هستند. طبق آمار رسمی منتشر شده ازسوی وزارت نفت ایران، مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت خام و میعانات گازی ایران بیش از 154.8 میلیارد بشکه برآورد می‌شود که این میزان معادل 10 درصد از مجموع کل ذخایر نفت خام موجود در جهان است. ازسوی دیگر هم‌اکنون تعداد ۱۴۵ میدان هیدروکربنی و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده که تعداد ۱۰۲ میدان نفتی و ۴۳ میدان گازی هستند. از این میادین، تعداد ۷۸ میدان، فعال هستند که ۶۲ میدان در خشکی و ۱۶ میدان در دریا قرار دارد؛ همچنین ۶۷ میدان نیز غیرفعال هستند. از این تعداد میادین نفت و گازی کشور که غیرفعال هستند، میادین فراساحلی به دلیل توجه ویژه دنیا به این بخش و لغو تحریم‌ها، از اهمیت ویژه‌تری برخوردار شده است. درباره همین موضوع اخیرا غلامرضا منوچهری اعلام کرده که شاهد میادین کشف شده توسعه‌نیافته، میدان‌های درحال بهره‌برداری در فلات قاره هستیم که لزوم کار توسعه‌ای و افزایش ضریب بازیافت را ضروری ساخته است. ازطرفی پروژه‌های بزرگی همچون فرزاد A و B،‌ میدان گازی پارس شمالی، میدان‌های فروزA و B همچنین گلشن و فردوسی در میدان‌های غیرمرزی را نمونه‌هایی از فرصت‌های آتی فراساحلی صنعت نفت کشور هستند که لازم است وزارت نفت به توسعه هرچه زودتر اقدام کند.
مخازن توسعه‌نیافته نفت و گاز
کربم زبیدی، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران در آخرین اعلام خود، مجموع میدان‌های نفتی و گازی کشور را 170 میدان شامل 120 میدان نفتی و 50 میدان گازی برشمرد و گفت: 358 مخزن نفت و گاز در کشور وجود دارد که از این میان 163 مخزن توسعه یافته و 195 مخزن توسعه نیافته هستند. وی تاکید کرد 68.5 درصد از مخازن کشور وضع خوبی ندارند و به پیاده‌سازی روش‌های ازدیاد برداشت نیاز دارند.
درهمین راستا شرکت نفت فلات قاره ایران، مدیریت کلیه میادین کشور که در آبهای خلیج فارس قرار گرفته‌اند را برعهده دارد. میدان‌های نفتی مستقر در بخش مرکزی کشور نیز به شرکت نفت مناطق مرکزی ایران واگذار شده است، که میدان‌های کوچک و متوسط کشور محسوب می‌شوند. مدیریت بخشی از میادین نیمه توسعه یافته و توسعه نیافته واقع در جنوب ایران که به میادین غرب کارون مشهور هستند نیز در اختیار شرکت نفت و گاز اروندان قرار دارند. مدیریت میدان‌های نفتی و گازی مستقر در دریای خزر نیز برعهده شرکت نفت خزر است، گرچه این میادین تاکنون به مرحله تولید نرسیده‌اند.


مناطق نفت‌خیز در شمال کشور
در سال 93 و در عمق حدود ۲۵۰۰ متری دریای خزر، میدان نفتی «سردار جنگل» با حدود دو میلیارد بشکه ذخایر نفت درجا و برخورداری از نفتی سبک و مرغوب، به فهرست میادین نفتی فراساحلی ایران اضافه شد. با وجود اینکه برخی بر این باورند که خزر به دلیل برخورداری از ظرفیت هیدروکربوری مناسب، می‎تواند مناطق نفت‎خیز شمال نام گیرد، اما میدان سردار جنگل بعد از گذشت بیش از پنج سال همچنان چشم انتظار توسعه نشسته است.
با وجود اینکه دریاچه خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان و با در اختیار داشتن حجم وسیعی از ذخایر هیدروکربوری دنیا، از مناطق بکر نفت و گاز به شمار می‌رود تاکنون هیچ شرکتی به‌طور رسمی برای ورود به توسعه خزر اعلام آمادگی نکرده است. طبق آمار، ۷۰ درصد از منابع هیدروکربوری کشف شده جهان طی ۲۰ سال اخیر در بخش فراساحل بوده و هم‌اکنون نیز حدود ۶۵ درصد ذخایر هیدروکربوری دنیا در این بخش متمرکز است. به این ترتیب، با توجه به کاهش منابع هیدروکربوری در بخش‌های خشکی، بخش فراساحل از جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران برخوردار شده و پیش‌بینی‌ها حاکی از رشد ۱۳۰ درصدی حجم سرمایه‌گذاری و ثبت بیش از ۲۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این بخش طی پنج سال آینده است.
بیژن زنگنه وزیر نفت نیز در مورد اکتشاف و توسعه میادین نفتی و گازی گفته است: در خزر دیگر با تحریم روبه‌رو نیستیم اما برای میادین نفتی و گازی این منطقه باید خواهان داشته باشیم تا توسعه میدان‌های این منطقه را انجام دهد. فعلا هیچ شرکت خارجی برای این موضوع اظهار تمایل نکرده است. شاید به دلیل تاکید وزیر بر کشف گاز و نفت و مخصوصا گاز در مناطق شمالی بود که کمیته سرمایه‌گذاری در شرکت نفت خزر تشکیل شده است تا مذاکرات با شرکت‌های بین‌المللی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خارجی برای فراهم کردن مقدمات توسعه و جذب سرمایه و فناوری در خزر به صورت هدفمندتر و اثربخش‌تر فراهم شود.
همچنین به بیان رامین خودآفرین -رئیس امور بین‌الملل شرکت نفت خزر- جلسات مشترکی با نمایندگان صندوق‌های انرژی و شرکت‌های خارجی نفت و گاز اعم از شرکت‌های فعال در حوزه حفاری، اکتشاف و ... از کشورهای نروژ، روسیه و چین در شرکت نفت خزر برگزار و در جریان آن، فرصت‌های همکاری به منظور انجام فعالیت‌های توسعه‌ای در خزر بررسی شده است. با این حال به نظر می‌رسد محدودیت‌های توسعه در خزر ازجمله موقعیت جغرافیایی و بسته بودن دریای خزر و نبود دسترسی آسان به آب‌های آزاد، سختی‌های‌ کار در آب‌های عمیق، نیاز اساسی به سرمایه و فناوری روزآمد برای فعالیت در این بخش و نبود زیرساخت‌های مناسب در شمال کشور باعث شده سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در این بخش رغبت زیادی نداشته باشند. از سوی دیگر با توجه به هزینه تولید نفت در آب‌های عمیق و قیمت‌های کنونی نفت در دنیا استحصال نفت از منطقه‌ای مانند خزر صرفه اقتصادی قابل توجهی ندارد.