روزنامه قانون
1396/06/14
چرا از نیروی « ملی گرایی » در «تولید ملی » استفاده نمی کنیم ؟
مساله حمایت از تولید ملی، از شعارها و خطابه های معمول فراتر نخواهد رفت تا زمانی که ما به کالای « ساخت ایران» افتخار نکنیم . افتخار به کالای ساخت داخل لزوما به حجم سرمایه گذاری، سطح تکنولوژی ، اندازه و مقیاس تولید و حتی کیفیت و قیمت کالاهای تولید داخل ارتباطی ندارد . مردم قادرند تولید یک کالای داخلی گران و بی کیفیت را تحمل کنند مشروط به اینکه احساس کنند چنین ریاضتی در نهایت به سود اقتصاد ملی تمام خواهد شد. اگر مردم احساس کنند که خرید و مصرف یک کالای داخلی در مقایسه با کالاهای شیک و ارزان وارداتی می تواند به بقاي سرمایه‌داران بومی ، صرفه جویی در منابع ملی ، ایجاد اشتغال ، ارتقاي سطح زندگی و رفاه عمومی کمک کند ، بي‌شك بخش زیادی از مصايب دولت در تنظیم تعرفه ها و مقابله با قاچاق و کنترل واردات کاهش خواهد یافت . اما چگونه می شود در مسیر تولید ملی، حمایت مردم و بازارهای داخلی را بر انگیخت ؟یکی از نیروهای موثر برای دفاع از تولید داخلی در کشورهای در حال توسعه استفاده از نیروی ملی گرایی و ناسیونالیسم اقتصادی است . ناسیونالیزم از نیمه دوم قرن نوزدهم به بعد محرک اصلی در رشد اقتصادی و صنعتی بسیاری از کشورهای صنعتی شده امروزی نظیر انگلستان ، ژاپن، آلمان و آمریکا بوده است .به باور «فردریک لیست » اقتصاددان بزرگ آلمانی ، در کشورهای خواهان توسعه صنعتی ابتدا باید يك آمادگي فكري و اخلاقي و نوعي سخت‌كوشي و از خودگذشتگي فردي براي اعتلاي اهداف ملي پديد آید و در حقیقت علايق فردی تحت شعاع علايق ملی قرار گیرد .
به عقیده او تقویت روحیه و باور ملی در حمایت از صنایع دولتی و کارآفرینان بومی مقدمه ای لازم برای ورود به عرصه صنعت گستری و رشد صنایع داخلی است . استفاده از نیروی ناسیونالیزم برای حمایت از تولید ملی در هریک از کشورها شیوه ها و جلوه های متفاوتی داشته است . در انگلستان قرن 18 که خاستگاه اقتصاد نئوکلاسیک و مبتنی بر تجارت آزاد بود، دولت زیر فشار مردم و کارخانه داران و در جهت دفاع از منسوجات انگلیسی واردت قماش خارجی به‌ویژه پارچه‌های ایرانی به داخل انگلستان را ممنوع کرد. در اوايل قرن نوزدهم آمريكا، آلمان و روسيه با همين شيوه مسير واردات كالاهاي ارزان قيمت انگليسي را سد كردند و در اواخر همان قرن توليدكنندگان كانادايي با طرح بحث ناسيوناليزم كانادايي، خواستار بازار حمايتي مقابل كالاهاي آمريكايي شدند .
در این سوی دنیا ، حزب کنگره هند یک ایدئولوژی صنعتی با محوریت ناسیونالیزم را شکل داد و با دفاع از تولید ملی، واردات و مصرف کالاهای انگلیسی را با مشکل جدی مواجه ساخت. بارز ترین جلوه استفاده از نیروی ناسیونالیزم در جهت توسعه صنعتی، در ژاپن بروز یافت . اساس صنعتی شدن ژاپن آن‌گونه گه «برینگتون مور» بررسی کرده مبتنی بر تعصبات ملی و ترس از مستعمره شدن و تحقیر از سوی اروپايیان بود .
در طول قرن بیستم ، کشورهای پیشرفته صنعتی برای گشودن بازارهای صادراتی در صدد کنترل جنبش های ناسیونالیستی در حوزه اقتصاد برآمدند. با این حال خود این کشورها از طریق سیاست های تجاری و مرکانتیلیستی همواره به دنبال حمایت از اقتصاد ملی بودند . شاید جدید ترین سیاست و برنامه استفاده از نیروی ملی در راستای حمایت از تولیدات و بازارهای داخلی را هم اکنون ترامپ ريیس جمهور آمریکا در پیش گرفته است .
وی با شعار « آمریکا را با فولاد آمریکا بسازیم » ، ضمن وضع تعرفه های وارداتی ، صنایع اروپا و چین را با چالش جدی مواجه کرده و البته به صنعت فولاد آمریکا رونق بخشیده است .در ایران ، به دلیل عدم تمایل روشنفکران به مسائل و مناسبات اقتصادی ، امکان بهره‌گیری کامل از قدرت ناسیونالیزم و وطن خواهی در حوزه صنعت و اقتصاد پدید نیامد . مطابق آنچه ریچاد کاتم در کتاب «ناسیونالیزم و ایران» به‌دست داده است از اواسط قرن نوزدهم رگه‌هاي خفيفي از ناسيوناليزم اقتصادي در كشور پيدا شد كه خاستگاه و سخنگوي آن نه روشنفكران بلكه بازاريان نگران از رشد امتيازات خارجي و تيرگي كسب و كاربود . تحقیقات دیگر هم نشان می دهد که در دوره مشروطیت، موج بزرگی در حمایت از کالاهای وطنی به راه افتاد اما به دلیل اختلاط با ذهنیت ضد استعماری و نداشتن موضع مشخص در خصوص سرمایه و تجارت خارجی و نیز نبود زیر ساخت‌های لازم برای گسترش صنایع کارخانه ، فایده چندانی از این موج ناسیونالیستی متوجه اقتصاد ملی نشد . شاید جدی‌ترین و موثرترین موج ملی‌گرایی در حمایت از کالاهای داخلی را محمد مصدق پدید آورد اما عمر و اقبال بهره گیری بیشتر از آن را نیافت . ناسیونالیسم دوره پهلوی ها بیشتر عناصر هویت‌خواهانه و باستانی داشت و در حوزه صنعت و اقتصاد، داعیه و اثرات زیادی در پی نداشت. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی به خاطر نوع ایدئولوژی انقلاب و تعقیب اهداف خارج از اقتصاد ملی ، باوری رسمی به موجودیت نیرویي به نام ناسیونالیزم و یا بهره گیری از آن در حوزه های خارج از دفاع نظامی به وجود نیامد . از سال 1380 با طرح موضوع تولید ملی به‌ویژه ساخت خودرو ملی اهمیت حمایت اجتماعی از صنایع داخلی مورد توجه قرار گرفت اما سازوکاری برای جلب این حمایت و همراهی عمومی در مسیر تقویت صنایع داخلی وجود نداشت . در چهار ساله اول دولت آقای روحانی به خاطر خلأ وجود دیدگاه نهاد گرا در بخش صنعت ، درعمل آن‌گونه که باید تلاشی برای اصلاح نگرش های عمومی نسبت به اقتصاد صنعتی و همراه سازی آن با جریان تولید ملی صورت نگرفت . اکنون در آغاز فعالیت دولت دوازدهم به نظر می رسد با تغییرات مدیریتی ایجاد شده در بخش صنعت ، شرایط مناسب‌تری برای استفاده از نیروی پرقدرت و سازنده ملی گرایی و وطن خواهی در مسیر تولید ملی و حمایت از صنایع داخلی ایجاد شده باشد . البته دوران ناسیونالیزم تهاجمی و تحقیر کننده تقریبا در تمام دنیا به پایان رسیده است و مقصود از ناسیونالیزم اقتصادی حمایت از کالاهای داخلی و درک تاثیر این حمایت بر روی آینده و اعتبار فرزندان ایران زمین و به تبع آن قطع وابستگی های فلج کننده است . این مفهوم از ناسیونالیزم می تواند با اقتصاد مقاومتی نیز قرابت و همخوانی داشته باشد . در هر صورت به نظر می رسد که بخش بزرگي از مشکلات صنایع داخلی کشور به جای کیفیت و قیمت ، ریشه در ذهنیت های ناروا و تصحیح نشده عمومی دارد . برخی از این ذهنیت ها ساخته شبکه بزرگ واردات و نتیجه تبلیغات شرکت‌ها و نمایندگی های خارجی و برخی هم ناشی از غفلت صاحبان صنایع نسبت به باورها، حقوق و احساسات مصرف کننده و قدرت حمایتی آن است . مردم باید با اعتماد و افتخار و نه لزوما قدرت خریدشان،با شبکه تولید ملی احساس همدلی و همراهی کنند .
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
