روزنامه ابتکار
1396/05/30
آثار مثبت و منفی خودکفایی گندم در کشور بررسی شد تقابل خودکفایی و بهره وری
ژوبین صفاریمحمود حجتی برای سومین بار رای اعتماد خود را از مجلس شورای اسلامی گرفت. هرچند انتقادهای تندی از سوی نمایندگان به او شد و تعداد آرای موافقش چندان زیاد نبود اما در مجموع باید او را وزیری با نکات مثبت در عرصه مدیریت کشاورزی دانست. هرچند کارشناسان نقدهایی را به عملکرد سیاست های کلی در عرصه کشاورزی دارند که هر کدام قابل بررسی است. اما حسن روحانی روز گذشته در دفاعی جانانه از وزیر خود، رشد مثبت اقتصادی را مدیون آقای وزیر و عملکردش در بخش کشاورزی دانست. موضوع دیگری که همواره به عنوان نکته مثبت در کارنامه حجتی از آن یاد می شود بازگشت دوباره کشور به خودکفایی گندم است. با بررسی این موضوع می توان به زوایای مثبت و منفی خودکفایی در عرصه گندم پرداخت. اگر گندم را به عنوان یک محصول غذایی استراتژیک نگاه کنیم شاید خودکفایی در گندم یک اتفاق بزرگ در شرایط فعلی به حساب آید. اما از نگاه برخی کارشناسان این موفقیت بزرگ نه تنها در کوتاه مدت که در بلند مدت می تواند آثار مخربی برای منابع آبی کشور به همراه داشته باشد. مجید رضا حریری عضو اتاق بازرگانی در این خصوص به «ابتکار» می‌گوید:« در مورد محصولات کشاورزی مانند گندم ما به جای نگاه اقتصادی نگاه امنیتی داریم. گندم را از کشاورز حدود 25 درصد از قیمت جهانی بالاتر می‌خریم تا امنیت غذایی داشته باشیم. اما امنیت غذایی به معنی خوداتکایی است. ما باید بتوانیم به صورت پایدار احتیاج خود را تامین کنیم. لزومی نیست که حتما آن را با هر قیمتی تولید کنیم.»
در مقابل اما کارشناسان دیگری بر این باورند که بی نیازی از واردات گندم تراز تجاری محصولات کشاورزی را مثبت کرده و باعث رشد اقتصادی می شود. برخی از کارشناسان اعلام کرده اند با قطع واردات گندم تراز پرداختهای بخش کشاورزی ایران مثبت شده و صادرات کالاهای کشاورزی ایران بر واردات این کالاها پیشی گرفته است. اما باید دید اثرات مثبت خودکفایی بر معایب آن پیشی می گیرد؟
افتخار یا سرشکستگی؟
خودکفایی گندم را شاید بتوان با مقوله ای مانند سد سازی در کشور مقایسه کرد. هرچند در دوره‌های مختلف ساختن سد به عنوان یک افتخار ملی محسوب می شد اما امروز فعالان محیط زیست با بررسی‌های خود برخی از این ساخت و سازها را مخرب برای محیط زیست و منابع آبی عنوان می کنند. پیش از این اما نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی در خصوص خودکفایی گندم به «ابتکار» گفته بود: « اگرچه امروز گندم به عنوان یک محصول استراتژیک به حساب می آید اما باید اولویت ما حفظ منابع مهمی مانند آب باشد. برخی از مشکلات ناشی از عدم مدیریت صحیح آب، هیچ وقت قابل حل نخواهد بود، برای مثال فرونشست هایی که در زمین های شرق و جنوب کشور پیش آمده است با هیچ میزانی از بارندگی قابل جبران نیست.
علی اکبری ادامه داد: وضعیت در زیر زمین بسیار بحرانی است و خشک شدن تالاب ها در کشور خسارات جبران ناپذیری را به کشور وارد می کند، که همه ناشی از مدیریت غلط در برداشت
بی رویه آب های زیر زمینی است.»
از طرف دیگر مسعود دانشمند کارشناس مسائل اقتصادی به «ابتکار» می گوید: خودکفایی به این معنا نیست که اکثر زمین های کشاورزی را گندم بکاریم تا در آن خودکفا شویم. در کشاورزی زمین هایی داریم که اگر به جای گندم محصولات دیگری مانند مارچوبه بکاریم درآمد اقتصادی آن به مراتب بیشتر خواهد بود. وی می افزاید: با فروش یک محصول مانند ذرت، روغن ذرت و یا کنجاله آن بیش از هزینه تولید گندم، آن را وارد کنیم. در بحث خودکفایی باید به بهره وری نگاه کنیم. باید به نوع زمین، میزان آب و هزینه تولید بهرهوری در کشاورزی را بالا ببریم. اعلام خودکفایی گندم کمکی به تولید نمی کند. در حال حاضر گندم را از کشاورز بیش از قیمت جهانی خریداری
می کنیم. این کار حمایت از کشاورز نیست. برای حمایت از او باید بستری را فراهم کنیم تا سودآور ترین محصول را کشت کند. تراز بازرگانی مثبت، بهره وری بالا و فروش ارزش افزوده در دنیا به معنی خودکفایی است.
سرنوشت خودکفایی گندم در دور سوم وزارت حجتی
گندم و خودکفایی‌اش در دولت گذشته داستان غم‌انگیزی دارد که از خودکفایی در دولت اصلاحات شروع میشود و به کمترین میزان خود در سال‌های پایانی دولت گذشته و کم‌ارزش‌تر شدن آن از کاه و یونجه ختم میشود اما این محصول استراتژیک در چهار سال گذشته مجددا به دوران اوج و خودکفایی خود این بار با کاهش سطح زیر کشت و میزان آب مصرفی رسید که البته این بار با حواشی و انتقاداتی نیز همراه بود و برای ادامه راه انتقادات و پیشنهاداتی دارد که انتظار می‌رود وزیر کشاورزی دولت دوازدهم که سومین دوره تصدی خود در این وزارتخانه را می‌گذراند به آنها توجه کند.
ایسنا در گزارشی نوشته است: خودکفایی مجدد گندم در سال‌های گذشته را شاید بتوان یکی از درخشان‌ترین عملکردها و پرونده‌های وزارت جهاد کشاورزی در دولت یازدهم برشمرد چرا که این بار نه تنها تولید بلکه خرید تضمینی گندم در سال‌های پایانی دولت گذشته به کمترین میزان خود رسیده بود و ارزش هر کیلوگرم گندم بر اساس نرخ خرید تضمینی سالانه ارزان‌تر از کاه و یونجه شده بود. البته یکی از حوادث تلخی که در دولت گذشته رخ داد و گریبانگیر این دولت در روزهای نخستین کاری‌اش شده بود، کمبود گندم در کشور بود چرا که به گفته رئیس‌جمهور، وزیر جهاد کشاورزی و بسیاری از مسئولان میانگین ذخیره این محصول استراتژیک کشور در مردادماه سال ۱۳۹۲ به کمتر از ۱۸ روز و این آمار به برخی از استان‌ها به کمتر از سه روز رسیده بود در حالی که این قانون حداقل موجودی این محصول اساسی و استراتژیک را در کشور سه ماه و برای استان‌ها ۴۵ روز اعلام کرده است.
یکی از انتقاداتی که کارشناسان همواره به افزایش تولید و خودکفایی گندم وارد می‌کردند، ناتوانی کشور به سبب محدودیت منابع آبی بود و حتی شخصیت‌هایی مانند عیسی کلانتری به عنوان وزیر اسبق کشاورزی و دبیرکل خانه کشاورز بارها به این نکته اشاره کرده بود که خودکفایی گندم نمی‌تواند در شرایطی که ایران با شرایط محدودیت منابع آبی و بحران آب روبروست، افتخاری برای کشور محسوب شود.
اما کلانتری در آخرین اظهار نظر خود بر دانش‌محور بودن خودکفایی گندم در سال‌های گذشته تاکید کرد و گفت: وزارت جهاد کشاورزی و معاونت زراعت آن با برنامه‌ای دانش‌محور توانسته‌اند طی سال‌های گذشته تولید گندم را علی‌رغم کاهش سطح زیر کشت و میزان مصرف آب، افزایش دهند و این محصول را به خودکفایی برسانند که این یکی از کارنامه های موفق و عملکردهای مثبت این وزارتخانه به شمار می‌رود چرا که نه‌تنها ایران در سال ۱۳۹۴ به خودکفایی در تولید گندم رسید، بلکه سال گذشته نیز این خودکفایی تکرار شد و چنین وضعیتی نشان می‌دهد که امسال نیز ادامه پیدا خواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار » در گفت و گو با یک دیپلمات سابق، دوره دوم وزارت خارجه ظریف را بررسی می کند
نامگذاری پایتخت به عنوان شهر ملی وجهانی شیشه چه سودی دارد؟
تهران، شهر شیشه‌ای
آثار مثبت و منفی خودکفایی گندم در کشور بررسی شد
تقابل خودکفایی و بهره وری
محمد صادق جنان صفت
نهاوندیان و نیلی فرماندهان اقتصادی کابینه دوازدهم
قانون
سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرد
محکومیت برخی فعالان تلگرامی از ۹۱ روز تا ۵ سال حبس
ورود «بیت‌کوین» به بازار پولی ایران چه تبعاتی دارد؟
رقیب مرموز پول
مجلس در رای اعتماد به وزرای دولت دوازدهم سنگ تمام گذاشت
17 منهای یک
قانون
عبور روحانی از بهارستان
