روزنامه جهان صنعت
1396/05/05
صنعتی که پول پارو می‌کند؛
فاطمه رحیمی- در دنیای امروز، ورزش به ویژه فوتبال، صنعت پرسودی است که علاوه بر درآمدزایی برای باشگاه‌ها، حتی رشد ملی کشورها را هم موجب میشود. فوتبال یک تجارت تعریف شده است که بهره‌برداری اقتصادی عظیمی را به دنبال دارد. امروزه دیگر هیچ عددی عجیب نیست، هنگامی که باشگاه فرانسوی پاری‌سن‌ژرمن حاضر است برای به خدمت گرفتن نیمار، مبلغ 222 میلیون یورویی فسخ قراردادش را به بارسا بپردازد یا هنگامی که رئال برای جذب امباپه بازیکنان خود را می‌فروشد تا بتواند 180 میلیون یورو به موناکو بپردازد هم این ارقام چندان عجیب به نظر نمی‌رسند.راه‌های درآمدزایی برای باشگاه‌ها شامل حق پخش تلویزیونی، حامیان مالی (اسپانسرینگ)، فروش بلیت و درآمدهای روز مسابقه، درآمدهای تجاری شامل فروش اقلام تجاری، توریسم ورزشی، ترانسفر بازیکن، دریافت حق عضویت و... است، عاملی که در فوتبال کشورمان مغفول مانده. البته یکی از اصلی‌ترین و در واقع راس این هرم، خصوصی‌سازی است که با توجه به سپردن باشگاه‌های بزرگی مانند پرسپولیس و استقلال به بخش دولتی درآمدزایی لازم برای این دو باشگاه صورت نمی‌گیرد و اشکال دیگر دولتی بودن یک تیم این است که ساختار دولتی برای باشگاه‌های دولتی مدیر انتخاب می‌کند که این مدیر ممکن است تخصص لازم را نداشته باشد.
عدم توانایی باشگاه‌ها در امر درآمدزایی باعث بروز اتفاقات تلخ بسیاری شده که اکثر آنها به دلیل رفتارهای غیرتخصصی بوده است. یکی از این اتفاقات تلخ، سقوط تیم‌های قدیمی و ریشه‌دار به دسته‌های پایین‌تر بوده که همواره به دلیل بی‌پولی و عدم توانایی نتوانسته‌اند بقای خود در لیگ برتر را حفظ کنند. این در حالی است که در دنیای امروز، فوتبال یک ورزش و در عین حال یک تجارت پر سود محسوب میشود که جهان به آن نیاز دارد.
اقتصاد و فوتبال در ایران دو واژه بیگانه‌اند. فوتبال ایران از آن روزی که به خاطر داریم تاکنون از مشکل کمبود منابع مالی، بدهکاری داخلی و بین‌المللی باشگاه‌ها، عدم برگزاری تورنمنت‌ها و مسابقات مهم، عدم برخورداری از اردوهای مناسب و هزاران مشکل مالی و اقتصادی رنج می‌برد. فوتبال در دنیا ورزشی با گردش مالی بسیار و همراه با سودهای کلان است. مالکان باشگاه‌ها تلاش می‌کنند در کنار جلب رضایت عموم مردم برای تماشای یک بازی زیبا، نظر موسسات و شرکت‌های تجاری را هم به دست آورند تا از لحاظ مالی به سود مناسب و مطمئن برسند.
اغلب کشورهای صاحب فوتبال دنیا در چند دهه اخیر توانسته‌اند با ایجاد ساختار مناسب اقتصادی برای باشگاه‌ها و تیم‌های ملی خود نه تنها مشکلات پیش‌پا‌افتاده‌ای را که در فوتبال ما شاهد هستیم حل کنند که توانسته‌اند میلیون‌ها دلار سرمایه و منابع مالی را وارد ورزش خود کرده و کمک بزرگی به اقتصاد کشور کنند، به‌طوری که در برخی کشورهای ثروتمند دنیا مثل فرانسه، فوتبال بخشی از رشد اقتصادی کشور را تامین می‌کند. اقتصاد آلمان با میزبانی جام جهانی در سال 2006، 1/48 میلیارد یورو فقط از ناحیه صنعت فوتبال به تولید ناخالص داخلی‌اش افزود. طبق تحقیقی که سال 2002 درمورد اقتصاد فوتبال اسپانیا شد، ارزش وجودی صنعت فوتبال این کشور 4/64 میلیارد یورو بوده که تقریبا 9/0 درصد از تولید ناخالص داخلی اسپانیا در این سال را به خود اختصاص داد و همچنین ۴۷هزار شغل از صنعت فوتبال در این کشور ایجاد شد اما متاسفانه ساختار اقتصادی فوتبال در ایران به گونه‌ای است که نه‌تنها درآمدزایی در آن صورت نمی‌گیرد بلکه گردش مالی آن با این که رقم هنگفتی به نظر می‌رسد اما در مقایسه با باشگاه‌های بزرگ جهان بسیار ناچیز است.
اما این قیاس تنها در برابر لیگ‌هایی صدق می‌کند که فوتبال کاملا حرفه‌ای دارند؛ باشگاه‌ها دولتی نیستند و مسیرها و کانال‌های درآمدزایی مشخص و به رسمیت شناخته شده است.
اما در ایران قراردادهای میلیونی جای خود را به قراردادهای میلیاردی داده‌اند. در حال حاضر رقم قراردادها از چند صد میلیون فراتر رفته و کمتر بازیکن شناخته‌شده‌ای را می‌یابید که به قرارداد زیر یک میلیارد رضایت دهد. جالب‌تر اینکه در میان میلیاردی‌ها، بازیکنانی هستند که توان و هنرشان چند میلیون هم نمی‌ارزد و گاهی تمام یک فصل را روی نیمکت یا حتی سکو سپری می‌کنند، اما رقم قراردادشان برای فصل بعد کمتر که نمی‌شود هیچ، بیشتر هم میشود! در کنار اینها، بازیکنان بی‌کیفیت خارجی هم هستند که غالبا از کشورهای اروپای شرقی مثل کرواسی، صربستان و اوکراین یا کشورهای آفریقایی راهی ایران می‌شوند و به جز یکی دو مورد، بقیه حتی کیفیت لازم برای نشستن روی سکو را هم ندارند. در این خریدها بیش از هر کسی، دلال‌ها سود می‌برند.
برای مثال طی فصل 94-93، مبلغی معادل 320 میلیارد تومان هزینه شده است. این مبلغ نشان‌دهنده گردش مالی در فوتبال ایران طی یک سال است که حدود 90 درصد آن برای دستمزد مربیان و بازیکنان شاغل در لیگ در نظر گرفته شده است.
در فصل 95-94، مبلغی معادل 164 میلیارد تومان برای دستمزد مربیان و بازیکنان لیگ در نظر گرفته شده است، برای فصل 96-95 هم مبلغی معادل 182 میلیارد تومان بود که پنج تیم اصلی که به عنوان مدعی کسب جام شانزدهم لیگ برتر معرفی شده بودند در مجموع رقمی بیش از ۷۸ میلیارد تومان برای بازیکنان و کادر فنی خود خرج کردند.
استقلال ۱۹ میلیارد و ۷۴۰ میلیون تومان، پرسپولیس ۱۷ میلیارد و ۸۷۹ میلیون و ۵۰ هزار تومان، تراکتورسازی ۱۵ میلیارد و ۵۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، ذوب‌آهن ۱۳ میلیارد و ۴۸۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، سپاهان ۱۲ میلیارد و ۹۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان.
اما باشگاه‌های ما هر روز بدهکارتر از دیروز می‌شوند و در معرض خطراتی چون جریمه و عدم توانایی خرید بازیکنان خارجی و حتی محرومیت‌های بین‌المللی قرار می‌گیرند. در صورتی که در مقایسه با ایران، لیگ‌های معتبر جهان از هر راهی به درآمدزایی می‌پردازند تا هزینه‌های خود را تامین کنند که این امر هم جز در سایه خصوصی‌سازی میسر نمی‌شود.
برای مثال در سال 2016، 10 باشگاه معتبر اروپا با صرف هزینه‌ای بالغ بر چهار تریلیون دلار در صدر نقل و انتقالات جهان قرار گرفتند. گفتنی است منچستریونایتد با صرف هزینه 718 میلیون یورویی گران‌ترین باشگاه جهان در نقل و انتقالات شد، پس از آن رئال مادرید با 634 میلیون یورو قرار دارد، در رده بعدی منچسترسیتی با 611 میلیون یورو و پس از آن بارسلونا و چلسی به ترتیب با صرف هزینه 485 و 481 میلیون یورویی قرار دارند. پاریسی‌ها 445 میلیون یورو هزینه کرده‌‌اند، یوونتوس 395 میلیون یورو و آرسنال 381 میلیون یورو هزینه کرده است. دو تیم پایانی این رده‌بندی یعنی بایرن مونیخ و لیورپول با گردش مالی به ترتیب 357 میلیون یورویی و 356 میلیون یورویی فصل نقل و انتقالات را به پایان رساندند.
امروز فوتبال به عنوان یک رشته پرطرفدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است اما پیشرفت و ترقی آن به تامین نیازهای لازم بستگی دارد که امروزه هزینه‌بر است. البته اگر باشگاه‌های پرطرفدارفوتبال در کشور هرچه زودتر به بخش خصوصی توانمند سپرده شوند. شکی نیست که تحولی عمیق در این بخش به‌وجود می‌آید چراکه دخالت دولت دیگر در آن وجود ندارد و مدیران فقط به دنبال پیشرفت تیم‌ها خواهند بود. به هرحال سهام باشگاه‌ها باید هر چه زودتر به هواداران و شرکت‌های درآمدزای معتبر خصوصی واگذار شود تا آنها با برندسازی ایجاد درآمدزایی کنند.
سایر اخبار این روزنامه
بررسی کارنامه 4 ساله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت یازدهم؛
شرط اصلی ثبات اقتصادی
ایستادگی ایران در مقابل تشدید فشارهای آمریکا؛
گمانه‌زنی‌های وزیر فرهنگ و ارشاد در دولت دوازدهم:
تاثیر تغییر واحد پولی در بازار سرمایه
تیر خلاص زنگنه به شایعات؛
2 عضو جدید شورای شهر پایتخت در گفت‌و گو با «جهان صنعت»:
گذر دلار از مرز 3800 تومان
داغ تلخ!
مصاحبه لری کینگ با آزاده نامداری!
راهبردهای دیپلماسی برای مقابله با آمریکا
ساز ناکوک مسوولان در بازار کالاهای اساسی؛
گزارش «جهان‌صنعت» از تیفوسی‌های صنعت نفت؛
صنعتی که پول پارو می‌کند؛
پیامدهای تحریم آمریکا
چرا نتوانستیم برندهای جهانی تولید کنیم
مقاومت اقتصادی در برابر اقتصاد مقاومتی
