روزنامه جهان صنعت

بررسی کارنامه 4 ساله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت یازدهم؛

مجتبی عبدی- بعد از انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس دولت یازدهم ایران، وی محمود واعظی را به‌عنوان وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد که در جلسه رای‌گیری، نمایندگان با 218 رای موافق، 45 رای مخالف و 20 رای ممتنع، وی را شایسته تصدی این وزارتخانه تشخیص دادند.
برنامه‌های واعظی
توسعه شبکه و زیرساخت، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه خدمات، توسعه ارتباطات روستایی و مناطق محروم، ارتقای تحقیق و توسعه فناوری‌های بومی، تقویت و گسترش ارتباطات و حضور موثر در مجامع بین‌المللی برخی از برنامه‌های اولیه این وزیر در وزارت خانه متبوعش بود.
افزایش پهنای باند اینترنت بین‌الملل، افزایش پهنای باند شبکه IP داخلی، افزایش ظرفیت شبکه، انتقال زیرساخت ارتباطات و فناوری اطلاعات، توسعه و تکمیل مراکز داده (استانی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی)، استقرار سامانه‌های ایمنی زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی، ایجاد ظرفیت به منظور افزایش تعداد کاربران اینترنت، افزایش ظرفیت ترانزیت ارتباطات بین‌الملل به منظور کسب سهم مناسب از بازار منطقه، کسب توانمندی (طراحی، ساخت، تست، پرتاب، بهره‌برداری، هدایت و کنترل) ماهواره‌های مورد نیاز، کاهش زمان سیر مرسولات پستی بین مراکز استان‌ها، استقرار دولت الکترونیک، امکان دسترسی پرسرعت (دستگاه‌های اجرایی، کسب‌وکارها و خانوارها) به شبکه ملی اطلاعات، ایجاد ظرفیت به منظور افزایش تعداد کاربران تلفن‌همراه و ارائه خدمات ارزش افزوده، ایجاد ظرفیت به منظور به‌روزرسانی واگذاری تلفن ثابت و ارائه خدمات ارزش افزوده، افزایش خدمات الکترونیکی (دولت الکترونیکی، کسب‌و‌کار الکترونیکی، سلامت الکترونیکی و فراگیری الکترونیکی و...)، افزایش سرانه مرسولات و خدمات نوین پستی، تکمیل و توسعه منطقه ویژه اقتصادی پیام و ایجاد شهرک‌های ICT (ارتباطات و فناوری اطلاعات) در این منطقه و برخی مناطق دیگر، تدوین و تنظیم روابط متقابل بین ارائه‌دهندگان خدمات حوزه ICT، توسعه خدمات پست بانک در روستاهای کشور و افزایش تعداد خدمات با رویکرد توسعه بانکداری اصل «44» قانون اساسی با توجه به اهداف و راهبردها در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، فراهم‌سازی دسترسی کلیه روستاهای کشور به شبکه‌های ارتباطی (USO)، حمایت از توسعه نرم‌افزارهای بومی، تعریف و ساخت ماهواره‌های مشترک با سایر کشورها، ایجاد آزمایشگاه ملی فضایی، کسب جایگاه مناسب در اتحادیه‌ها و مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی، ثبت بین‌المللی ایستگاه‌های رادیویی و موقعیت‌های مداری، ارتقای جایگاه و موقعیت پست ایران در کشور و جهان و تقویت ارتباطات پستی بین‌المللی و ایجاد‌ هاب پستی از جمله برنامه‌های واعظی در حوزه ارتباطات و فناوری ارتباطات بود که در برخی از آنها موفق و برخی به فراموشی سپرده شد.


عدم فیلترینگ سایت‌های مفید و ارزشمند و رعایت جریان آزاد اطلاعات از جمله مهم‌ترین رویکردهای محمود واعظی در مدت تصدی وزارت متبوعش عنوان شده است که با مخالفت‌هایی نیز روبه‌رو شد.
افزایش پهنای باند
در آبان ۱۳۹۱، مجموع پهنای باند ایران از طریق ۹ درگاه مختلف برابر با ۴67 STM1 اعلام شد که معادل 627/72 مگابیت یا به عبارتی 70 گیگابایت در ثانیه بود که این ظرفیت تا پایان سال ۱۳۹۴ به ۳۵۰ گیگابیت بر ثانیه افزایش یافت و پس از آن طبق گزارش‌های منتشر شده تا پایان شهریورماه ۱۳۹۵ با نصب 773/59 کیلومتر فیبرنوری بین شهرها، ظرفیت پهنای باند اینترنت ایران به ۶۴۳ گیگابیت بر ثانیه رسید که معادل با ۳۶۰۰ لینک STM1 است. در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۵، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از افزایش پهنای باند اینترنت ایران به ۱۰ هزار گیگابیت بر ثانیه خبر داد. ظرفیت IP داخلی ۶۷۰۰ گیگابیت بر ثانیه و تعداد مشترکین اینترنت در ایران نیز ۴۳ میلیون نفر اعلام شد. امروز پهنای باند ورودی به ایران از طریق فیبرنوری تامین می‌شود و زیرساخت‌های ارتباطی داخلی نیز به فیبرنوری تجهیز شده‌اند.
در بهمن ۱۳۸۹ مخابرات ایران اعلام کرد که از ۲۸ میلیون کاربر اینترنت در کشور، تنها 700 هزار نفر از اینترنت پرسرعت استفاده می‌کنند و مابقی (۹۸ درصد) از اینترنت با استفاده شماره‌گیری استفاده می‌کنند. همچنین در بهمن ۱۳۸۹ نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام کردند که محدودیت سرعت اینترنت برای کاربر خانگی برداشته نخواهد شد.
این در حالی است که در سال 95 با رشد 23/53 درصد، تعداد کاربران اینترنت به بیش از42 میلیون و 500 هزار نفر رسید که بیانگر این است که 60 درصد مردم کل کشور از اینترنت پرسرعت و اینترنت موبایل استفاده می‌کنند.
بهبود سرویس‌دهی اپراتور‌های همراه
یکی از اقدامات وزارت ارتباطات در سرویس‌دهی اپراتورهای موبایلی طرح ترابردپذیری بود. با اجرای این طرح، هر مشترک موبایل می‌تواند بدون تغییر شماره تلفن، اپراتور خود را تغییر دهد. این فرآیند در دنیا حدود ۲۰ سال قدمت دارد و در بیش از ۷۰ کشور دنیا اجرا شده است اما در کشور ما از سال 95 با هدف ایجاد رقابت بین اپراتورها و درنهایت خدمت‌رسانی بهتر به مشترکین اجرا شد.
۹۶ درصد مردم تحت پوشش موبایل
نگاهی به دستاوردهای مخابرات ایران طی چهار سال گذشته از پوشش ۹۶ درصدی تلفن‌همراه به نسبت جمعیت کشور حکایت دارد.
رسیدن به 5/61 میلیون مشترک تلفن‌همراه و بروز‌رسانی دایری موبایل در سراسر کشور، پوشش تلفن‌همراه در تمامی شهرها و ۴۶ هزار روستا، برخورداری از شبکه تلفن ثابت با 8/27 میلیون مشترک از دیگر دستاوردهای حوزه مخابراتی کشور محسوب می‌شود.
در همین حال با توجه به آمار‌های اعلام شده در چهار سال اخیر در راستای خصوصی‌سازی از۴۳ هزار و ۷۰۰ پروژه مخابراتی با سرمایه‌گذاری مبلغی بالغ بر ۳۶۰۰ میلیارد تومان بهره‌‌برداری شده است.برخورداری ۵۳ هزار روستا از ارتباط مخابراتی، بهره‌مندی ۱۰ هزار روستا از خدمات ICT روستایی و به‌روزرسانی دایری تلفن ثابت در اکثر مراکز تلفنی و نیز پوشش ۷۱ هزار کیلومتر از جاده‌های کشور به فناوری موبایل از دیگر اقدامات صورت گرفته در دولت یازدهم است.
در این دستاوردها به نصب ۲۴ هزار آنتن BTS و توسعه کمی و کیفی خدمات ارزش افزوده به مشترکین و توسعه شبکه فناوری اطلاعات شامل ۳۰ میلیون کاربر اینترنت، 8/1 میلیون مشترک ADSL و 7/2 میلیون پورت منصوبه دیتا و برقراری ارتباط رومینگ بین‌الملل با ۱۱۲کشور و ۲۷۳ اپراتور موبایل اشاره شده است.
حذف فیلترینگ سایت‌های مفید و ارزشمند و رعایت جریان آزاد اطلاعات
در حالی که تمام دنیا و حتی کشورهای همسایه از تجارت الکترونیکی و وبگاه‌های تجاری بهره می‌بردند و برای کارهای دیگری مثل رزرو اینترنتی هتل‌ها، بلیت‌های چارتری و تورها، بلیت قطار و هواپیما و کشتی‌، ثبت‌نام اینترنتی و استفاده از ایمیل نیز از اینترنت استفاده می‌کردند، کاربران اینترنت در ایران تا سال 91، از فیلترینگ اعمال‌شده توسط نهادهای دولتی و همچنین فیلترینگ معکوس اعمال‌شده توسط شرکت‌های وابسته به کشورهایی که ایران را تحریم کرده‌اند، رنج می‌برند.
این درحالی بود که این وزارتخانه اعلام‌ کرد که فیلترینگ و برخورد سلبی را روش مناسبی نمی‌داند بلکه باید با اعمال فیلترینگ هوشمند در عین حال که محتوای نامناسب مسدود شود امکان دسترسی به محتوای مناسب در فضای مجازی فراهم باشد. با این مطالبات، فیلترینگ هوشمند، این طرح تکراری و ناموفق سال‌های گذشته از کلیشه خارج شد و در دستور کار جدی دولت قرار گرفت. این شروعی بود تا کاربران اینترنت از فیلترینگ تند و سایت‌های مفیدی که بعضا تنها به دلیل وجود یک مورد مسدود می‌شدند رهایی یابند.
پرتاب ماهواره‌ها چه شد
در حالی که ۸۰ میلیارد تومان از بودجه کشور در پروژه اعزام انسان به فضا صرف شد، معاون سازمان فضایی ایران چندی پیش از آخرین وضعیت این طرح ناقص و بی‌سرانجام گفت: ادامه پروژه اعزام انسان به فضا به دلیل نیاز به بودجه بالا قابل انجام نیست.
وی در خصوص وضعیت ماهواره‌ها نیز گفته بود: ماهواره مخابراتی «ناهید یک» به عنوان یک ماهواره دانشگاهی در دست ساخت است و در شش ماه اول سال 96 آماده پرتاب خواهد بود. اما ماهواره مخابراتی «ناهید 2» را که قرارداد آن با پژوهشگاه فضایی منعقد شده به‌عنوان ماهواره مخابراتی عملیاتی تا سال ۱۴۰۰ به فضا می‌فرستیم.
ماهواره مصباح نیز با صرف 10 میلیارد هزینه توسط متخصصان داخلی کشورمان به جای پرتاب به فضا، قرار است به موزه فناوری ایران منتقل شود.
رییس سازمان فضایی ایران در خصوص ماهواره مصباح نیز گفت: آخرین تصمیمی که درمورد این ماهواره اخذ شده این است که در موزه‌ای نگهداری شود زیرا این ماهواره هزینه‌های زیادی برای پرتاب دارد.
دولت الکترونیک موفق بود؟
با توجه به الزامات برنامه پنجم توسعه در حوزه دولت الکترونیک، وزارت ارتباطات در دولت یازدهم از ابتدای کار، تلاش خود را برای راه‌اندازی این پروژه به کار گرفت و وزیر ارتباطات بارها وعده راه‌اندازی عملیاتی پروژه دولت الکترونیک را مطرح کرد.
با توجه به راه‌اندازی فاز اول و دوم شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت‌های اصلی دولت الکترونیک، وزیر ارتباطات و مسوولان اجرای این پروژه که آن را منوط به راه‌اندازی شبکه ملی می‌دانستند، زمان‌های مختلفی را برای راه‌اندازی این پروژه اعلام کردند.
اما پس از عملیاتی نشدن این وعده وزیر ارتباطات، وی در پاسخ به سوالی که چرا پروژه دولت الکترونیکی تاکنون افتتاح نشده است، تاکید کرد: تعویق در افتتاح پروژه دولت الکترونیک به دلیل نبود وقت خالی در برنامه رییس جمهور است و در صورتی که ایشان به ما وقت دهند تا چند روز آینده (روزهای پایانی سال ۹۵ ) این پروژه افتتاح می‌شود.
حال با گذشت پنج ماه از سال ۹۶ وعده راه‌اندازی فاز نخست دولت الکترونیک محقق نشد و دولت در تحقق این وعده، ناکام ماند.
ابهامات جدی در شبکه ملی اطلاعات
گرچه با گذشت بیش از سه سال از آغاز برنامه پنجم، هنوز فهم مشترک و اولیه بین مدیران سطح بالای دست‌اندرکار در خصوص اصطلاح شبکه ملی اطلاعات و تکالیف قانونی آن (ماده «46» برنامه پنجم) وجود ندارد اما باید گفت از این فرصت یک‌ساله وزارت ارتباطات دولت یازدهم نیز به‌خوبی بهره گرفته نشد و تنها به برگزاری چند جلسه جهت تشریح مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات و کلیات آن پرداخته شد.
این در حالی است که انتظار می‌رفت با توجه به تاخیرهای طولانی در دولت دهم، روند سریع‌تری برای حل چالش‌ها و اختلاف نظرات موجود فی‌مابین وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی در این خصوص اتخاذ شود. نکته مهم اینجاست که باقی ماندن این ابهامات، موجبات نگرانی و سردرگمی فعالان این حوزه را فراهم کرده است چراکه همواره این‌طور مطرح‌شده است که در ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات، قرار است از امکانات و شبکه‌های ارتباطی دارندگان پروانه‌های کنونی بهره گرفته شود.
تعامل ضعیف با شرکت مخابرات ایران
برخورد با شرکت خصوصی شده مخابرات ایران، یکی از پرحاشیه‌ترین اقدامات وزیر و تیم ارتباطات شد. به‌طوری‌که صراحتا وزارت ارتباطات از بازگرداندن شبکه دسترسی سیم مسی متعلق به مخابرات ایران به دولت خبر داد. این در حالی است که طبق مقررات، این شبکه در مالکیت شرکت مخابرات ایران است.
در نتیجه با اعمال این دیدگاه‌ها و به وجود آمدن تنش‌هایی میان اپراتور غالب و وزارت ارتباطات، فرصت‌های طلایی چندماهه اول برای همکاری و تعامل سازنده از دست رفت. گرچه این رفتارها بعدا و به‌تدریج تعدیل‌شده است اما هنوز در مصوبات و الزامات سازمان تنظیم مقررات، ابهاماتی از این دست وجود دارد که نشان‌دهنده نوعی تصمیم جمعی برای کنترل و محدود کردن فعالیت شرکت مخابرات ایران به هر نحو ممکن دارد.
انتقاد نمایندگان از وزیر
محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در نشست علنی مجلس به تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۹۴ از سوی برخی نمایندگان در خصوص گرانی سرویس اینترنت، ‌توسعه این سرویس و راه‌اندازی نشدن شبکه ملی اطلاعات مورد انتقاد قرار گرفت اما با توجه به اینکه نماینده سوال‌کننده از پاسخ‌های وی قانع نشد، سوال به رای گذاشته شد که از مجموع 195 نماینده حاضر با 70 رای موافق، 99 رای مخالف و 11 رای ممتنع مجلس از پاسخ‌های وی قانع نشد و در نهایت این انتقاد به کارت زرد منجر شد.
در حالی وزیر ارتباطات از سوی مجلسیان این کارت اخطار را دریافت کرد که به باور برخی کارشناسان در مدت مدیریت خود بر حوزه‌ آی‌سی‌تی کشور توانسته به میراث جامانده از دولت قبل سر و سامان دهد تا آنجا که پهنای باند اینترنت داخل از ۵۰۰گیگابیت به ۲۴۰۰ گیگابیت، میزان پهنای باند بین‌المللی از ۷۰ گیگا‌بیت به ۱۷۰گیگابیت و... افزایش یافته است با این حال نمایندگان مجلس عملکرد وزیر را مطلوب ندانستند.بر این اساس عملکرد این وزارتخانه مهم و وزیر را از نگاه مجلسیان، کارشناسان و فعالان حوزه‌ آی‌سی‌تی مورد بررسی قرار دهیم.
نگاه‌های مثبت به وزیر
برخی بر این باورند که اکثر وزرا در مجلس به علت کار انجام‌نشده، مورد سوال قرار گرفته و کارت می‌گیرند ولی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به خاطر فعالیت مثبتی که انجام داده، از مجلس کارت زرد دریافت کرده است.
آزاده داننده، رییس سابق نظام صنفی رایانه‌ای تهران با بیان مطلب فوق می‌گوید: توسعه و افزایش پهنای باند اتفاق خوبی است و همه فعالان عرصه‌ آی‌سی‌تی بابت این کار انجام‌شده چه به عنوان مصرف‌کننده و چه به عنوان دارنده کسب‌و‌کار خوشحال هستند.
مسعود داوری‌نژاد، رییس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز می‌گوید: انجام دادن کارهای مثبت که کارت زرد ندارد. حوزه ارتباطات برای افزایش بیشتر پهنای باند اینترنت تلاش می‌کند ولی عملی کردن این طرح، یک‌سال زمان می‌برد.
نمایندگان همچنان ناراضی
در حالی که واعظی، وزیر ارتباطات به دلیل افزایش پهنای باند و سرعت اینترنت از مجلسیان کارت زرد دریافت کرده است اما برخی نمایندگان مجلس همانند روح‌الله عباسپور، سخنگوی کمیسیون صنعت و معدن مجلس و محمد سلیمانی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری دیگر عضو این کمیسیون نظر دیگری دارند.
محمد سلیمانی، وزیر سابق ارتباطات به گفته‌های پژمانفر، نماینده مشهد که سوال‌کننده از وزیر بود، اشاره کرده و می‌گوید: سوال او از وزیر ارتباطات در خصوص گرانی اینترنت بی‌کیفیت است که با قیمتی ۱۰ برابر کشورهای دیگر در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. انتقاد او به وزیر ارتباطات در خصوص گرانی این سرویس بود و اینکه چرا به بهانه توسعه پهنای باند، اینترنت بی‌کیفیت در اختیار کاربران می‌گذارند.
وی همچنین به مصوبه‌ای که مجلس تصویب کرد، اشاره داشته و می‌گوید: نمایندگان معتقدند با وجودی که درآمدی به وزارت ارتباطات تخصیص داده شده اما توضیحی فراتر از یک پاورپوینت به کمیسیون صنایع و معادن ارسال نشده است و باید وزارتخانه به صورت تشریحی توضیح می‌داد که طبق کارهای انجام‌شده اگر در نقطه الف بودیم، حال به نقطه ب رسیده‌ایم.
سلیمانی می‌افزاید: وزیر ارتباطات معتقد است در مدت تصدی خود کارهای زیادی مانند بهبود اینترنت انجام داده است. ما می‌گوییم وقتی کالایی به میزان بالایی خریداری می‌شود، باید ارزان‌تر به دست مصرف‌کننده برسد ولی چرا این‌گونه نشد؟ چرا کاربران کیفیت، سرعت و افزایش پهنای باند را لمس نمی‌کنند؟ و اینکه با‌وجود خریدن اینترنت خارجی چرا کاربر تغییرات انجام‌شده را حس نمی‌کند از این رو هزینه اینچنینی، هدر رفتن منابع است.این نماینده مجلس و وزیر سابق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حالی درباره سرعت اینترنت سخن می‌گوید که اعمال محدودیت واگذاری اینترنت بیش از ۱۲۸ کیلوبیت به کاربران خانگی در دولت نهم و زمانی که وی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود، رقم خورد.
روح‌الله عباسپور، سخنگوی کمیسیون صنعت و معدن مجلس نیز به روزنامه ایران می‌گوید: در سال ۹۲ مجلس شورای اسلامی مصوب کرد که درآمدهای حوزه ارتباطات به این وزارت تخصیص داده شود تا پهنای باند اینترنت افزایش پیدا کند و از طرف دیگر هم به موازات این افزایش، شبکه ملی ارتباطات، دولت الکترونیک و توسعه شبکه اینترنت در روستا‌ها انجام شود ولی وزارت ارتباطات طبق برنامه توسعه پنجم پیش نرفته و انتظارات مجلس را از این سرمایه‌گذاری و میزان کارهای انجام‌شده، برآورده نکرد و توضیحاتی که محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به مجلس ارائه کرد، از نگاه ما شفاف نبود.
از طرفی رمضانعلی سبحانی‌فر، عضو کمیسیون مجلس معتقد است وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در جهت بهبود حوزه ‌آی‌سی‌تی قدم برمی‌دارد و وزیر ارتباطات توانسته در مدت تصدیگری خود کارهای زیادی در باب توسعه زیرساختی انجام دهد و یکی از مستندات آن دو برابر شدن تعداد کاربران اینترنت در طول فعالیت محمود واعظی است.
او اعتقاد دارد درست است که کارهای انجام شده در بخش آی‌سی‌تی به سطح ایده‌آل نرسیده است اما اگر همین کارها هم انجام نمی‌شد، اوضاع آی‌سی‌تی کشور امروز بسیار وخیم‌تر نمود داشت.در حالی‌که نگاه اکثر فعالان حوزه ‌آی‌سی‌تی به عملکرد وزیر مثبت است با این حال محمود واعظی از مجلسیان کارت زرد دریافت کرد این در حالی است که تنها واکنش از بدنه دولت به دریافت این کارت زرد به اظهار نظر نصر‌الله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات برمی‌گردد.وی گفت: وزیر توضیحی درباره سوال نمایندگان در مجلس داد اما آنچه بعد از پاسخ وزیر در مجلس ارائه شد، در فضای دیگری بود و به وزیر هم فرصت صحبت داده نشد.
اگرچه حوزه آی‌سی‌تی در ایران با همه این اقدامات راه طویلی پیش رو دارد تا فاصله زیاد خود را با دنیا کم کند و تنها پرداختن به مقوله اینترنت و پهنای باند نمی‌تواند مشکلات دیگری که سد راه توسعه این حوزه است را از میان بردارد اما می‌توان عملکرد وزیر دولت یازدهم را گامی در راستای توسعه این بخش دانست. البته ناگفته نماند که صحبت از تغییر قیمت و سرعت اینترنت که با افتتاح پروژه‌های مختلف به گوش می‌رسید، به درک و احساس نرسید و فقط روی بنرهای پروژه‌ها ماند!
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اسراييل‌ضربه راهبردي خورده است (اعتماد) افتتاح ابرپروژه سد و نیروگاه ایرانی در سریلانکا (جوان) اوضاع این رژیم حسابی بیخ پیدا کرده است (یادداشت روز) (کيهان) عیارسنجی طرح مالیات بر عایدی سرمایه (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
بررسی کارنامه 4 ساله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت یازدهم؛ شرط اصلی ثبات اقتصادی ایستادگی ایران در مقابل تشدید فشارهای آمریکا؛ گمانه‌زنی‌های وزیر فرهنگ و ارشاد در دولت دوازدهم‌: تاثیر تغییر واحد پولی در بازار سرمایه تیر خلاص زنگنه به شایعات؛ 2 عضو جدید شورای شهر پایتخت در گفت‌و گو با «جهان صنعت»: گذر دلار از مرز 3800 تومان داغ تلخ! مصاحبه لری کینگ با آزاده نامداری! راهبردهای دیپلماسی برای مقابله با آمریکا ساز ناکوک مسوولان در بازار کالاهای اساسی؛ گزارش «جهان‌صنعت» از تیفوسی‌های صنعت نفت؛ صنعتی که پول پارو می‌کند؛ پیامدهای تحریم آمریکا چرا نتوانستیم برندهای جهانی تولید کنیم مقاومت اقتصادی در برابر اقتصاد مقاومتی