تداوم رفتار‌های ضدبرجامی آمریکا

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - با وجود تصدیق ترامپ مبنی بر آنکه ایران نسبت به شرایط برجام طی دو سال اخیر پایبند بوده است اما رکس تیلرسون، وزیر خارجه دولت ترامپ اعلام کرده آمریکا قرار است تحریم‌های جدید و سفت و سخت‌تری را در قبال ایران وضع کند. بهانه برقراری نظام جدید تحریم آمریکا آن‌گونه که رکس تیلرسون خبر آن را اعلام کرده است به جهت حمایت ایران از تروریسم و فعالیت‌های بدخواهانه‌ای است که ایران در قالب نفوذ بدخیم خود در جغرافیای پرالتهاب خاورمیانه انجام می‌دهد. تلاش برای براندازی متحدان آمریکا در منطقه، توسعه فزاینده برنامه موشک‌های بالستیک، حمایت از تروریسم و پیکارجویی، همدستی با دولت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه، خصومت با اسراییل و حملات سایبری به آمریکا از جمله فعالیت‌های مخرب ایران است که رکس تیلرسون مخاطرات آن را برای تهدید منافع حیاتی آمریکا به دولتمردان کاخ سفید هشدار داده و آن را بهانه وضع و اعمال تحریم جدید آمریکا علیه ایران قرار داده است. این موضع آمریکا سبب شد مجلس ایران با تصویب طرح یک فوریتی، مخالفت خود را علیه مواضع ضدبرجامی آمریکا اعلام کند.
بدون تردید این مواضع آمریکا به معنای تشدید سنگ‌اندازی و مانع‌تراشی در قبال برجام است و نشان می‌دهد که مشکل آمریکا بر سر نوع توافق یعنی بدترین نوع توافق غرب با ایران همچنان پا‌برجاست. از سوی دیگر نشانه‌ها و قرائنی وجود دارد که نشان می‌دهد هدف آمریکا با اتخاذ این‌گونه مواضع نه تلاش برای کنار گذاشتن برجام بلکه بیشتر برای آن است که ایران نتواند از مزایای پیش‌بینی شده در برجام استفاده کند به گونه‌ای که در آینده شرایط برای کناره‌گیری و خروج ایران از برجام فراهم آید. به عبارت دیگر با وجود انجام تمام تعهدات از سوی ایران، سیاست آمریکا بر این امر مبتنی است تا با مانع‌تراشی، ایران را تحریک به انجام اقدامات حساسیت‌برانگیز کند.
البته مواضع سرسختانه ترامپ و اعضای کلیدی کابینه آن همه علل و عوامل تداوم رفتار‌های ضدبرجامی آمریکا نیست. در این ارتباط تغییر ترکیب کنگره آمریکا و تسلط کامل آن از سوی جمهوریخواهان در اتخاذ این‌گونه مواضع و تداوم رفتار‌ها ضدبرجامی آمریکا نقش داشته‌اند. به واقع با روی کارآمدن دونالد ترامپ در آمریکا دیدگاه مخالفان توافق هسته‌ای به نحو فزاینده‌ای تقویت شده است. مهم‌ترین نشانه برای اثبات این ادعا سیاست‌های خصمانه‌ای است که کنگره آمریکا آن را در قالب قانون ایسا علیه ایران تمدید کرده است. در همین راستا باید به تصویب طرح مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در سنا اشاره کرد که روند تبدیل به قانون شدن آن در جریان است و انتظار می‌رود تحریم‌های جدیدی بر پایه این قانون توسط رییس‌جمهور آمریکا عملیاتی شود.
در شرایط حاضر به نظر می‌رسد با توجه به حضور مشاور و استراتژیست جنجالی و ایران‌ستیزی چون استیو بنن در کابینه ترامپ و همچنین نزدیک شدن رییس‌جمهور آمریکا به عربستان و اسراییل این‌گونه رفتارها و کارشکنی‌ها با هدف عقیم‌سازی ایران در بهره‌گیری کامل از مزایای برجام تداوم یابد. در این شرایط ایران دو گزینه پیش‌رو دارد؛ یا آنکه از نگرش منفی جامعه جهانی در قبال رفتار‌های آمریکا بهره گیرد یا آنکه بخواهد در صورت تداوم تعرضات عامدانه آمریکا از توافق خارج شود. مسلما گزینه اول متضمن مطلوبیت بیشتری برای ایران است. در این ارتباط ایران می‌تواند با نزدیکی بیشتر به اتحادیه اروپا و فشار بر آن، آمریکا را بر ضرورت پایبندی به توافق و لزوم تجدیدنظر در مواضع خود نسبت به برجام متقاعد کند. این امر هم به معنای تعهد ایران نسبت به توافق و همچنین وجاهت قانونی و هنجارمند آن در نظام جهانی می‌شود.


* مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com