آموزگار مدرسه آزاداندیشی شیعه

اسماعیل علوی

بیست و پنجم شوال مصادف با شهادت امام جعفرصادق(ع) ششمین پیشوای معصوم از نسل پیامبرخاتم(ص) است.در دوران حیات پر برکت آن حضرت شرایطی فراهم آمد تا خلوص و اصالت‌های مکتب محمدی(ص) پس از یک قرن انزوا، یک بار دیگر به آستانه باور و عقیده جامعه اسلامی بازگشته و به معرفی شریعت از منبع وحی اهتمام شود.
همچنین در نتیجه تلاش مسئولانه آن حضرت برملازمت رهبری اجتماع با ویژگی‌های علمی و فضایل معنوی و عدالت تأکید شده و یک بار دیگر اسلام با نهایت صلابت جلوه‌گر شد. به‌گونه‌ای که دانشمندان و باورمندان هر عصری به احترام آن حضرت سر فرود آورده اند.


دانش امام صادق(ع) چشم‌ها را خیره و دل‌ها را از هیبت خود پر کرده است و بار دیگر مسلمانان را متوجه این حقیقت قرآنی می‌سازد که خاندان پیامبراکرم(ص) از هر پلیدی دور بوده و محور و سمبل مشروعیت دینی‌اند.در نتیجه روشنگری‌های دینی امام صادق(ع) اسلام ناب به کرسی اقتدار بازگشت و رویکرد عبور از مناقشات فرعی به سمت تربیت علمی، فکری، عقیدتی و اخلاقی آحاد امت اسلامی استمرار یافت و بقای خط اصیل شریعت محمدی(ص) در میان امت استمرار یافت. در زمان امام صادق(ع) فرقه‌های زیادی سر بر آورده بودند و کفر و زندقه به فضای جامعه اسلامی نفوذ کرده و جان تازه‌ای گرفته بود. امام صادق(ع) بنای جامعه‌ای صالح که مسئولیت ریشه دار کردن خط اهل بیت(ع) در میان امت اسلامی را بر دوش دارد بنیان نهاد و با تربیت دانشمندانی در رشته‌های مختلف به سلامت فکری امت در آینده نزدیک و دور اندیشید و بذر آزاداندیشی را در دل‌ها نشاند.
آن حضرت هیچ‌گاه از مبارزه سیاسی با بنی عباس غافل نبود، از این‌رو خلفای عباسی همیشه از سوی آن حضرت در هراس بودند و حضرتش را دارای دست‌های پنهانی می‌پنداشتند که در پشت همه حرکت‌های انقلابی علیه خلافت آنان حضور دارد. همین بدبینی موجب شد تا آن حضرت چهار بار از سوی خلفای عباسی احضار و از پی آنها در تنگنا قرار گیرد.
چنین بود که امام صادق(ع)در سال‌های پایانی عمر خویش که مصادف با استقرار پایه‌های حکومت بنی عباس بود، در جوی آکنده از فشار و دشمنی و تعقیب به سر می‌برد به‌طوری که دائم تحت نظر قرار داشت.با این همه امام صادق(ع) توانست چشمه‌های دانش و فهم درست از دین را شکوفا سازد و با تربیت دانشمندان بسیاری که امین دین حق بودند، با‌وجود سلطه نا اهلان برحکومت اسلامی و وزیدن طوفان جهل و نادانی و جاهلیت بر پیکر دین محمدی(ص)، خط اسلام اصیل را استمرار بخشد.
امام صادق(ع) به دایره آگاهی مردم عادی و نخبگان افزود و موجی در مقابل جریان حاکم ایجاد نمود تا آنجا که نهضت مقابله با جریانات انحرافی تا قرن‌ها بعد ادامه یافت و به فهم عمومی از دین کمک شایانی نمود. امام صادق(ع) بنیان‌های فکری و اجتماعی فرقه‌های فعال در عرصه اجتماع را به چالش کشید و در مناظرات با سران آنان با شجاعت و با تمسک به قرآن و سیره رسول خدا(ص)، اغواگری آنان را افشا نمود و سدی در برابر امواج منحرف شد.آن حضرت اما در برخورد با بدنه جریانات انحرافی با محبت و دلسوزی برخورد کرده و از گسترش انحراف دینی در میان مردم عادی از این طریق اقدام نمود.
 امام صادق(ع) نقد سازنده را وسیله رفع نقاط ضعف دانسته و می‌فرمود: «محبوب‌ترین برادرانم نزد من کسانی هستند که عیب مرا به من هدیه کنند».
همچنین می‌فرمود: «اگر رسالت علمی ازاصول اخلاقی جدا شود و علم به‌ عنوان ابزاری در جهت اغراض دنیوی قرار گیرد بسیار خطرناک خواهد بود و چهره رسالت اسلامی را دیگرگونه و زشت خواهد کرد.»