برگشت رژیم تحریم‌ها و تاب‌آوری ایران

محمدصادق جنان‌صفت - رخدادهای تاسف‌برانگیزی که در دوره فعالیت‌های محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان رییس دولت‌‌های نهم و دهم اتفاق افتاد، هنوز برای ایران هزینه‌های دردسرساز دارد.
بدون چون و چرا یکی از رخدادهای بسیار ناراحت‌کننده آن سال‌ها پنهانکاری عمدی یا سهوی یا از سر ناآگاهی درباره ابعاد تحریم‌های اقتصادی ایران از سوی غرب به ویژه ایالات متحده آمریکا بود.
دولت وقت در سال‌های 1392- 1384 اصرار داشت بگوید اعمال تحریم‌ها علیه ایران موجب نیرومند شدن اقتصاد می‌شود و اثرات تخریبی ندارد.
این پنهانکاری و مقاومت‌های بدون دیدگاه کارشناسی اتفاقا راه را برای گسترش و ژرفای تحریم‌ها هموار کرد تا اینکه در سال‌های 1391 و 1392 سیل ویرانگر آثار تحریم‌ها اقتصاد ایران را با مصیبت تورم شتابان، رشد منفی تولید ناخالص داخلی، رشد منفی سرمایه‌گذاری، کوچ غول‌های بزرگ نفت و گاز و سایر شرکت‌ها از ایران به سوی کشورهای دیگر و تنها ماندن ایران در مناسبات اقتصادی بود. برجام نقطه عطف درخشان تاریخ دیپلماسی ایران در یک دوره کوتاه‌مدت به حساب می‌آید که شوربختانه در داخل با اقبال سیاست‌ورزان مخالف دولت مواجه نشد.


این وضع موجب شد انتظارات از برجام برآورده نشود و حالا با کمال تاسف شاهد هستیم که دونالد ترامپ و همکارانش در کاخ سفید دنبال این هستند که دور تازه‌ای از تحریم‌ها علیه کسب‌وکار ایرانیان را آماده کنند.
برخی گزارش‌های پیدا و پنهان نشان می‌دهد شوربختانه اقتصاد ایران نسبت به اوایل دهه 1390 به لحاظ بنیادین تفاوت چشمگیری نداشته است و حتی به لحاظ کسب درآمد ارزی در موقعیت دشوارتری قرار دارد. افزایش نرخ بیکاری و شمار بیکاران یک مصیبت دیگر پیش‌روی ایران است که در اوایل دهه 1390 به شدت فعلی نبود. سرمایه‌گذاری خارجی نیز آن‌طور که انتظار می‌رفت، رشد بالایی ندارد و از اینها مهم‌تر رشد اختلاف‌های سیاسی درباره نگاه به اقتصاد است.
به نظر می‌رسد مروری بر آنچه در سه، چهار سال منتهی به بهار 1392 در سیاست و اقتصاد ایران منجر شد و به هر حال راه را برای سازگاری در پرونده هسته‌ای باز کرد، برای اجتناب از عقب‌نشینی احتمالی یک ضرورت دارد.
اقتصاد ایران به لحاظ مقاومت و تاب‌آوری در حال حاضر نسبت به اوایل دهه 1390 استحکام چندان بیشتری ندارد و حتی در برخی موارد شکننده‌تر شده‌ایم. ذخایر ارزی ایران عمق ندارد، سرمایه‌گذاری داخلی وضع مناسبی پیدا نکرده است، بانک‌های ایرانی در موقعیت به مراتب بدتری نسبت به اوایل دهه 1390 قرار دارند، نرخ بیکاری فزاینده‌تر شده است و دشمنی دو جناح نیز بیشتر.
از طرف دیگر در شرایطی که نظام سیاسی آمریکا اوایل دهه 1390 دنبال این نبود که با ایران شرایط دشواری را تجربه کند و مناسبات ایران نیز با ترکیه و عربستان نیز به سختی این روزها نبود، روزگار بر ما سخت گذشت و نباید کاری کنیم که تحریم‌های خزنده‌ای که از در بیرون رانده شدند، دوباره از پنجره وارد شوند و اقتصاد بی‌دفاع ایران را در بدترین وضع تهدید کنند.