تجاری شدن دانشگاه‌ها

محمد هدایتی - در سال‌های گذشته گروهی به تجاری شدن و به عبارت دیگر پولی شدن آموزش در کشور انتقاد وارد کرده‌اند. استدلال می‌شود که بخش عمده دانشجویان کشور در نهادهای آموزشی مشغول تحصیل هستند که اساسا پولی هستند. می‌شود درباره تکثر این نهادها، کیفیت آنها و نسبت آنها با نیازهای اجتماعی بحث کرد. مساله اما این است که روند پولی شدن تنها محدود به دانشگاه‌هایی که اساسا «انتفاعی» و پولی هستند، محدود نشده است. دانشگاه‌های موسوم به دولتی هم نمی‌خواهند از قافله عقب بمانند. در چند سال گذشته با این استدلال که دانشگاه‌های دولتی باید به نوعی استقلال مالی برسند، شاهد روندهایی عجیب و غریبی بوده‌ایم؛ روندهایی که اعتراضات دانشجویی را هم به دنبال داشته است. در این روند جدید دانشگاه‌ها می‌کوشند با گرفتن دانشجوی شبانه یا با انواع و اقسام جریمه‌های مالی دانشجویان یا واگذاری و اجاره برخی اماکن دانشگاهی به بخش‌خصوصی نیازهای مالی خود را برآورده کنند. برای مثال مساله «سنوات» اکنون به یکی از دغدغه‌های جدی دانشجویان به ویژه در تحصیلات تکمیلی بدل شده است. دانشگاه از آغاز تعداد سنواتی را به عنوان مجاز تعیین می‌کند؛ کاری که البته چالش‌برانگیز است و با ملاحظات علمی برخی رشته‌ها سازگاری ندارد. پس از پایان زمان مقرر که احتمالا کافی نیست و بخش عمده دانشجویان ناچارند فراتر از آن زمان روی پروژه‌هایشان کار کنند، پای امور مالی دانشگاه به میان می‌آید و فرآیند جریمه مالی شروع می‌شود. اولا بسیاری از خدمات دانشگاهی نظیر خوابگاه، غذا قطع می‌شود یا در صورت ارائه هم با قیمت‌هایی چندبرابر ارائه می‌شوند. دیگر اینکه پس از پایان زمان مقرر دانشجو مشمول جریمه می‌شود؛ جریمه‌هایی چند میلیونی به ازای هر ترم، آن هم زمانی که اساسا از بسیاری از خدمات محروم شده است. معلوم نیست استدلال پشت این جریمه‌ها چیست و در ازای چه خدمات اضافه‌ای این پول‌ها ستانده می‌شود. در حال حاضر یکی از چالش‌های عمده دانشجویان در دانشگاه‌ها همین است، آن هم در شرایطی که با بحران‌های دیگری چون بیکاری مواجه هستند. در یکی دو سال گذشته شاهد اعتراضات دانشجویی در دانشگاه نظیر تربیت مدرس و شهید بهشتی بوده‌ایم. چنین محدودیت‌هایی علاوه بر فشار مالی بر دانشجویان، تمرکز آنها را متاثر کرده و بر کیفیت آموزشی هم تاثیر نامطلوبی گذاشته است. با سخت شدن شرایط تحصیل از جانب دانشگاه‌هایی که خواهان نشان دادن موفقیت خود در استقلال مالی هستند، احتمالا شاهد چالش‌های بیشتری هم خواهیم بود.
hedayati.mohammad@yahoo.com