شرایط لازم برای احراز پست وزارت

 هدایت فهمی *
یک وزیر خوب باید ویژگی ها، قابلیت ها و توانایی های چندگانه ای داشته و در راس همه آنها، باید مدیری خوب، با اندیشه های بزرگ باشد. مطابق قوانین و رویه های موجود کشور، انتخاب وزرا توسط رئیس‌جمهور و با رای اعتماد مجلس انجام می پذیرد که معمولا با بازتاب دیدگاه های متفاوت، شروط مختلف و گاه متعارضی در انتخاب وزرا همراه است. در کشورهای توسعه یافته، نامزدهای وزارت از طریق مسیرهای حزبی ارزیابی می‌شوند، اما در ایران به‌دلیل نبود نظام حزبی، شرایط احراز مدون، قانونی و تعریف‌ شده‌ای برای نامزدی وزارت وجود ندارد. در این شرایط وزرا توسط رئیس جمهور با تعامل با سایر مراکز و مراجع قدرت پیشنهاد و نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر اساس معیارهای کلی، عرفی، کیفی و سوابق اجرایی و گاه دیدگاه‌های جناحی به ارزیابی نامزد پست وزارت می پردازند. از آنجایی که همه کارکنان دولت، در همه سطوح از کارمند جزء گرفته تا رئیس جمهور، از مراحل گزینش های ایدئولوژیکی و عقیدتی مختلف می گذرند، در این یادداشت فقط به جنبه غیر ایدئولوژیک و غیر عقیدتی شرایط احراز پست وزارت پرداخته می شود.
وجه مشترک همه تعاریف مدیریت عبارت است از کارکردن با افراد و گروه های مختلف و هدایت و رهبری آنها برای تحقق همه اهداف سازمانی. در علم مدیریت جدید کارکردهای اساسی مدیر عبارتند از: برنامه ریزی، سازماندهی، انگیزه سازی، ایجاد ارتباط و هماهنگی، ارزیابی، نظارت و کنترل. این مجموعه از وجوه مدیریت در تعامل با یکدیگر هستند.
در ذیل اهم ویژگی هایی که یک وزیر ذیصلاح باید دارا باشد، به طور خلاصه ذکر می شود.


1) ویژگی مدیریتی :
وزیر باید به علم و هنر مدیریت جهت بکارگیری موثر و کارآمد منابع مادی، معنوی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل برای دستیابی به اهداف وزارتخانه در چارچوب تفکر استراتژیک و آینده نگر و تحول ساز مجهز باشد.
برای وزیران و مدیران ارشد، درک مبانی سیاستگذاری عمومی و مدیریت استراتژیک در راستای ارتقاء و پیشرفت اهداف بخش یا سازمان متبوعه، نسبت به تخصص فنی و وظیفه ای، از اهمیت بیشتری برخوردار است. هرچند تسلط فنی و وظیفه ای بر حوزه وزارت ذیربط بدون تردید یک مزیت است، بر این اساس توصیه می‌شود در صورت امکان، وزیر از بین مدیران ارشد حوزه تخصصی وزارت با سوابق درخشان مدیریتی انتخاب شود. مهمترین ویژگی های مدیریتی یک وزیر عبارتند از: مهارت بالای ارتباطی، آینده نگری و تفکر راهبردی، کل نگری و نگرش فرآیندی و خلاق، برنامه ریزی هدف گرا، هماهنگی و هدایت، نظارت و کنترل و همچنین دارای سوابق مدیریتی پلکانی شامل مدیریت پایه، عملیاتی، اجرایی، میانی و ارشد.
2) ویژگی تفکر استراتژیک و سیستمی
علاوه بر تسلط بر مدیریت استراتژیک، در زمینه تفکر استراتژیک در سه عرصه زیر تبحر داشته باشد: ادامه در صفحه 12