وقت بازبینی مجدد اصول

محمد هدایتی- انقلاب سال 1357 ایران محصول فعالیت‌های گروه‌های بسیاری بود با دیدگاه‌هایی بعضا کاملا متفاوت. این گروه‌ها درباره شیوه اداره کشور، مسایل اقتصادی، دغدغه‌های ایدئولوژیک و به ویژه رویکرد نسبت به دیگر کشورها و جامعه جهانی دیدگاه‌های متفاوتی داشتند. به تدریج از سال‌های ابتدایی دهه 60، یک روایت سیطره یافت یعنی همان چیزی که تقریبا در بیش از سه دهه اخیر در جمهوری اسلامی دیده شده است. با این حال پیروزی این روایت به معنای از بین رفتن تفاوت دیدگاه‌ها نبود. می‌شود در حالت کلی از وجود دو دیدگاه در این روایت مسلط شده سخن گفت؛ در زمینه شیوه مواجهه با کشورهای دیگر و به ویژه کشورهای غربی از یک‌سو و مبنای مشروعیت دولت. در دهه 60 ایران روابط محدودی با قدرت‌های غربی داشت، تقابل ایدئولوژیک شکل گرفت و این تقابل حتی به تدریج به یکی از اصول موضوعه کشور بدل شد.
از طرف دیگر نظام سیاسی آمیزه‌ای بود از مشروعیت دینی همراه با جمهوریتی که متوسل به مردم بود. اگرچه اختلافات کمتر آشکار بود اما رقابت این دو رویکرد زیرپوستی ادامه یافت. در بیش از دو دهه اخیر وزن و توان نسبی هر کدام از این رویکردها بر مبنای جایگاه نمایندگان‌شان در قدرت و حاکمیت، مساله پشتوانه و مقبولیت اجتماعی این گروه‌ها و شرایط بین‌المللی متاثر شده است اما نوعی توافق ضمنی مانع از مساله‌دار شدن جدی این تفاوت دیدگاه‌ها می‌شده است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی تقابل این دو گفتمان در نتیجه قدرت نسبتا نزدیک نمایندگان‌شان و شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی به مرحله‌ای رسیده باشد که نشود مانند دو دهه گذشته آن را به صورت مکتوم نگه داشت و نوعی وفاق ایجاد کرد. از این رو می‌بینیم که در چند ماه اخیر این تقابل عملا آشکار شده است. تنش‌های کلامی افزایش پیدا کرده است. برای برخی این تنش‌های آشکارا اعلام شده، نشانگر رسیدن به یک بن‌بست سیاسی بود. اینکه با این حجم از اختلافات در ظاهر بنیادی در بین بلوک قدرت دشوار بتوان ادامه داد. شاید زمان آن رسیده باشد تا دوباره گفت‌وگوها آغاز و تصمیم‌گیری‌های جدی درباره این مسایل اساسی گرفته شود. درباره اینکه منطق مواجهه ایران با دنیا چگونه باشد، چه رویکردی باید در قبال اتفاقات منطقه‌ای و بین‌المللی در پیش گرفت و در نهایت اینکه دیدگاه اکثریت مردم چه تاثیری باید بر این تصمیم‌گیری‌ها داشته باشد. طبق قانون اساسی برای چنین تصمیم‌گیری‌هایی حتی می‌توان به آرای عمومی متوسل شد.
hedayati.mohammad@yahoo.com