روزنامه جهان صنعت
1396/03/09
پاسخ محمدجواد لاریجانی به نامه وزیر ارشاد؛
شروع ماه مبارک رمضان در چند سال گذشته برای ایرانیان یک خاطره مشترک دارد، نزاع بر سر پخش ربنای محمدرضا شجریان. داستان پخش و عدم پخش ربنا را بارها و بارها مرور کردیم. در سال 88 که کشور درگیر التهاب پس از انتخابات بود، محمدرضا شجریان در نامه‌ای به صداوسیما درخواست کرد صدایش از این رسانه پخش نشود. شجریان این درخواست را بنا بر مالکیت اثر هنری مطرح کرده بود و اوضاعی که به سرودهای خوانده شده توسط او نمی‌خورد.از آن زمان به بعد استاد موسیقی ایرانی مورد غضب عده‌ای از سیاسیون قرار گرفت؛ کسانی که در محافل حکومتی مخصوصا صداوسیما تصمیم‌گیر هستند. پس از نامه شجریان صدای این هنرمند از صداوسیما به‌طور کلی حذف شد. اما او در نامه‌اش یک اثر را مستثنا کرده بود.
دعای ربنای شجریان تنها اثری بود که این هنرمند پخشش را از صداوسیما مجاز دانسته بود. اثری که اوایل انقلاب او برای آموزش و نه پخش از رسانه ملی و رادیو در استودیو تلاوت کرد.
در انتخابات سال 1392 حسن روحانی کاندیدای وقت و رییس‌جمهور فعلی با انتقاد از تصمیم‌گیران، شنیدن صدای شجریان را حق مردم دانست. درخواستی که بار دیگر توسط او در انتخابات امسال نیز تکرار شد.
نامه وزیر ارشاد و درخواست پخش ربنا
بعد از انتخابات و رای آوردن حسن روحانی، او این‌بار جدا از صحبت در مورد شجریان در مناظرات تلویزیونی در عمل نیز به حمایت از این هنرمند برخاست. صالحی‌امیری وزیر ارشاد دولت تدبیر و امید در نامه‌ای به صداوسیما درخواست کرد ربنای شجریان در لحظات افطار مهمان خانه مردم باشد. علاوه بر آن اینستاگرام حسن روحانی نیز در اولین روز ماه رمضان با پخش قسمتی از دعای ربنا با صدای محمدرضا شجریان نوشت:
«بخشی از دعای ربنا؛ با صدای دلنشین و حذف‌ناشدنی استاد شجریان.»
فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند
نامه محمد جواد لاریجانی عضو شورای نظارت بر صداوسیما اولین واکنش رسمی به درخواست وزیر ارشاد است. متن نامه لاریجانی به شرح زیر است:
«برادر گرامی جناب آقای دکتر سیدرضا صالحی‌امیری-دام عزه
وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی
سلام علکیم و رحمه‌الله و برکاته؛
در مورد نامه منتسب به جنابعالی خطاب به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی دائر بر ضرورت پخش تلاوت منتخبی از آیات چند سوره از کلام‌الله مجید با صدای هنرمند معروف آقای شجریان ضروری دانستم که نکته مهمی را خدمت‌تان عرض کنم.
از آنجا که موضوع دفاع از ایشان یک مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذکور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است؛ لذا خواهشمند است که سایر قطعات آوازی آن هنرمند را مطرح فرمایید که اتفاقا دارای ساختار موسیقیایی مهم‌تری هم هستند. حتما می‌دانید که تحت‌الشعاع قرار گرفتن توجه به آیات باهرات نسبت به مقارنات آنقدر مهم بوده که برخی از فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند. البته این حساسیت در میان موسیقیدانان بزرگ و حرفه‌ای هم مطرح است و آنان غالبا ابا دارند که قطعات مهم ترکیبی آنان همراه با آواز پخش شود زیرا معتقدند توجه به الحان و معانی (و گاه حرکات متناظر بدنی) توجه به رموز و ظرافت‌های نهفته در تناسب‌های ایقاعی را که جوهر اصلی هنر موسیقی است تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.»
ورود به موضوع خواننده معلوم‌الحال ربّنا در حد دولت نیست
بعد از نامه محمدجواد لاریجانی نماینده خمینی‌شهر نیز در نطق میان‌دستور مجلس با حمله به دولت و شجریان گفت: مشکل مملکت سرود ربنا و غیر آن نیست؛ بلکه مشکل کاسپین و ثامن‌الحجج و عدم واریز درآمدهای پتروشیمی است که صادر می‌کنیم و برنمی‌گردد.
او گفت: آقای خواننده معلوم‌الحالی خودش در سال ۸۸ تقاضا کرده که برنامه‌هایش از صداوسیما پخش نشود، حالا هم خودش تقاضا کند که دو مرتبه پخش شود. این در حد هیات دولت نیست که در این مسایل ورود کند.
نماینده عضو جبهه پایداری مجلس شورای اسلامی همچنین ابراز امیدواری کرد که مجلس همچنان در راس امور باقی بماند و گفت: این امر جز با حفظ اقتدار مجلس و عملکرد مطلوب نمایندگان و هیات رییسه مجلس میسر نیست.
او گفت: به رییس‌جمهور منتخب تذکر می‌دهم در ادبیاتش تجدیدنظر کند و از اظهارات هنجارشکنانه بپرهیزد. ملت ما با کسی عهد اخوت نبسته‌اند و اگر کسی خطوط قرمز نظام را نادیده بگیرد مردم در رای خود تجدیدنظر می‌کنند که امیدوارم کار به آنجاها نکشد.
آقای لاریجانی استاد قرائت هستند یا کارشناس و مفسر قرآن؟
حمیدرضا نوربخش (مدیرعامل خانه موسیقی) با اشاره به موضع‌گیری محمدجواد لاریجانی درباره ربنای محمدرضا شجریان گفت: ایشان تشکیکاتی کرده‌اند که به ظاهر بیشتر از زاویه علم قرائت بوده است که البته مشخص نیست ایشان اساسا چقدر با مساله قرائت آشنایی دارند؛ این یک مساله است. اما مساله اصلی من این است که نامه‌ای توسط وزیر محترم ارشاد به رییس سازمان صداوسیما نوشته شده؛ آقای دکتر محمدجواد لاریجانی ظاهرا مثل دیگر مواردی که از ایشان سراغ داشته‌ایم و تمایل‌شان برای پاسخگویی به مسایل مختلف، در این مورد هم ظاهرا جسارت‌شان از بقیه بیشتر بوده که پاسخ به این مساله را شخصا برعهده گرفته‌اند.
این خواننده در ادامه افزود: سئوال من این است که آقای دکتر لاریجانی از کدام جایگاه کارشناسی درباره ربنای استاد شجریان صحبت می‌کند؟ ایشان استاد قرائت هستند؟ یا کارشناس قرآن؟ یا مفسر؟
او همچنین عنوان کرد: من به عنوان کسی که هم خواننده و هم قاری قرآن هستم و با قرائت آشنایی دارم، سخن می‌گویم. اول اینکه همه ما می‌دانیم استاد شجریان کسی است که در قرائت قرآن از طفولیت کار کرده‌اند و اصلا آدم ناآشنایی در این زمینه نبوده‌اند. استاد شجریان در جلسات قرآن بزرگ شده، پدرش نیز هم قاری قرآن بوده و هم برگزارکننده جلسات و کلاس‌های قرآنی بوده است.
نوربخش گفت: استاد شجریان از کودکی با صوت قرآن بزرگ شده و با قاریان بزرگ جهان و شیوه‌های قرائت‌شان آشنایی داشته و دارند. حتی خودشان در مسابقات بین‌المللی قرائت قرآن مقام آورده است. در این میان چطور کسی که در وادی کار قرآنی هیچ سابقه‌ای نداشته به خودش اجازه می‌دهد اینگونه جسورانه و با اعتماد به نفس درباره مقوله‌ای که اطلاعاتی در موردش ندارد، سخن بگوید؟! ایشان فکر کرده‌اند وقتی واژگان خاصی را که صد در صد حرفه‌ای است و به هیچ عنوان مخاطب عام آنها را نمی‌فهمد به کار ببرند، مطلب تمام میشود اما در واقع اینگونه نیست.
مدیرعامل خانه موسیقی در ادامه افزود: یکی از بهترین قرائت‌ها و اجراها در زمینه مناجات‌خوانی همین اجرای ربنای استاد شجریان است. مناجات‌خوانی با تلاوت قرآن تفاوت دارد. استاد شجریان نوارهایی در زمینه قرائت قرآن دارد که سی‌دی‌هایش موجود است. آقای دکتر لاریجانی می‌توانند به این نوارها مراجعه کنند. استاد شجریان قرائتی دارند که بر شیوه مرحوم استاد مصطفی اسماعیل اجرا شده است. آن زمان وقتی قاریان بزرگ این قرائت را گوش داده‌اند، همه لب به تحسین گشوده‌اند. وقتی شما در مقام مناجات چیزی را می‌خوانید ممکن است مقداری از مولفه‌های قرائت قرآن فاصله بگیرید.
او عنوان کرد: ربنای شجریان یکی از بهترین نمونه‌های مناجات‌خوانی است، ضمن اینکه استاد شجریان نیز در این زمینه ادعایی نداشته و این ربنا را به عنوان الگویی برای تمرین عده‌ای ضبط کرد که بعدها پخش شد و بسیار مورد اقبال مردم قرار گرفت و ملت ما سال‌های سال با آن زندگی کرده‌اند. امروز ربنا در گوش و ذهن همه مردم ما هست و هر وقت پخش میشود مردم به یاد لحظات نورانی افطار ماه مبارک رمضان می‌افتند.
حمیدرضا نوربخش گفت: نکته آخر اینکه می‌خواهم به آقای دکتر محمدجواد لاریجانی بگویم با این قاعده‌ای که شما می‌گویید، اذان مرحوم موذنزاده اردبیلی نیز از نظر قواعد قرائت قرآن مشکل دارد. ایشان لطف کنند به صداوسیما بگویند دیگر اذان موذنزاده اردبیلی را پخش نکنند. به دلیل اینکه اگر بخواهیم از نظر قواعد تجوید بررسی کنیم اذانی که مرحوم استاد موذنزاده اردبیلی گفته‌اند اذان فارسی محسوب میشود و از لحن فارسی در آن استفاده شده و تجویدش هم متفاوت است. حال آنکه این اذان حالی دارد که ما می‌بایست به دنبال روح حاکم بر آن باشیم. مردم هم روح حاکم بر آن اثر را دیدند و پذیرفتند. امروز اذان موذنزاده اردبیلی با روح و جان مردم ممزوج است. اگر شما از مردم ایران بپرسید کدام اذان را بیشتر دوست دارید حتما اکثریت‌شان می‌گویند اذان موذنزاده اردبیلی. این طبیعی است چون کسی کار به لحن اثر ندارد و به قول شاعر «ما درون را بنگریم و حال را.»
این خواننده افزود: بسیاری از مردم کوچه و بازار هم اذان می‌گویند. اتفاقا در بسیاری مواقع موذنان و مکبران مساجد همین مردم ساده کوچه و بازار هستند. همه مردم هم این ماجرا را پذیرفته‌اند و کسی به آنها نمی‌گوید آیا شما تجوید کار کرده‌اید یا نه!؛ شما لحن‌ات را برو درست کن؛ شما قرائت کار کن. همه مردم ما بسیاری از همین اذان‌ها یا مناجات‌ها را که تنها با جان و دل اجرا میشود با تمام وجود پذیرفته‌اند و کسی هم با آنها مشکل ندارد. بنابراین این دلایل اصلا موجه نیست و دوستان بهتر است دنبال دلیل دیگری برای پخش نکردن ربنا باشند.
سیاست گریبانگیر هنر
ثبت اثر ربنا توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اتفاق مبارکی بود که در روزهای منتهی به انتخابات افتاد. بعد از این اتفاق مردم امیدوار بودند دوباره صدای شجریان از رسانه ملی پخش شود. اما سیاست این‌بار نیز پا بر گردن هنر گذاشته است. بسیاری از افراد سیاسی از هر گروه و جریانی، وقتی از هنر و هنرمند صحبت می‌کنند برای خوشامد طرفداران‌شان است نه توجه به جایگاه اصلی آن. پخش و عدم پخش ربنا نیز برای آن مناقشه‌برانگیز است که نماد دو جریان سیاسی است. عقب‌نشینی هر کدام می‌تواند طرفدارانش را ناامید کند. اما باید توجه داشت، انتخابات ریاست‌جمهوری این دوره سنگ محکی برای وزن اجتماعی هر دو تفکر است. نکته‌ای که بارها حسن روحانی بر آن تاکید کرده است. سکان مدیریتی کشور در تمام عرصه‌ها، از سیاسی و اقتصادی تا اجتماعی و فرهنگی بعد از این باید بر اساس خواسته‌های اکثریت هدایت شود. اکثریت نیز در انتخابات 29 اردبیهشت حرفش را تکرار کرد. روحانی قول داد بعد از 29 اردیبهشت‌ماه به حکومت اقلیت پایان دهد. باید دید دولت می‌تواند در سایه توجه به هنر در جایگاه اصلی آن، به قول‌هایش عمل کند یا خیر.
سایر اخبار این روزنامه
وزیر کار خبر داد؛
پاسخ محمدجواد لاریجانی به نامه وزیر ارشاد؛
زمزمه تشکیل وزارت معادن و صنایع معدنی و احیای وزارت بازرگانی؛
صدها میلیارد دلار از خاورمیانه پس گرفتم
بازار لوازم‌خانگی کشور در حال انقراض؛
افزایش 7/5 درصدی قیمت مسکن در اردیبهشت 96؛
صحت انتخابات شورای شهر تهران تایید شد
گسترش اعتیاد بین کودکان حاشیه‌نشین؛
نکند رییسی رای آورده
هاراگیری محمدجواد لاریجانی!
سونامی بهره در راه است
چالش بر سر تداوم ریاست لاریجانی
گذر از رکود
عربستان شریک پردردسر واشنگتن
پیش‌شرط‌های رونق پایدار
عربستان شریک پردردسر واشنگتن
بازار سرمایه ناتوان، بازار پول نگران
بازار سرمایه ناتوان، بازار پول نگران
