ای‌تی‌آرها ثمره برجام

اگرچه برخی همچنان بر این باورند که برجام دستاوردی دربرنداشت، اما باید اذعان کرد یکی از فواید و خدمات بزرگ برجام ورود چند فروند ایرباس و ای‌تی‌آر و به‌طور کلی نوسازی ناوگان هوایی کشور است. منتقدان به علت عدم آشنایی با جامعه جهانی و روابط بین‌الملل‌ درصدد بودند سیستم حمل‌ونقل ایران بیشتر به هواپیماهای روسی و دست‌چندم مجهز شود، اما طی سال‌های گذشته ثابت شد که هواپیماهای روسی و دست‌چندم از ایمنی لازم برخوردار نیستند، زیرا در دوران تحریم‌ها که ایران ناگزیر به استفاده از این هواپیماها بود، بسیاری از هموطنانمان جانشان را از دست دادند. در آن سال‌ها، صنعت هواپیمایی تحریم بود و هیچ‌کشوری به ایران هواپیما نمی‌فروخت. حتی شرکت هواپیمایی فرانسه نیز از فروش یا اجاره هواپیما به ایران امتناع می‌ورزید. اگرچه محل شرکت هواپیمایی ایرباس در فرانسه است، اما موتور ایرباس را شرکت بوئینگ تولید می‌کند که ارزش این موتور رقمی بیش از 20‌میلیون دلار است. به همین خاطر آمریکا فروش هواپیما به ایران را تحریم کرده بود. اما امروز به خاطر وجود برجام، 3 فروند ایرباس وارد ناوگان شرکت هواپیمایی ایران شده و همین‌طور چهار فروند ای‌تی‌آر در باند فرودگاه مهرآباد بر زمین نشسته است. اگرچه این تعداد با توجه به جمعیت 80میلیونی ایران کافی نیست و امروز کشور حداقل به بالغ بر 100 فروند هواپیمای نو نیاز دارد، اما با این همه ورود چند فروند هواپیمای جدید به ایران گامی بزرگ در صنعت هواپیمایی ایران قلمداد می‌گردد. در واقع ایران باید پیش از این به نوسازی صنعت هواپیمایی خود اقدام می‌کرد. طی سال‌های اخیر فرصت برتری را در خاورمیانه از دست دادیم، زیرا یکی از برنامه‌های توسعه این بود که فرودگاه امام خمینی رتبه برتر منطقه و خاورمیانه را کسب کند و در حقیقت مسافران کشورهای همسایه برای سفر به کشورهای اروپایی و آمریکایی وارد فرودگاه ایران شوند و از تهران به مقصد نهایی خود سفر کنند، اما این مهم طی سال‌های گذشته به علت برخی اقدامات نابخردانه و عدم شناخت کافی نسبت به صنعت حمل‌ونقل هوایی محقق نشد. در دوران تحریم کشورهایی مانند قطر، امارات، ترکیه و عربستان سودهای فراوانی بردند. دو خط هواپیمایی قطر ایرلاین و ترکیش‌ایر تقریبا مسافران ایرانی را تصاحب کرده‌اند، زیرا امروز ده‌ها پرواز از تهران به مقصد دوحه و استانبول صورت می‌گیرد. سالانه 5/4 الی 5‌میلیارد دلار هزینه بلیت از مسافران ایرانی به سمت خطوط خارجی و منطقه‌ای سرازیر می‌شود. بنابراین جای اینکه مسافران ایرانی ناگزیر شوند برای سفر به غرب و شرق به کشورهای همجوار منطقه بروند و پول‌های ایرانی به خزانه کشورهای منطقه سرازیر شود، بهتر نیست که ایران خود به نوسازی صنعت هوایی‌اش بپردازد و کاستی‌های موجود را در این صنعت با خرید هواپیما جبران کند؟ به هر حال، تجهیز ایران به هواپیمای نو علاوه بر آنکه برای نیروی کار ایرانی اشتغال به همراه دارد، از سرازیر شدن پول‌های ایرانی به کشورهای دیگر جلوگیری می‌کند. تا سال 2020 بر اساس قرارداد دولت یازدهم با شرکت هواپیمایی ایرباس در فرانسه باید از محل فاینانس، یعنی اجاره به شرط تملیک، بالغ بر100 فروند هواپیما وارد ایران شود. در این صورت نه‌تنها خدمت بزرگی به صنعت هوایی ایران خواهد شد، بلکه مسافران ایرانی با احساس امنیت و آرامش بیشتری به سفرهای دور و نزدیک خواهند رفت. از سوی دیگر نباید فراموش کرد که در سال‌های اخیر عربستان حجاج ایرانی را به مکه می‌برد، زیرا هواپیماهای ایرانی فرسوده شده بود. همچنین به اعتقاد برخی‌ها اگر حتی درصدد ساخت و تولید هواپیما در داخل نیز باشیم، این امر نه‌تنها اقتصادی و مقرون به‌صرفه نیست بلکه به ضرر کشور خواهد بود، زیرا به‌طور کلی نیاز هواپیمایی کشور بالع بر 100 فروند هواپیماست و ایجاد کارخانه برای تامین 100 فروند هواپیما عاقلانه نیست. این مهم باید با خرید یا اجاره به‌شرط تملیک از کشورهای اروپایی مانند فرانسه تحقق یابد. البته بازهم توسعه صنعت هواپیمایی ایران به دولت آتی و برنامه‌های او در راستای برجام بستگی دارد.
* کارشناس اقتصادی