از پرسپولیس تا سپیدرود؛ همه ورشکسته اید




فرشاد‌ کاس‌نژاد‌
سال‌ها پیش وقتی به حکم الزامات کنفدراسیون فوتبال آسیا این بحث‌ها در فوتبال ایران مطرح شد که باشگاه‌ها باید ثبت تجاری شوند و هیأت مدیره مستقل و شفافیت مالی داشته باشند، همیشه راهکارهایی برای دور زدن قوانین پیدا می‌شد. باشگاه‌هایی که از صنایع دولتی، نظامی و شبه‌خصوصی بودجه می‌گرفتند، به لطف اسناد و مدارک خصوصی شدند و تراز مالی‌شان نیز به طرز معجزه‌آسایی مثبت شد. سالی چند میلیارد درآمد و سالی چند ده میلیارد هزینه اما با تراز مثبت مالی.


مماشات فدراسیون فوتبال و گشودن راهها برای دور زدن قوانین با این توجیه که نباید اجازه دهیم سهمیه ایران در لیگ قهرمانان آسیا کم شود، باعث شد که ارائه مدارک و اسناد بی‌پشتوانه به عادت باشگاه‌ها تبدیل شود. حتی کار به جایی رسید که ورزشگاه شهر دیگری را به ناظر کنفدراسیون فوتبال آسیا معرفی کردند تا تیم دیگری از شهری دیگر مجوز بازی در لیگ حرفه‌ای را بگیرد. با این پیشینه‌ مشعشع، اینکه سازمان لیگ باشگاه‌ها را با تهدیدهایش در رسانه‌ها، از این کار و آن کار منع می‌کند و الزاماتی را تعیین می‌کند، بیشتر به یک شوخی تکراری شبیه است. همان‌چه هر سال هنگام نقل و انتقالات می‌شنویم و می‌خوانیم اما ضمانت اجرایی این حرف‌ها و ایده‌ها و تهدیدها را هرگز ندیده‌ایم.
در فوتبال ورشکسته ایران تا امروز هیچ باشگاه بدهکاری را از حضور در لیگ منع نکرده‌اند و خبر جریمه جدی و سنگینی را مقابل این همه بی‌تعهد بودن و بی‌حساب و کتاب بودن باشگاه‌ها نشنیده‌ایم. جرایم و محرومیت‌های اخیر فیفا برای باشگاه‌های ایرانی تنها اتفاقی است که باشگاه‌ها را به سوء‌رفتار خودشان آگاه کرده. همین باشگاه‌ها و نظایر آنها در فوتبال ایران با سو‌ء‌رفتارهای مالی همواره می‌توانستند با جرایم و محرومیت‌های سنگین از سوی کمیته‌انضباطی مواجه شوند اما هرگز کمیته انضباطی در این زمینه‌ها که به رشد اقتصادی فوتبال منجر می‌شود، جدی نبوده و جدی بودنش را فقط در برخورد با بازیکنان به خاطر یک عکس با هوادار دیده‌ایم.
آخرین پرده از اینکه باشگاه‌ها وقعی به حرف سازمان لیگ نمی‌گذارند، اینکه سازمان لیگ صدبار اعلام کرده که پرسپولیس به دلیل بدهی‌های خارجی نمی‌تواند بازیکن خارجی استخدام کند اما باشگاه پرسپولیس پیش از هر تیم دیگری سراغ بازیکن گران‌قیمت خارجی می‌رود و با گادوین منشا قرارداد می‌بندد، چیزی شبیه اینکه تراکتورسازی فارغ از حکم محرومیت از نقل و انتقالات تابستانی، این‌روزها با بازیکنان جدید عکس معارفه بگیرد و روی سایت خود منتشر کند تا بی‌توجهی به حکم فیفا را نشان دهد. آیا ممکن است؟
فوتبال ایران به جای اجرای قوانین، گرفتار بازی‌های رسانه‌ای است. سازمان لیگ در رسانه‌ها از فلان محرومیت برای یک باشگاه خبر می‌دهد، آن باشگاه بازیکن جدیدش را در رسانه‌ها به رخ سازمان لیگ می‌کشد. در فوتبال ایران هیچ درکی از چرایی محرومیت‌ها وجود ندارد. باشگاهی که توان پرداخت بدهی‌هایش را ندارد و شماره حساب اعلام می‌کند تا از هواداران پول بگیرد، چرا با قدرت سراغ خریدهای بعدی می‌رود؟ باشگاه‌ها تردیدی ندارند که می‌توانند بدون اجرای قواعد حرفه‌ای، به راه خود ادامه دهند. از پرسپولیس که قهرمان لیگ برتر است تا سپیدرود که آخرین تیم صعود کرده به این لیگ است، همه دچار این باورند که چیزی را نباید جدی بگیرند.
در فوتبال ایران وحشتی از انباشت بدهی‌ها وجود ندارد. کسی قرار نیست بدهی را بپردازد و حتی مدیری که می‌تواند یک باشگاه لیگ برتری را با بدهی غرق کند و به لیگ دو بفرستد و سرانجام منتقلش کند و با تغییر نامش از بدهی‌ها فرار کند، چه بسا رییس کمیته بازاریابی فدراسیون فوتبال شود تا تبحر اقتصادی‌اش بیشتر به کار فوتبال بیاید و دانش اقتصادی او در یک باشگاه ورشکسته حیف نشود.
فوتبال ایران در این میهمانی بزرگ ورشکستگی، چهره خندانی دارد اما فراموش نکنیم که برای قهرمان جام حذفی‌اش مالک و سرمایه‌گذاری پیدا نمی‌شود و تیم تازه صعود کرده‌اش به لیگ برتر به رغم آنکه در یک نظرسنجی تلویزیونی چهارمین تیم پرتماشاگر ایران است اما هیچ‌کس برای سرمایه‌گذاری در آن پیش‌قدم نمی‌شود. باشگاه‌های دیگر نیز در واقع ورشکسته‌اند اما با بودجه‌های بی‌حساب و ترازهای مالی معجزه‌آسا و مثبت، ادا و اطوارشان شبیه متمول‌هاست.