نگاه سياست زده به هنر تمامی ندارد

آرمان ملي– مطهره شفيعي: سياست در هر حوزه‌اي به‌مثابه يک مامور مخفي که نقش او پس از اکران هويدا مي‌شود حضور دارد، بدان معنا که کارگردان فيلمي را مي‌ساخت و اگر يکي از عوامل فيلم در ميان ساخت آن، گفت‌وگويي درباره موضوع فيلم مي‌کرد که با منافع و عقايد يک گروه سياسي همخواني نداشت بلوايي به‌پا مي‌شد که نتيجه آن توقيف فيلم يا افزايش فروش بود! حاتمي‌کيا از جمله کارگردان‌هايي بود که انتقادات سياسي به‌نام نقد فرهنگي به سمت او روانه مي‌شود. حاتمي‌کيا سال گذشته در حاشيه جشنواره فجر با صراحت خطاب به هجمه‌کنندگان گفت: گناه ما چيست که فيلم مي‌سازيم؟ چرا دادگاه تشکيل مي‌شود؟ چرا جنس نوشته‌ها و واکنش‌ها دادگاهي شده‌ است. اين چه زبان بي‌حيايي براي من سرباز است؟ چرا بي‌حيا مي‌شويم؟ به من مي‌گويند دهه‌ات گذشته؛ جمله خودم را به خودم پس مي‌دهيد؟ روزي که علي حاتمي رفت آيا جايش پر شد؟ ما کنار برويم؟ لذت مي‌بريد از اين رفتار؟ از اين‌ور و آن‌ور اين واکنش‌ها وجود دارد.» توقيف يا اعتراض‌هاي زيادي به فيلم‌ها شده است؛ مانند سال 66 که علي حاتمي براساس «نمايشنامه جعفرخان از فرنگ آمده»، يک سناريو نوشت با عنوان «جعفرخان از فرنگ برگشته». فيلم اولين کمدي بعد از انقلاب به حساب مي‌آمد؛ اما فيلم زنده‌ياد حاتمي 20 دقيقه مميزي خورد؛ او حاضر به اصلاح نبود و زير بار نرفت. احمد بخشي، دستيار زنده‌ياد حاتمي توضيح مي‌دهد: «به علي گفتند اين 20 دقيقه را مجدد بگير. علي زير بار نرفت و به همين علت ممنوع‌الکار شد.»
مخالفان آدم برفي نفودي‌ها بودند؟
سال 73 وقتي داوود ميرباقري فيلم «آدم برفي» را به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تهيه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگي حوزه هنري ساخت گمان نمي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرد انصار حزب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ا... بابت فيلم قيامت کنند و حتي نظر رهبر انقلاب را هم نپذيرند. آيت‌ا... هاشمي که آن زمان رئيس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جمهور بود در خاطرات خود آورده است: «عصر، فيلمي به نام «آدم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برفي» آوردند که ديدم. ‌‌‌‌‌من آن را مفيد دانستم.» آن روزها سروصدا و اعتراض به اين فيلم باعث شد که عزت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ا... ضرغامي معاون سينمايي وقت وزارت ارشاد فيلم را توقيف کند. سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بعد ضرغامي که رياست صداوسيما را پذيرفته بود نه‌‌تنها با پخش «آدم برفي » از اين رسانه انتقاد نکرد بلکه اين فيلم چند بار در صداوسيما به نمايش در‌آمد و ضرغامي در نقدي به تصميم خودش نوشت: «نبايد فيلم «آدم برفي» را توقيف مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کردم، اگر به گذشته برگردم ترجيح مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دادم به روح توصيه رهبر انقلاب در مورد فيلم سينمايي «آدم برفي» عمل کنم و به دلايل نظارتي که در جاي خود مورد تأکيد ايشان هم بود، مردم را از ديدن اين فيلم خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساخت و پر‌پيام محروم نمي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساختم.» جالب آنجاست حسين ا...کرم که هدايتگر انصار‌حزب‌ا... شناخته مي‌شد مانند ضرغامي مواضع خود را تغيير و به سمت اعلام برائت رفت. او اعتراض به فيلم «آدم برفي» را نتيجه اقدامات «نفوذي‌ها» به انصارحزب‌ا… دانست!
کارگردان بود، حزب‌ا... نبود!


فيلم ديگري که با تجمع اعتراضي همراه شد مربوط به سال 74 و فيلم تحفه هند بود. نيروهاي معروف به انصار‌حزب‌ا... اعتراضات گسترده‌اي را آغاز و در مقابل سينما قدس تهران تجمع کردند. اين تجمع به درگيري و شکسته شدن شيشه‌هاي سينما و به گفته برخي منابع سقط جنين يک زن باردار انجاميد. انصار‌حزب‌ا... همانند فيلم آدم برفي با بازي اکبر عبدي با لباس زنانه او در چند سکانس مخالف بودند. نکته قابل‌توجه آن است که حزب‌ا... مدعي نفوذ حزب کارگزاران در بين نيروهايش شده بود و آنها را داراي نقش در اعتراض و تجمع عليه فيلم‌ها مي‌دانست که يکي از آنها تجمع سال 75 در اعتراض به اکران تحفه هند بود. در واکنش به ادعاي حزب‌ا... بود که حسين مرعشي سخنگوي حزب کارگزاران سازندگي به خبرآنلاين گفت: اصلا به کارگزاران مي‌آيد جايي نفوذ کند؟ اصلا به قيافه ما مي‌خورد که در جايي نفوذ کنيم؟ اين افراد نفوذي را به مردم معرفي کنند، خوب است که ما هم آنها را بشناسيم. اصولا به کارگزاران نفوذ نمي‌آيد. لطف کنند اسامي کساني را که نفوذي بودند، اعلام کنند که حداقل مردم هم از آن آگاه شوند.
ما را مهدورالدم ناميدند
فيلم مارمولک هم با اعتراض همراه شد چنانکه ايسنا در 20 ارديبهشت 83 نوشت: «پيش از ظهر روز گذشته تجمع اعتراض‌آميزي نسبت به پخش فيلم مارمولك در رشت برپا شد. در اين تجمع كه توسط جمعي با عنوان پاسداران حريم اسلام و روحانيت در مقابل اداره كل فرهنگي و ارشاد اسلامي استان گيلان برگزار شد 80 الي 100 نفر شركت داشتند.» سال 95 کمال تبريزي کارگردان فيلم «مارمولک» با اشاره به حاشيه‌هايي که آن دوره بعد از اکران اين فيلم پيش آمد يادآور شد: آن دوره ما را مهدورالدم ناميدند و خون‌مان را حلال دانستند. تهيه‌کننده کار بسيار تحت‌فشار بود. اما اخيرا مارمولک را به‌عنوان بهترين فيلم تقدير کرده‌اند، يعني نبايد با قاطعيت بگوييم يک فيلم به درد نمي‌خورد. ضمن اينکه فراموش نکنيم سينما بايد نسبت به مردم پيش‌روتر باشد.
انتقاد به پايتخت در پايتخت
اکنون سريال نوروزي پايتخت با انتقادات زياد همراه است؛ سريالي که هر شب ساعت 22 از شبکه اول سينما پخش مي‌شد و سبک طنز آن سبب شد مخاطبان زيادي داشته باشد. برخي صحنه‌هايي از اين فيلم را کپي کرده از فيلم‌هاي ساخته شده در سال‌هاي پيش از انقلاب دانستند و برخي ديگر ديالوگ‌هايي از اين فيلم را غيراخلاقي توصيف کردند. 19 فروردين سيروس مقدم کارگردان پايتخت 6 در توضيح حواشي پيش ‌آمده براي اين سريال، از شوخي با آثار سينمايي ايراني و خارجي در اين سريال دفاع و تاکيد کرد در اين نگاه طنز، هيچ خط قرمز شرعي و قانوني شکسته نشده است. 18 فروردين رئيس سابق سازمان بسيج مستضعفين در نامه‌اي به رئيس صداوسيما نوشت: «‌خود قضاوت کنيد وضعيت فعلي رسانه چيست و کجاست؟ آيا شما در طراز انقلاب اسلامي تلاش مي‌کنيد؟ در سريال‌ها چه اتفاقات تربيتي و ارزشي را مي‌توانيد ارائه دهيد؟ معرف جامعه ايران اسلامي کدام سريال است؟ يکي را آدرس دهيد. به بوي باران دلخوش کنيم که در آن قتل پشت قتل را نمايش داديد و بقيه قضايا در اين مجموعه يا به سريال کاملا ضد‌اخلاقي پايتخت؟» ديروز اما سخنگوي سپاه در خصوص نامه انتقادي غلامحسين غيب‌پرور به رئيس سازمان صدا و سيما نيز تاکيد کرد: «محتواي اين نامه هر چند با انگيزه مشفقانه نگاشته شده باشد، موضع سپاه پاسداران انقلاب اسلامي تلقي نمي‌شود و بديهي است اين نهاد انتقادات و پيشنهادات خود را نسبت به موضوعات و برنامه‌هاي مختلف صداوسيما از طريق فرآيندهاي مقتضي به رسانه ملي منعکس کرده و مي‌کند.» بنابراين پايتخت اگر چه توقيف نشد اما به‌اندازه فيلم‌هايي که سبب تجمع مخالفان بود حاشيه‌آفريني کرد.