جایزه‌ای دیگر برای سینمای ایران

[پولاد امین]... و بالاخره قصه هفتادمین دوره فستیوال فیلم برلین هم سرآمد و افتخاری دیگر برای سینمای ایران حاصل شد. شاهنامه‌ای که پایانش برای سینمای ایران خرس طلایی برلیناله بود که به «شیطان وجود ندارد». محمد رسول‌اف رسید، تا سومین خرس طلای تاریخ سینمای ایران نیز به فیلمی از جریان مستقل اجتماعی رسیده باشد.
«شیطان وجود ندارد» که به گزارش آسوشیتدپرس در شرایطی توانست به مهم‌ترین جایزه این دوره از فستیوال برلین برسد و 17 رقیب قدرتمند دیگرش ازجمله فیلم‌های «جاده نرفته» اثر سلی پاتر، «برلین الگساندرپلاتز» و «سیبری» را پشت‌سر بگذارد و که در روزهای اخیر موفقیت این فیلم در این فستیوال تقریبا قطعی به ‌نظر می‌رسید، به‌خصوص بعد از نمایش رسمی فیلم در آخرین روز فستیوال که باعث ستایش همزمان اغلب نشریات معتبر سینمایی شد و همگان بر این موضوع تأکید کردند به‌رغم اینکه ممنوع‌الخروجی محمد رسول‌اف و حضورنیافتنش در برلین در توجه رسانه‌ای و تبلیغاتی به فیلمش موثر بوده، اما جایزه خرس طلایی هفتادمین جشنواره فیلم برلین نه به خاطر این تبلیغات، که سزاوارانه و با نگاه به ارزش‌های سینمایی فیلم جدید کارگردان ایرانی به او تعلق گرفته است.
محمد رسول‌اف درباره موضوع فیلمش گفته است: «شیطان وجود ندارد، درباره نه‌ گفتن است. درباره اینکه با نه‌گفتن می‌توان شرایط را تغییر داد و درباره اینکه هیچ سلسله مراتبی مسئولیت فردی افراد را نفی نمی‌کند. کسانی در هر سطحی از قدرت که از خود سلب مسئولیت می‌کنند و می‌گویند که تصمیم‌ها را افراد بالادست سلسله مراتب می‌گیرند، فقط درحال توجیه خود و جامعه هستند، چراکه هرکسی می‌تواند نه بگوید و این نقطه ‌قوت آنهاست.»
کاوه فرمان، تهیه‌کننده «شیطان وجود ندارد» نیز، هنگام دریافت جایزه به این موضوع اشاره کرد که «استقبال قابل توجه از این فیلم در برلین به ما یادآوری می‌کند که در جهان دیواری نیست که بتواند قدرت تخیل، قدرت افکار، ایمان و عشق را سد کند».


درباره مراسم پایانی فستیوال برلین باید گفت که جایزه دوم جشنواره یعنی خرس نقره‌ای نیز به فیلم «هرگز به ندرت گاهی همیشه» اثر الیزا هیتمن فیلمساز آمریکایی رسید. جایزه خرس نقره‌ای بهترین هنرپیشه زن به پال بیر برای ایفای نقش در «آنداین» تعلق گرفت و خرس نقره‌ای بهترین هنرپیشه مرد را نیز الیو جرمانو برای بازی در «پنهان شده» دریافت کرد. جایزه بهترین فیلمنامه هم برای «قصه‌های بد» به برادران دی اینوچنزو رسید. امسال در بخش رقابتی جشنواره تازه‌‌ترین ساخته‌های فیلمسازان مطرحی چون کلی رایکارت، ریتی پان، فیلیپ گارل، کریستین پتزولد، سالی پاتر، ابل فرارا و سای مینگ- لیانگ حضور داشتند و فیلم‌ها تلفیقی از سینمای هنری اروپا، فیلم‌های مستقل آمریکایی و فیلم‌هایی از آسیا و آمریکای لاتین بودند، که گل جوایزشان به سینمای مستقل ایران رسید.
خرس طلایی البته تنها رهاورد فیلم جدید محمد رسول‌اف از برلین نبود و این فیلم جایزه منتقدان بین‌المذاهب جشنواره را نیز به دست آورد. این فیلم همچنین جایزه «گیلد» را نیز دریافت کرد، که مجموعه سینماداران هنر و تجربه سینماهای آلمان داوری آن را انجام می‌دهند.
سینمای ایران به ‌جز «شیطان وجود ندارد»، دو فیلم بلند دیگر نیز در برلیناله 2020 داشت: «یلدا» به کارگردانی مسعود بخشی که در بخش مسابقه نسل حضور داشت و «نامو (بیگانه)» نخستین تجربه کارگردانی نادر ساعی‌ور که در بخش جنبی فُروم روی پرده رفت. دو فیلم کوتاه ایرانی نیز در بخش نسل حضور داشتند:   «اسب سفید بالدار» به کارگردانی مهیار ماندگار و «بادبادک‌ها» ساخته سیدپیام حسینی هر دو فیلم جایزه گرفتند.
گفتنی است که بعد از اعلام نتایج جشنواره برلین، کانون کارگردانان سینمای ایران جایزه «خرس طلای برلین» برای فیلم «شیطان وجود ندارد» را به محمد رسول‌اف، عوامل سازنده فیلم و خانواده سینمای ایران تبریک گفت.
محمد رسول‌اف که‌ سال گذشته با فیلم «لرد» موفق به کسب جایزه از فستیوال کن شده بود، با خرس طلای برلین سومین کارگردان ایرانی شد که این جایزه را دریافت کرده‌است. پیش از او جعفر پناهی و اصغر فرهادی موفق به کسب جایزه از فستیوال فیلم برلین شده بودند.