فهم مشترک برجامی در 90 دقیقه؟

هادی محمدی – کوتاه ترین نشست کمیسیون مشترک برجام تاکنون اگرچه ظاهرا همچون چندین جلسه اخیر دستاورد خاصی نداشته اما اظهارنظرهای پس از آن نشان  می دهد که ظاهرا حداقل همه بر سر یک موضوع به توافق رسیدند و آن این که «ایران بدون به دست آوردن منافع اقتصادی برجام حاضر به انجام دوباره تعهدات خود نیست». حالا دیگر این ایران نیست که فقط این موضوع را فریاد می زند بلکه  روس ها و دیپلمات های اروپایی نیز به این نتیجه رسیده اند که صبر تهران به سر رسیده و تنها نفع اقتصادی است که می تواند ایران را به نرمش بکشاند. نکته مهم دیگر این که اگرچه نشست روز گذشته، اولین نشست پس از نامه سه کشور اروپایی برای فعال کردن سازوکار حل اختلاف برجام بود اما بیانیه پایانی و سخنان اعضای 1+4 در حاشیه این گفت وگوها نشان داد در نشست دیروز اشاره ای به این موضوع نشده و آن چنان که «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود فعلا این موضوع برای مدتی نامحدود تعلیق شده است.   روز گذشته هتل کوبورگ وین پایتخت اتریش بار دیگر میزبان معاونان وزیران خارجه و مدیران سیاسی  ایران  انگلیس، آلمان ، فرانسه ، چین و روسیه بود تا در چارچوب مباحث برجامی و به ریاست هلگا اشمید هماهنگ‌کننده نشست کمیسیون مشترک برجام رایزنی داشته باشند  نشستی که تنها 90دقیقه به طول انجامید و نتیجه اش شد بیانیه ای که هلگا اشمید صادر کرد. نشست کمیسیون مشترک برجام در حالی برگزار شد که ایران ۱۵ دی گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد و گفت که دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست. نکات مهم بیانیه نشست وین در  بیانیه پایانی نشست اعلام شده که  در این نشست، گام‌های ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای ذیل برجام از جمله اعلان مورخ 15 دی‌ 98 و نگرانی‌های دیرپای کلیه اعضا در خصوص آثار خروج آمریکا از برجام در سال 97 و اعمال مجدد تحریم‌ها، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در همین زمینه، نگرانی جدی درباره گام‌های ایران درخصوص تعهدات هسته‌ای ذیل برجام ابراز شد. اعضا همچنین تصدیق کردند که وضع مجدد تحریم‌های آمریکا، مانع بهره‌مندی کامل ایران از منافع ناشی از رفع تحریم‌ها شده است. تمامی اعضا، با یادآوری این که این توافق، عنصر کلیدی ساختار عدم اشاعه جهانی محسوب می‌شود، بر اهمیت صیانت از آن تاکید کردند. اعضا، تحولات اخیر درخصوص پردازش اولین تراکنش از طریق اینستکس، اضافه شدن چهار دولت اروپایی به عنوان سهامداران جدید و افق افزایش بیشتر سهامداران را «مثبت» توصیف و از آن استقبال کردند. آن‌ها همچنین به اهمیت تقویت این ابزار اذعان داشتند. این در حالی است که هنوز خروجی مشخصی از این سازوکار اروپایی دیده نشده است.  بیانیه برجامی روز گذشته گریزی به موضوع  داغ جهان یعنی ویروس کرونا هم داشت و آورده است : اعضا، با چین، جمهوری اسلامی ایران و تمامی کشورهای مبتلا، در تلاش‌هایشان برای مقابله با این موضوع، مشخصاً، مشارکت چین و آن‌هایی که متعاقباً متاثر شده‌اند در مبارزه با این چالش سلامت جهانی، اعلام همبستگی کردند. عراقچی : بدون برآورده شدن انتظارات اقتصادی ما ، بازگشت ایران به برجام مقدور نیست پس از پایان نشست، سید عباس عراقچی معاون سیاسی ظریف و مذاکره کننده ارشد ایرانی در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت: در جلسه امروز کمیسیون مشترک تأکید کردیم که بدون برآورده شدن انتظاراتمان در حوزه‌های اقتصادی بازگشت کامل ایران به برجام مقدور نیست. معاون سیاسی وزیر خارجه ایران خاطرنشان کرد: همه اعضای باقی مانده در برجام در این جلسه مجدد بر اهمیت برجام تأکید کردند و این که این توافق مهم بین‌المللی است و جنبه‌های امنیتی و اقتصادی دارد و باید حفظ شود و حمایت خود را مجدد اعلام و به ویژه حمایت خود را از ابتکاراتی که منجر شود ایران از منافع اقتصادی ناشی از برجام بهره‌مند شود، مطرح کردند. اینستکس تقریبا به مراحل عملیاتی رسیده است عراقچی افزود: در این جلسه ایده‌های جدی‌تر و متمرکزتری از سوی کشورهای اروپایی برای تقویت سازوکار اینستکس ارائه شد. اینستکس تقریبا به مراحل عملیاتی رسیده و این که چگونه می‌توان آن را تقویت کرد، مورد بحث قرار گرفت. این دیپلمات ارشد کشورمان در عین حال خاطرنشان کرد: انتظارات ما از برجام محدود به این موارد نیست و انتظارات گسترده‌ای طبق خود برجام است ولی اعلام کردیم که حاضریم تعهدات خود را از سر بگیریم، به شرط این که انتظارات ما از برجام محقق شود. دیپلمات‌های اروپایی: ایران بدون گرفتن امتیازات اساسی به تعهدات خود برنمی‌گردد از سوی دیگر یک دیپلمات اروپایی در گفت و گو با خبرگزاری فرانسه با اشاره به حل نشدن اختلافات برجامی با تهران، خواستار حفظ این توافق و تداوم فعالیت بازرسان آژانس بین المللی هسته‌ای در ایران شد. وی که مایل بود هویت اش افشا نشود، گفت که برای حل اختلافات جدولی زمان بندی تعیین نشده و هنوز با نتیجه گرفتن فاصله داریم.این دیپلمات مطلع با اشاره به فعالیت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران گفت: «ما خواستار حفظ برجام هستیم به طوری که بازرسان بتوانند به کار خود در ایران ادامه دهند.»به گزارش این منبع خبری، دیپلمات های غربی بر این باورند که ایران بدون گرفتن امتیازات اساسی از جمله رفع تحریم‌های آمریکا، بسیار بعید است که به طور کامل به تعهدات برجامی بازگردد.این دیپلمات مطلع در ادامه به خبرگزاری فرانسه گفت که ایران دست کم می‌تواند به عنوان نتیجه مثبت ممکن از گفت‌وگوهای کنونی، میزان ذخایر اورانیوم خود را در همین حد نگه دارد. مسکو: قاطعانه با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران مخالفت می‌کنیم به گزارش تسنیم به نقل از ریانووستی، «سرگئی ریابکوف» معاون سیاسی وزیر امور خارجه روسیه روز گذشته در پایان نشست کمیسیون مشترک برجام  تأکید کرد که مسکو و اعضای مسئولیت‌پذیر جامعه بین‌الملل قاطعانه در برابر تلاش‌های آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران ایستادگی خواهند کرد. ریابکوف در گفت وگو با خبرنگاران اظهار کرد: «من فکر می‌کنم که در هر صورت تلاش‌های احتمالی آمریکا برای فعال کردن این سناریوها -هم تمدید تحریم تسلیحاتی و هم بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت- با مخالفت قاطعانه ما یعنی اعضای مسئولیت‌پذیر جامعه بین‌الملل مواجه خواهد شد. در پایان باید تأکید کنم که شورای امنیت نباید به آلت دست واشنگتن تبدیل شود. ما اجازه نخواهیم داد که این اتفاق رخ دهد.» ریابکوف هم از آغاز کار اینستکس با ایران خبر داد سرگئی ریابکوف معاون وزارت خارجه روسیه نیز از شروع فعالیت اینستکس با ایران خبر داد و گفت:« ساز و کار مالی اروپا برای ایران آغاز شده و معاملاتی در حال انجام است.ما در جلسه وین خواستار افزایش تعداد شرکت کنندگان در ساز و کار اینستکس شدیم و به زودی تصمیمی اتخاذ می شود.»  وی همچنین گفت که تهران و مسکو در بهار آینده درباره همکاری های هسته ای با یکدیگر از جمله آینده پروژه تاسیسات فردو بحث و رایزنی خواهند کرد. شرکت روس اتم پس از آن که ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی اش غنی سازی در تاسیسات فردو را از سر گرفت، پروژه به روز رسانی دو آبشار سانتریفیوژ در فردو را به منظور تولید ایزوتوپ های پایدار برای اهداف پزشکی به حالت تعلیق درآورد.