روزنامه مردم سالاری
1398/12/08
تصمیم‌گیری درباره اینستکس و صیانت از برجام
گروه سیاسی: پانزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزیر و مدیران سیاسی وزارت امور خارجه ایران و گروه ۱+۴، کمتر از دو ساعت از آغاز برگزاری آن به پایان رسید. این نشست حوالی ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه به وقت اروپای مرکزی در هتل کوبورگ وین تشکیل شد. نشست دیروز به ریاست مشترک سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان و هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا منعقد شد.«سیدعباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه کشورمان دیروز(چهارشنبه) پس از پایان پانزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در وین با اشاره به تمایل طرف‌های اروپایی برای حفظ این توافق، تصریح کرد که برجام هنوز زنده است. خبرنگار وال‌استریت که برای پوشش این نشست در وین به‌سر می‌برد در توئیتی نوشت: شاید این کوتاه‌ترین نشست کمیسیون مشترک برجام باشد. نشست برجام کمی زودتر از همیشه شروع شد و کمی پس از ظهر به پایان رسید. به گفته وی اینک کارشناسان به گفت‌وگوها ادامه خواهند داد.
عراقچی در گفت‌وگو با خبرنگاران از تلاش طرف‌های اروپایی برای به حرکت درآوردن سازوکار مالی اروپا و ایران موسوم به اینستکس قدردانی کرد.
او افزود: ما با سایر طرف‌ها نیز برای نجات برجام در حال گفت‌وگو هستیم. می‌دانیم اروپایی‌ها در تلاش و مایل به حفظ برجام هستند اما عدم توانمندی آنها محرز است.
معاون وزیر امور خارجه کشورمان همچنین به گام‌های ایران برای کاهش تعهداتش در این توافق اشاره کرد و گفت: با این کار توازن برجام در سطح پایین‌تری برقرار شده است.تصمیم های قابل توجه اتخاذ شده است.
معاون مسئول سیاست خارجی اروپا در پایان جلسه روز چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام گفت: این جلسه با تصمیم‌های قابل توجهی درباره گام‌های بعدی به پایان رسید.
«هلگا اشمید» در توئیتی با بیان این مطلب افزود: متعاقب بیانیه نماینده عالی اتحادیه اروپایی (در مورد تمدید جدول زمانی سازوکار حل اختلاف) شرکت‌کنندگان در نشست امروز مباحث مطروحه در سطوح کارشناسی که در هفته‌های گذشته در قالب‌های مختلف در جریان بوده را مرور کردند.به گفته او، قرار شد این گفت‌وگوها در سطح کارشناسی ادامه یابد.
«جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز چهارم بهمن گذشته با اشاره به دریافت نامه تروئیکای اروپا درخصوص فعال کردن سازوکار حل اختلاف در برجام، اعلام کرد، پس از رایزنی‌های انجام شده، طرف‌ها درباره تمدید جدول زمانی سازوکار حل اختلاف توافق کرده‌اند.
وعده آغاز به کار اینستکس
«سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امورخارجه روسیه دیروز (چهارشنبه) پس از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در وین از آغاز فعالیت سازوکار مالی اینستکس با ایران خبر داد. ریابکوف در این باره گفت: سازوکار مالی اروپا با ایران، موسوم به اینستکس آغاز به کار کرده و معاملاتی نیز از طریق آن در حال انجام گرفتن است که به زودی نتیجه می دهد.
وی در گفت‌وگو با خبرنگاران افزود: ما از همکاران خود دعوت کرده ایم تا با این سازوکار برای تقویت آن همکاری کنند، ابزاری که سرانجام به نظر می آید کارساز است.
همچنین، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان های بین المللی در وین طی پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر فضای نشست کمیسیون مشترک برجام را اداری توصیف کرد.
وی در ادامه نوشت: شرکت‌کنندگان در این نشست تعهد خود به توافق هسته‌ای را به عنوان یک عنصر کلیدی در معماری عدم اشاعه مجددا مورد تاکید قرار دادند.
اولیانوف همچنین تصریح کرد: کارشناسان قرار است درباره مسائل اقتصادی و اجرای تعهدات هسته‌ای (در برجام) رایزنی کنند.
بیانیه امیدوارانه
درهمین حال، بیانیه پایانی هماهنگ‌کننده پانزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام منتشر شد که در آن همه اعضاء، با یادآوری اینکه این توافق، عنصر کلیدی ساختار عدم اشاعه جهانی محسوب میشود، بر اهمیت صیانت از آن تاکید کردند. در بیانیه آمده است که در این نشست، گام‌های ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای ذیل برجام از جمله اعلان ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ و نگرانی‌های دیرپای کلیه اعضاء در خصوص آثار خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ و اعمال مجدد تحریم‌ها، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در همین راستا، نگرانی جدی پیرامون گام‌های ایران در خصوص تعهدات هسته‌ای ذیل برجام ابراز شد. اعضاء همچنین تصدیق کردند که وضع مجدد تحریم‌های آمریکا، مانع بهره‌مندی کامل ایران از منافع ناشی از رفع تحریم‌ها شده است.
همه اعضاء، با یادآوری اینکه این توافق، عنصر کلیدی ساختار عدم اشاعه جهانی محسوب میشود، بر اهمیت صیانت از آن تاکید کردند.
متعاقب بیانیه نماینده عالی اتحادیه اروپایی مورخ ۴ بهمن‌ماه ۱۳۹۸، اعضاء، مباحث مطروحه در سطوح کارشناسی که در هفته‌های گذشته در قالب‌های مختلف، هم در خصوص مباحث مرتبط هسته‌ای و هم در خصوص پیامدهای گسترده‌تر خروج آمریکا از برجام، وضع مجدد تحریم‌های آمریکا و منافع حاصل از رفع تحریم‌ها در جریان بوده است را مرور کردند. کارشناسان موظف شدند که این مباحث را پیش ببرند.
اعضاء، از تحولات مثبت اخیر در خصوص پردازش اولین تراکنش از طریق اینستکس، اضافه شدن چهار دولت اروپایی به عنوان سهامداران جدید و افق افزایش بیشتر سهامداران استقبال کردند. آنها همچنین به اهمیت تقویت این ابزار اذعان داشتند.
اعضاء، بر مسئولیت جمعی خود جهت تداوم پروژه‌های کلیدی عدم اشاعه که بخشی اساسی از برجام محسوب میشود تاکید کردند. آنها از تلاش‌های مستمر کارگروه اراک و روسای مشترک آن، انگلستان و چین، جهت پیشبرد مدرن‌سازی تاسیسات اراک استقبال کردند. آنها تحولات اخیر در خصوص تاسیسات فردو را مد نظر قرار داده و حمایت قاطع خود را از روسیه برای تداوم اجرای پروژه ایروتوپ‌های پایدار ابراز داشتند.
ناتوانی اروپا در اجرای ساز و کار مالی
سازوکار اینستکس ایده ای است که اروپایی‌ها در سال گذشته برای تامین و تضمین منابع اقتصادی پیش بینی شده در برجام که با خروج آمریکا از این توافق بین المللی و اعمال تحریم‌های یکجانبه ارائه شده است. ایده‌ای که به هر دلیل هنوز راه به جایی نبرده است.
حدود یک سال بعد از زمان خروج‌آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه ایران در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ و نیز بی عملی سایر شرکای برجام و عدم ایفای تعهدات برجامی و وعده‌هایی که مشخصا اروپایی‌ها داده بودند، ایران تصمیم گرفت برای تعادل بخشی حقوق و تکالیف مندرج در این توافق تعهدات خود در این توافق را کاهش دهد. جمهوری اسلامی ایران در با ارائه مهلت‌های دو ماهه به شرکای برجامی طی پنج گام از تعهدات فنی پیش بینی شده در برجام عقب نشینی کرد به طوری که اکنون اکنون برجام از نوعی تعادل برخوردار شده هرچند به گفته عراقچی این تعادل «در سطح پایین» است.
ظاهرا در این نشست شرکای برجام خواستار بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود بوده اند، خواسته ای که دی ماه امسال اروپایی‌ها برای دستیابی به آن ایران را تهدید به اجرای مکانیسم حل اختلاف کردند مسیری که انتهای آن بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد است با این حال بعد از مدتی اروپایی‌ها با سبک و سنگین کردن این پروژه عملا آن را متوقف کردند.
نیت و قصد جمهوری اسلامی ایران حفظ توافق هسته ای بوده است حتی گام‌هایی که برای کاهش تعهدات برجامی برداشته شد به نحوی طراحی شده که قابل بازگشت است.
منتهی بازگشت ایران به شرطی عملی خواهد شد که طرف‌های مقابل هم به تعهدات خود عمل کنند کما اینکه عراقچی در وین تصریح کرد که «جمهوری اسلامی ایران در هر جلسه و از جمله این جلسه تأکید کرده که بدون برآورده شدن انتظارات خود در حوزه‌های اقتصادی بازگشت کامل ایران به برجام مقدور نیست.»
تصور شکل گرفته در میان اروپایی‌ها این است که با اجرایی کردن اینستکس بتوانند راهی برای نجات برجام پیدا کنند. چندی پیش جوسپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «اتحادیه اروپا هنوز امیدوار است که از طریق ساز و کار تجارت اینستکس با ایران، توافق هسته‌ای با این کشور را حفظ کند. امیدوارم که ما به این امر برسیم که تعداد معینی معامله از طریق اینستکس انجام دهیم و به این امکان برسیم که این توافق را حفظ کنیم. اما در حال حاضر من نمی‌توانم این موضوع را به شما تضمین دهم.»
واقع امر این است که تعلل نزدیک به دو ساله اروپایی‌ها درخصوص برجام به هر دلیل قدرت بازیگری آن را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش داده است. این مسئله از دو جنبه ایجابی و سلبی قابل ارزیابی است؛ از سویی ایران طی ماه‌های اخیر با وجود فشارهای زیادی که متحمل شد توانست بر فضای روانی و سیاسی ناشی از اعمال تحریم‌های آمریکا غلبه کرده و نه تنها مانع از فروپاشی اقتصاد کشور شود حتی توانست ثبات نسبی را در تعاملات و مراودات تجاری و اقتصادی خود به دست بیاورد آن هم در حالی که سهم اروپا از اجرای تعهداتش صرفا وعده وعید بود.
از سوی دیگر و از جنبه سلبی ماجرا، با تبعیت کامل اروپایی‌ها از آمریکا طی چند ماه اخیر، هر فشاری که قرار بود با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه تهران اعمال شود، در حال حاضر اعمال میشود. شاید همین امر بوده که باعث شده اروپایی‌ها در تهدید به اعمال مکانیسم حل اختلاف و در ادامه آن «مکانیسم ماشه» اقدامی نکنند.
درهر صورت همانطور که بارها گفته شده احیای نقش و بازیگری اروپا در قبال برجام تنها در صورتی میسر است که اروپا بتواند اقدام عملی و نه شعاری برای اجرای تعهدات برجامی خود انجام دهد.
یکجانبه‌گرایی ترامپ
آمریکا اردیبهشت سال گذشته به‌صورت یکجانبه از برجام خارج شد و تحریم‌هایی را که به موجب این توافق لغو شده بود دوباره بازگرداند. با این حال اعضای باقی‌مانده در برجام با اقدام آمریکا مخالفت کرده و به این توافق وفادار ماندند.
ایران به دنبال خروج یکجانبه و برخلاف مقررات بین‌المللی آمریکا از برجام، تلاش کرد توافق هسته‌ای را به شرط عمل دیگر طرف‌های این توافق به تعهداتشان حفظ کند اما با گذشت نزدیک به دو سال و ناتوانی طرف‌های اروپایی به تعهدات برجامی، با هدف حفظ بهره‌مندی اقتصادی ایران، گام‌های کاهش تعهدات خود را در بازه زمانی ۶۰ روزه آغاز کرد. بر این اساس، ایران ۱۵ دی‌ماه با صدور بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده، و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد. تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) در واکنش به آخرین گام ایران و با نادیده گرفتن تعلل خود در اجرای کامل تعهداتشان در برجام، تلاش کردند تا با استفاده از سازوکار حل اختلاف، ایران را به اجرای کامل تعهداتش بازگردانند.
آنها ۲۴ دی‌ماه با صدور بیانیه‌ای تمایل خود را برای فعال کردن این ساز وکار اعلام کردند. با این حال جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده است که این سازوکار هنوز فعال نشده است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
واکسن «کروناویروس» برای آزمایش انسانی به وزارت بهداشت آمریکا ارسال شد
دانشگاه اصفهان تا پایان سال تعطیل شد
مدیریت اعتمادسوز
لزوم بازنگری فوری در برنامه‌های مدیریت بحران کرونا
مسئولیت مدیریت حوزه علمیه در قبال افراد غیرمسئول در امور پزشکی
ده درخواست از وزیر گردشگری
دستگیری ۲۴ شایعه‌پراکن فضای مجازی درخصوص ویروس کرونا
تصمیمی برای قرنطینه محل یا شهری نداریم
مجلس موافق تعطیلی مدارس و دانشگاه‌هاست
شیوع کرونا در ایران: آیا وضعیت عادی است؟
شبیخون هندوهای افراطی به مسلمانان هند
تصمیم‌گیری درباره اینستکس و صیانت از برجام
رفع موانع تصویب لوایح CFT و پالرمو
