روزنامه شهروند
1398/11/26
افزایش تابآوری جامعه با ارتقای توانمندی زنان
[حسام خراسانی] آمارهای بینالمللی نشان میدهد به هر میزان نقش زنان در فعالیتها و مشارکتهای اجتماعی در یک جامعه بیشتر باشد، شیب و روند توسعه در آن جامعه صعودیتر از جوامع دیگر خواهد بود. «زنان» و «داوطلبی» دو ملاک معتبر توسعهیافتگی در دنیای امروز به شمار میآیند. این آمارها بیانگر این موضوع است که توسعه ملی بدون پیشرفت این دو بخش پراهمیت جامعه امکانپذیر نیست. حالا در این میان شاخصی جدیدتر نیز در کنار دو شاخص دیگر قرار گرفته، «مشارکت داوطلبانه زنان»؛ موضوعی که از چندین جهت حائز اهمیت است. شاید یکی از برجستهترین نکات در این مورد این است که زنان و دختران بیشتر از دیگر افراد در معرض آسیبهای پس از وقوع بحران هستند؛ از اینرو است که آگاهی آنها نسبت به نحوه رفتار در مواقع بحران میتواند نقش مهمی در کاهش معضلات اجتماعی داشته باشد،به همین علت در هر جامعهای ضرورت دارد تا شرایط و بسترهای ورود زنان در فعالیتهای اجتماعی فراهم شود. در چندسال اخیر جمعیت هلالاحمر بهعنوان یک ارگان مردمنهاد، هم بستری شده است برای افزایش مشارکت اجتماعی زنان در فعالیتهای داوطلبانه و هم کانونی است برای آموزش و ارتقای سطح دانش زنان در نحوه رفتار در حوادث و بلایا.« «شهروند» به همین منظور به بررسی تأثیر و نقش زنان در این حوزه با کارشناسان و پژوهشگران اجتماعی پرداخته است. جمعیت هلالاحمر بهعنوان یک ارگان مردمنهاد، هم بستری است برای افزایش مشارکت اجتماعی زنان در فعالیتهای داوطلبانه و هم کانونی است برای آموزش و ارتقای سطح دانش زنان در نحوه رفتار در حوادث و بلایا. در چند سال اخیر یکی از دغدغههای جمعیت هلالاحمر ایران توانمندسازی زنان نجاتگر بوده است. زنانی که قدرت و توانمندی خود را در این سالها به اثبات رسانده و همپای مردان در مواقع بحرانی حاضر شدهاند. موضوعی که «نرگس افرادی» رئیس جمعیت هلالاحمر گناباد نیز بر آن تأکید دارد. افرادی معتقد است در سالهای اخیر میزان علاقهمندی زنان در حوزه فراگیری آموزشهای امدادی رشد بسیاری داشته، بهطوری که امروز میزان حضور زنان در دوره آموزشی در برخی نقاط حتی بیش از مردان است. «زن» از دریچه داوطلبیآگاه هستند، میدانند كِی، كجا باشند، برای چه زمان صرفمیكنند و چه به دست میآورند. هم در دورافتادهترین پایگاههای بینشهری حاضر هستند و هم در حفظ محیطزیست پیشقدم؛ عادت كردهاند به خدمت؛ تنها انتظارشان هم فضای مهیا برای مشاركت اجتماعی است. این توصیف کوتاهی است از حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی. حضوری که به نگاه افرادی بیش از گذشته مشهود است. او معتقد است میزان حضور زنان در فعالیتهای داوطلبانه در سالهای اخیر در برخی نقاط حتی بیش از مردان است. رئیس جمعیت هلالاحمر گناباد با اشاره به نقش پررنگ و تأثیرگذار زنان در جمعیت هلالاحمر در طول سده اخیر میگوید: «متاسفانه در سالهای اخیر بسیاری از فعالیتهای زنان در جریان وقوع بلایا از لحاظ اجتماعی دیده و ارج نهاده نمیشود و مورد قدردانی قرار نمیگیرد. با این حال، واکنشهای زنان به شرایط اضطراری هنگام وقوع بلایا نشاندهنده حضور و مشارکت گسترده این طیف از جامعه است.» او با اشاره به فعالیتهای پررنگ زنان در جمعیت هلالاحمر ادامه میدهد: «در کارنامه جمعیت هلالاحمر نام زنانی همچون بهجت سرافراز ثبت شده است که نهتنها در یک فرآیند مشارکت داشتهاند، بلکه در این عرصه جریانسازی نیز کردهاند.» مرحوم بهجت افراز جهرمی به دلیل خدمت به آزادگان در اداره مفقودین و اسرای هلالاحمر ایران و رساندن 6میلیون نامه به خانواده آزادگان، لقب امالاسرا (مادر اسیران) را از آن خود كرد. «زن»، محور خانواده
هر خانواده یک امدادگر، شعاری است که جمعیت هلالاحمر در دهه اخیر در جهت تحقق آن قدم برداشته است، رئیس جمعیت هلالاحمر گناباد در ادامه گفتوگوی خود با اشاره به این شعار 10 ساله میگوید: «زن، محور و کانون اصلی خانواده است. اگر از من بپرسید در یک خانواده چه کسی اولویت فراگیری آموزشهای امدادی را دارد، میگویم زن. او در تکمیل صحبتهای خود در این بخش میگوید: «نقشهای خانوادگی میتواند زنان را به آموزشدهندگان مسائل مربوط به بلایا تبدیل کند. زنان همچنین نقش یک التیامدهنده را ایفا میکنند.» «بسترهای فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی در سطح کشور، مسأله حضور زنان در حوادث را به موضوعی اساسی تبدیل کرده است، بهطوری که بسیاری از مددجویان زن از مددکاران زن در فرآیند یاریگری، مدد بخواهند»، این موضوع گزاره دیگری است که افراد در مورد اهمیت آموزش و حضور زنان در مسأله امدادگری و یاریگری مطرح میکنند. بانوان داوطلب جمعیت هلالاحمر در کنار دورههای مختلف، کمکهای اولیه و امداد را به صورت متداول طی میکنند و دورههای اختصاصی مختلف را در سازمان جوانان با عناوینی همچون پیشگیری از بیماریهای پرخطر، کارگاه پیشگیری از ایدز و... میگذرانند. ضرورت یک حضور
اصلاح زیرساختها نکته دیگری است که افرادی بر آن تأکید دارند. به اعتقاد او برخی از زیرساختهای عمرانی، فرهنگی و اجتماعی مانع حضور و مشارکت زنان به صورت میدانی در بلایاست، موضوعی که در اورژانس، آتشنشانی و جمعیت هلالاحمر میتوان دید. نرگس افرادی؛ رئیس شعبه گناباد از استان خراسان رضوی معتقد است که باید در زمینه گروههای حساس (زنان باردار، کودکان و سالخوردگان) فعالیت بیشتری دنبال شود. او حمایت عاطفی از زنان را یکی از موضوعات مهم در بازتوانی پس از حادثه میداند و معتقد است که باید در حوزه حمایت از زنان باردار در حوادث برنامهریزیهای جدیتر را دنبالکرد. در حادثه، همه برابریم
«همه در معرض حادثه هستیم» گزاره دیگری است که در حوادث و بلایا مطرح میشود. بلایا برخلاف انسانها، تبعیض قائل نمیشوند؛ آمارها بیانگر این است که بلایا نابرابریهای جنسیتی را تقویت کرده و افزایش میدهند و وضع بسیار بدتری را برای زنان ایجاد میکنند. موضوعی که مینا نظری کمال، پژوهشگر اجتماعی نیز بر آن تأکید دارد. او معتقد است یکی از مولفههای مهم که باید در مسأله حوادث و سوانح بررسی شود، مسأله فرهنگ است. او در ادامه با ذکر مصداق به آسیبشناسی فرهنگی در حوادث میپردازد: «من در بسیاری از حوادث به شکل میدانی حضور داشتهام، بهطور مثال میگویم در توزیع مواد غذایی و دسترسی و دریافت، زنان با چالشهایی مواجه هستند، گاه میدان حادثه به میدان رقابتی برای دریافت این اقلام تبدیلمیشود. این خود یکی از چالشهایی است که زن حادثهدیده با آن روبهرو است. موضوع دیگر نقش تعریفنشده زنان در حوادث است که این پژوهشگر اجتماعی به آن اشاره دارد: «در یکی از حوادث من بهطور عینی مشاهده میکردم که نقش زنان در آن جامعه چند برابر شده است، یعنی آنها باید نقشهای بسیاری را برای ایجاد شرایط پایدار در بحران عهدهدار شوند که جنس دیگر مسئولیتی در قبال آن ندارد، از جمله پختوپز ... . از سوی دیگر در حادثه با توجه به شرایط فرهنگی، بسیاری از نقشهای محلی همان زنان حذف و نادیده گرفته شده است.» سهم زن و مرد از حادثه!
بیشتر قربانیان آسیبهای اجتماعی زنان هستند؟ گزارهای پرسشی که نظری کمال با آن همراه نیست. او معتقد است باید در حادثه نگاه بیطرفانهای داشت. این مدرس و پژوهشگر سلامت روان در حوادث و سوانح در تکمیل این بخش از صحبتهای خود میگوید: «این نگاه میتواند باعث شود که یک جنس در حادثه نادیده گرفته شود، گاهی همین استدلال باعث شده مردان در حوادث دچار اختلالات روحی و روانی شوند. باید با نگاهی بیطرفانه میزان آسیبهای روحی و جسمی افراد در حوادث بررسی شود.» این پژوهشگر اجتماعی در پایان نسبت به نادیدهگرفتن زنان در فرآیند مدیریت بحران گفت: «زنان میتوانند متناسب با ساختار فرهنگی و اجتماعی منطقه خود نقش کلیدی در حوادث و سوانح داشته باشند. بهطور مثال یکی از موضوعها بحث تابآوری اقتصادی و مشارکت اقتصادی زن پس از حادثه است. باید این موضوع را پذیرفت که ارتقای توانمندی زن یعنی ارتقای توانمندی جامعه.»
سایر اخبار این روزنامه