روزنامه خراسان

دیوها در فرهنگ ایرانی و لعنتی دوست داشتنی !

موجودات ماوراء‎طبیعی، با همه غیرواقعی بودن‎شان، راوی واقعیاتی درباره فرهنگ جوامع هستند. دیوهای ایرانی را چقدر می‎شناسید؟ متن پیش‎رو خلاصه‎ای است از معرفی کتاب «دیوشناسی ایرانی» به قلم «معصومه ابراهیمی» در وب‎سایت انسان‎شناسی و فرهنگ.     همسایگان مرموز ما دیوشناسی ایرانی بخشی اساسی از سنت هندواروپایی محسوب می‎شود و خود نشانگر بسیاری از عناصر اسطوره‎شناختی مشابه نزد باورهای دیگر مردمان همجوار ایرانی هاست. در میان این پدیده‎های مشترک جهانی به این موارد می‎توان اشاره کرد: دگردیسی دیوها، قلمروی آن‌ها، مفهوم رمانندگی، طینت خبیث مشترک همه دیوها و مواردی از این دست. در باورهای ایرانی، قلمروی اصلی دیوها بسته به شرایط اقلیمی و طبیعی محل عبارت است از: خانه‌های متروک، گورستان‎ها، بیابان‎ها، جنگل‎ها، چشمه‎ها، آب‎انبارها، حمام‎ها و مواردی دیگر.  مردم ساکن مناطق بیابانی معتقدند که دیوها در بیابان‎ها زندگی و آن‎هایی که در حاشیـه خلیج فارس زندگی می‎کنند بر این باورند که دیوها ساکنان دریا هستند. طبق باور مردم کرانه‎های دریای خزر، دیوها در میان درختان و بوته‎ز‎ارهای انبوه و متراکم زندگی می‎کنند. از جمله متداول‎ترین باورها درباره دیوها این است که آن‎ها دشمن هستی و نسل بشر هستند. در سنت ایرانی آل، همزاد  زب‎زب، ام صبیان، ششه و ... از آن جمله‎اند. گروه‎های دیگر ارواحی هستند که نام آن‎ها برای ترساندن کودکان برده می‎شود مثل: لولو، لولو خورخوره، شنگ به عنگ و عروظ. بیشتر این اسامی ریشه‎شناسی مشخصی ندارند و درواقع نوعی نام-آوا یا مفهوم-آوا هستند.  دیوها، نماینده آرزوهای محال دیوها و موجودات شریر زایده تخیل آدمی‌اند. باوجود این، آن‎ها هم صفات انسانی دارند و هم صفات غیرانسانی.  صفات غیرانسانی آن‎ها بازتاب‌دهند‌ه آرزوهای محال بشری است و به حدی شگفت و غریب‌اند که به ناگزیر برای نامیدن آن‎ها اصطلاح «مافوق طبیعی» را به کار می‌بریم. اصلی‌ترین صفت غیرانسانی مافوق طبیعی‌ها این است که آن‎ها طبیعتی غیرخاکی دارند. آن‎ها یا از آتش یا از هوا یا از آب آفریده شده‌اند و به واسطه سرشت خود می‌توانند در یک لحظه به هر جا که بخواهند بروند و به پیکر گیاه، جانور یا مردم درآیند. آن‎ها تیزپر و بادپا هستند و قابلیت ناپدید شدن دارند. به هر زبان که بخواهند سخن می‌گویند و بر هر راز، سرنوشت و گنج‌های نهان دانا هستند و از اخبار آینده باخبرند.  به پشتوانه چنین نیروهای فراانسانی است که آن‎ها به هرکه بخواهند یاری می‌رسانند و هرکه را بخواهند می‌آزارند. توانایی‌های برتر آن‎ها سبب شده‌است که شایستگی احراز اصطلاح «مافوق طبیعی» را کسب کنند. موجودات مافوق طبیعی بخشی از فرهنگ مردم هر جامعه به‎شمار می‌روند؛ چنان‌که موضوع بخش‌هایی از جهان‌بینی، باورها، پندارها و آیین‌های مردم در جوامع گذشته به موجودات مافوق طبیعی مربوط می‌شود.  انسان، مقهور موجودی که خود ساخته واژه مافوق طبیعی معانی متعددی دارد و در هر فرهنگ و سرزمینی مترادف‌هایی برای آن درنظر گرفته شده‎است. در ایران عمدتاً از ترکیب وصفی «ازمابهتران» در کنار اصطلاحات مرموز دیگری چون «آن‎ها»، «ایشان» و «از آن‎ها» برای نامیدن مافوق طبیعی‌ها استفاده می‌شود. این اصطلاحات نشان می‌دهد که اشاره به نام مشخص هر یک از موجودات مافوق طبیعی ممنوع است.  همچنین، نشانه‌هایی از نوعی ترس و خشیت، احترام، تملق و مبالغه در معانی این اسامی دیده می‌شود.  معنای هر یک از اسامی مذکور، بر توانایی‌های فوق بشری این موجودات اشاره می‌کند و به‌طور ضمنی انسان را در مرتبه پایین و پست‌تر و «آن‎ها» را بهتر و برتر نشان می‌دهد.  این موضوع خود پدیده شگفتی است که انسان نسبت به مخلوقات خود چنین احساسی پیدا کرده‎است. از سویی دیگر، ممنوعیت بیان نام موجودات مافوق طبیعی، بازتاب‌دهنده این باور است که اگر نام آن‎ها خوانده شود درواقع آن‎ها را احضار کرده‌ایم و زیان و نحوست گریبانگیرمان می‌شود.  در بسیاری از سرزمین‌های دیگر هم این پدیده دیده می‌شود. چنان‌که در زبان روسی نام «خرس» که مایه وحشت ساکنان دشت‌های سرد شمالی بوده، فراموش شده‎است و اکنون کلمه‌ای که در آن زبان برای نامیدن این جانور به کار می‌رود، لفظی وصفی و به معنی «عسل‏خوار» است.  در ترکی آذربایجان نام گرگ فراموش شده است و اکنون او را «قورت» می‌خوانند که معنی اصلی آن «کِرم» است.  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
ناکامی بازنشستگان در میدان «تلفیق» عاشقی «مهدی پاکدل» به جای «عارف قزوینی»! دیوها در فرهنگ ایرانی و لعنتی دوست داشتنی ! آخرین نسخه صف در ایران و 5 سال حبس برای شوخی خرکی ! افزایش 15 هزار تومانی گوشت قرمز طی 2 هفته ! اقتصاد ایران در نقطه تصمیم آغاز رقابت 7 هزار داوطلب بهارستان آوار برف، دپوی خودروها و هراس از ریزش بهمن عذرخواهی دیرهنگام جهرمی گلایه همتی و جراحی بدموقع یحیی ! تهدید اردوغان: نظامیان سوریه را همه جا هدف می گیریم دلایل مخالفت سازمان امور مالیاتی با مالیات بر سود سپرده ها بازگشت قدرتمند بورس به روند صعودی عجیب‌ترین فرقه‌های آمریکایی