«ابتکار» تاثیر تصمیمات آتی FATF بر بازارهای اقتصادی را بررسی کرد اقتصاد در یک‌قدمی لیست سیاه

کیمیا نجفی
آخرین فرصت ایران برای پذیرش وضع لوایح چهارگانه FATF پایان بهمن‌ماه به اتمام می‌رسد، این در حالی است که تاکنون گروه اقدام ویژه مالی چندین‌بار برای تصویب لوایح چهارگانه FATF به ایران فرصت داده، اما حالا مهلت چندباره ایران باز هم رو به اتمام است و آن‏طور که برخی از صاحب‌نظران می‌گویند ممکن است پس از اتمام این مهلت ایران وارد لیست سیاه FATF شود.
کشور کمتر از 10 روز برای پذیرفتن لوایح FATF فرصت دارد و این موضوع همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این ماجرا از ابتدا موافقان و مخالفان خود را داشته و اکنون هم تکلیف این مسئله روشن نشده است. مخالفان معتقدند که هزینه‌های پذیرفتن این لوایح از منافع آن بیشتر خواهد بود؛ چراکه ما در شرایط تحریمی هستیم و پذیرفتن و نپذیرفتن فرقی با یکدیگر ندارند. این در حالی است که برخی دیگر از مخالفان معتقدند که با تصویب FATF مشکل ما با نظام بانکی حل نخواهد شد و با علم بر این موضوع نباید اطلاعات اقتصادی کشور را در اختیار بیگانگان قرار داد. از سوی دیگر موافقان پذیرفتن این لایحه بر این باورند که رعایت ‌نکردن قوانین مختص به این لوایح می‌تواند محدودیت‌هایی جدی را برای کشور به وجود بیاورد که همین محدودیت‌ها خسارات جبران‌ناپذیری را وارد خواهد کرد و بی‌شک اقتصاد کشور را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. برخی از تحلیلگران و صاحب‌نظران اولین تصویر از نپذیرفتن FATF را به وجود آمدن نوساناتی در بازار ارز و افزایش نرخ تورم می‌دانند. این در حالی است که عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در جدیدترین پست اینستاگرامی خود با اعلام اینکه تصمیم آتی FATF اعم از تمدید یا عدم تمدید نمی‌تواند تاثیر قابل توجهی بر شرایط ارزی ایران داشته باشد، نسبت به جوسازی سودجویان و سفته‌بازان برای تحت تاثیر قراردادن بازار ارز هشدار داد. همتی در این یادداشت نوشته است: «این روزها، سفته‌بازان و رانت‏جویان بازار ارز، نتیجه جلسه آتی FATF را بدون اطلاع از پیچیدگی‌های روند آن، عدم تمدید تعلیق قلمداد کرده و در خصوص تاثیر آن بر نرخ ارز تبلیغات زیادی در کانال‌های تبلیغاتی خود راه انداخته‌اند. نظرم را قبلاً در مورد اهمیت این موضوع گفته‌ام، لیکن در شرایط فعلی که اغلب بانک‌های خارجی به دلیل تشدید تحریم‌های آمریکا، همکاری لازم با بانک‌های ایران را ندارند و تبادلات ارزی ما از طریق مکانیزم‌های بانکی جایگزین و غیرقابل تحریم، انجام می‌شود، تصمیم آتی FATF (اعم از تمدید یا عدم تمدید) نمی‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر شرایط ارزی کشورمان داشته باشد و عمده خبرسازی‌ها در این خصوص، باانگیزه سودجویی و نوسان‌گیری در بازار ارز انجام می‌گیرد. دستاویز قراردادن موضوع FATF برای اثرگذاری در نرخ ارز از طریق سفته‌بازان و فضای مجازی، با واقعیات بازار و روند تامین ارز در تجارت خارجی کشور و چشم‌انداز گشایش کانال‌های جدید، همخوانی ندارد. ضمن اینکه بانک مرکزی نظارت بر جریان پول و مبارزه با پول‏شویی را نیز در کنار مدیریت بازار ارز باقوت ادامه خواهد داد. مردم عزیز مراقبت نمایند که با شگرد جدید سودجویان، این بار تحت عنوان تاثیر FATF، دارایی آن‏ها در بازار ارز در معرض ریسک قرار نگیرد.»
سرنوشت دلار چه می‌شود؟


رئیس بانک مرکزی در حالی از ناتوانی تصمیمات آتی FATF صحبت می‌کند که نگرانی درخصوص افزایش نرخ ارز وجود داشته و بسیاری از تحلیلگران معتقدند در صورت پایان این فرصت و قرار گرفتن در لیست سیاه، امکان وقوع هر بحران اقتصادی وجود دارد و باید به این مسئله توجه شود. مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران و کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با «ابتکار»، به تاثیر تصمیمات آتی FATF بر نرخ ارز اشاره کرد و در این‌باره می‌گوید که اگر تصمیمات در نرخ ارز تاثیرگذار نبود، پس چرا در روزهای اخیر دلار از 13 هزار و 300 تومان به 14 هزار تومان رسیده است. بنابراین مسئله FATF حتما در اقتصاد ایران و به خصوص در نرخ ارز تاثیرگذار خواهد بود.
از سوی دیگر آلبرت بغوزیان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به نامعلوم‌ بودن پذیرفتن و یا نپذیرفتن FATF به «ابتکار» گفت: «فلسفه وجودی FATF معاملات ارزی است. اینکه پرسیده می‌شود ماجرای پذیرفتن و یا نپذیرفتن به چه نتیجه‌ای می‌رسد باید گفت که این مسئله در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، با توجه به برخی از مسائل می‌توان گفت که در شرایط فعلی شاید قصد پذیرفتن نداشته باشیم، اما اینکه در آینده چه پیش خواهد آمد هنوز مشخص نیست».
وی در ادامه افزود: «ما باید بدانیم که FATF و تحریم‌ها دو مسئله مستقل از یکدیگر نیستند. اگر ما درگیر تحریم‌ها باشیم و FATF را بپذیریم باعث نمی‌شود که تحریم‌های بانکی برداشته شود، این در حالی است که اگر تحریم‌های بانکی برداشته شود FATF می‌تواند قابلیت بحث داشته باشد. با توجه به این مسائل می‌توان نتیجه گرفت که تصمیمات در خصوص FATF نمی‌تواند بر بازار ارز تاثیر بگذارد و افزیش جزئی که اتفاق می‌افتد را نمی‌توان نتیجه انتشار اخباری در این‌باره دانست».
این استاد دانشگاه، در ادامه صحبت‌ها به عوامل موثر در افزایش نرخ ارز اشاره کرد و در این‌باره گفت: «ما در شرایط دیگر افزایش نرخ ارز در رقم‌های بالا را داشتیم و در آن زمان که دیگر بحثی از این مسئله وجود نداشت. باید بدانیم که این نوسانات ناشی از هیجانات بوده و بیشتر به دلیل سوءاستفاده به وجود آمده است و از سوی دیگر جوهایی برای تعطیلات پیش‌رو به وجود می‌آید که می‌تواند تاثیراتی را در بازار ارز داشته باشد. بنابراین با توجه به این مسائل باید بدانیم که تغییرات جزئی به‏وجود‏آمده تنها به‏واسطه سودجویان بوده و هیچ ربطی به تصمیمات آتی FATF ندارد».
وحید شقاقی‌شهری، کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه، با اشاره افزایش حساسیت‌های بخش‌های مختلف جامعه درخصوص ماجرا FATF به «ابتکار» گفت: «یکی از مشکلاتی که اخیرا در کشور به وجود آمده این است که مسئله FATF را در سطح جامعه آورده‌ایم و حساسیت جامعه را نسبت به این مسئله بسیار افزایش داده‌ایم. با توجه به این شرایط می‌بینیم که تمام بازارهای اقتصادی منتظر هستند تا سرانجام این موضوع مشخص شود و به نسبت آن مسیر حرکتی خود را مشخص کنند. طبیعتا این مسئله موجب خواهد شد که در اجلاسیه‌ای که درمورد بحث ایران صورت خواهد گرفت یک اثرگذاری‌ را در بازارهای اقتصادی مختلف شاهد باشیم. اینکه گفته می‌شود FATF تاثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت غلط است و قطعا FATF می‌تواند بر فعالیت‌های بانکی ما محدودیت‌هایی را اعمال کند. البته باید بدانیم که اکنون هم بسیاری بانک‌ها فعالیت‌های بانکی با ما را نمی‌پذیرند، ما می‌بینیم که حتی روس‌ها و چینی‌ها به نسبت مسئله FATF ایران نیز واکنش نشان داده‌اند و بانک‌های تجاری حاضر به برقراری ارتباط با بانک‌های ایرانی نیستند.»
وی افزود: «باید بدانیم پذیرفتن و نپذیرفتن FATF تاثیری در بازارهای ما نخواهد داشت؛ چراکه در صورت خروج از لیست سیاه هم هیچ بانکی حاضر به برقراری روابط مالی با بانک‌های ایرانی نخواهد داشت، بنابراین از این زوایه نمی‌توان منتظر اثرات در بازارهای اقتصادی باشیم. اما همان‏طور که گفتم چون حساسیت این مسئله در جامعه به‏شدت بالا رفته است می‌تواند حداقل اثرات موقتی را بر بازارهای اقتصادی ما از جمله بازار ارز بگذارد.»