آیا با خروج بریتانیا از اروپا، مثلث جدید قدرت در اتحادیه شکل می‌گیرد؟ بریگزیت؛ شروع یک شکاف اروپایی

محمدرضا ستاری
هرچند سرانجام پس از گذشت بیش از سه سال بریتانیا به طور رسمی از اتحادیه اروپا خارج شد، اما همچنان موارد مهمی از جمله توافقات تجاری، گمرکی، تردد شهروندان، منافع منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز موضوع مرزهای ایرلند شمالی و جنوبی جزئی از مسائل باقی مانده میان لندن و بروکسل محسوب می‌شود.
هرچند سرانجام پس از گذشت بیش از سه سال بریتانیا به طور رسمی از اتحادیه اروپا خارج شد، اما همچنان موارد مهمی از جمله توافقات تجاری، گمرکی، تردد شهروندان، منافع منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز موضوع مرزهای ایرلند شمالی و جنوبی جزئی از مسائل باقی مانده میان لندن و بروکسل محسوب می‌شود.
در این میان و در حالی که گفته می‌شود بریتانیا تا پایان سال جاری میلادی و در دوره گذار بریگزیت مهلت دارد تا با اتحادیه اروپا به یک توافق جامع برسد، بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا در نخستین اقدام خود که کارشناسان از آن به عنوان اولین چالش بعد از بریگزیت یاد کرده‌اند، به صراحت گفته که کشورش نیازی به پیروی از قوانین اروپا برای تجارت و مراودات اقتصادی ندارد. جانسون ایده خود را نمونه کانادایی ذکر کرده و گفته که اگر کلیت اروپا این موضوع را قبول نکند، لندن بریگزیت بدون توافق را اجرایی خواهد کرد. او گفته انگلیس در مراودات تجاری خود با اروپا دو حالت بیشتر پیش رو ندارد. یا مدل نروژی که پیروی از قوانین اروپایی است و یا مدل تجارت آزاد کانادایی. به همین دلیل ما با انتخاب مدل کانادایی هیچ پیش‌شرطی را طبق قوانین اتحادیه اروپا برای سیاست‌های اقتصادی و مالی و نیز موارد اجتماعی و محیط زیستی قبول نخواهیم کرد.


فرانسه به دنبال مثلث جدید قدرت
از سوی دیگر و در حالی که نخست وزیر بریتانیا تنها پس از گذشت چند روز از نهایی شدن خروج از اتحادیه اروپا چنین سخنانی را مطرح کرده است، دیروز خبرگزاری یورونیوز گزارش داد که امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه روز دوشنبه خواستار روابط نزدیک‌تر با لهستان برای شکل دادن به اتحادیه اروپا بدون بریتانیا شد.
رئیس جمهوری فرانسه پس از انجام مذاکرات با آندژی دودا رئیس جمهوری لهستان در ورشو همچنین از این کشور خواست همراه با آلمان روابط سه‌ جانبه‌ای را احیا کنند و به این منظور نشستی پیش از تابستان برگزار شود. وی گفت که این سه کشور مسئول آینده اروپا هستند و باید این نقش را به ‌ویژه پس از خروج هفته گذشته بریتانیا از اتحادیه اروپا از سر بگیرند.
امانوئل ماکرون همچنین پس از انجام مذاکرات با نخست وزیر لهستان، سفر خود چند روز پس از بریگزیت را «بسیار ویژه» توصیف کرد که نشان دهنده اراده فرانسه برای ایجاد اروپایی «قوی‌تر، مستقل‌تر و متحدتر» با همراهی «شرکای استراتژیک و قدرت‌های بزرگ اروپایی» است.
این سخنان ماکرون در حالی مطرح شده که پیش از این اخباری مبنی بر احتمال اخراج لهستان از اتحادیه اروپا مطرح بود، به طوری که چند ماه قبل امانوئل ماکرون از دولت راستگرای لهستان درخصوص سیاست مهاجرتی، زیست محیطی و نیز نحوه عملکرد نهاد قضایی این کشور انتقاد کرده و اتحادیه اروپا نیز به ورشو هشدار داده بود درصورت عدم تطابق با سیاست‌های کلی اروپا از این اتحادیه اخراج خواهد شد. حالا در چنین شرایطی که خروج بریتانیا از اروپا به چالش‌های درونی این اتحادیه دامن زده است، ماکرون سفر خود به ورشو را آغاز نقطه عطفی به منظور رفع سوءتفاهم‌های قبلی عنوان کرده و رئیس‌جمهوری لهستان نیز تصریح کرده که اتحادیه اروپا باید عملکردش کاراتر و جذاب‌تر باشد تا هیچ کشوری قصد ترک آن را نداشته باشد.
چند مسئله مهم اروپایی
در همین راستا چند مسئله کلی برای اتحادیه اروپا مورد نظر است. نخست چالش‌های داخلی این اتحادیه است که اکنون در قالب موج راست افراطی، موضوع پناهجویان، شکاف‌های سیاسی در داخل کشورهای عضو اتحادیه، مسئله استقلال‫خواهی و نیز عدم تطابق میان کشورهای شرقی و غربی اروپا نمایان است.‬
همچنین اکنون با توجه به واگرایی‌هایی که در روابط فراآتلانتیکی میان بروکسل و واشنگتن ظاهر شده، یکی از موارد مهم کلیت اتحادیه اروپا، موضوع نحوه ادامه همکاری‫های سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان اروپا و آمریکا است. جایی که درمورد حمایت‌های نظامی آمریکا از اروپا در میان کشورهای قدرتمند اتحادیه مانند آلمان و فرانسه تردیدهایی ایجاد شده و امانوئل ماکرون به صراحت صحبت از ایجاد یک ناتوی اروپایی را مطرح کرده است. ‬
مسئله مهم دیگر بحث خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا است. هر چند بریگزیت برای بریتانیا تبعات و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی خواهد داشت و تحلیلگران خروج رسمی از اروپا را تازه اول راه چالش‌های آینده برای لندن ذکر کرده‌اند، اما بریگزیت از منظر کارشناسان شکافی در درون اتحادیه اروپا نیز ایجاد کرده که این شکاف می‌تواند علاوه بر دامن زدن به موارد درون اتحادیه‌ای، آغازی برای سیر تسلسل خروج سایر اعضا از کلیت اتحادیه اروپا باشد. یعنی به نوعی سنگ بنایی که با ایجاد ترک در پیکره اروپای واحد، پتانسیل تمامی چالش‌های کنونی را جذب کرده و در قالب خروج‌ سایر اعضا نمایان سازد. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که اروپا با تمامی مشکلات یونان به هر نحوه ممکن تلاش کرد تا بار چالش‌های عمده اقتصادی این کشور را به دوش بکشد تا اینکه از خروج یا اخراج این کشور از اتحادیه ممانعت کند. زیرا به گفته ناظران، اروپایی‌ها هراس این را داشتند که خروج یونان سرآغاز خروج سایر کشورهای ضعیف‌تر از اتحادیه را فراهم کند.
در این راستا بریگزیت اکنون این واگرایی مهم را در اتحادیه اروپا ایجاد کرده و به همین دلیل است که فرانسه به عنوان یکی از ستون‌های مهم همگرایی اروپایی پس از چند ماه با گردش به سمت لهستان خواستار جذب این کشور و نیز تشکیل یک مثلث قدرتمند میان پاریس، ورشو و برلین در جهت حفظ همگرایی اروپا در دوران جدید شده است.